Đi tìm "long mạch" giúp các nhà sách truyền thống: Làm sao để kéo khách đến mua trước sức ép "ngon, bổ, rẻ" của nhà sách online?

Theo Chuyên gia Phùng Thanh Ngọc - Founder Retail Hub, người đã có 16 năm kinh nghiệm trong ngành bán lẻ, hành vi mua sắm của khách hàng bao gồm  chữ "thích": Thích giá rẻ, thích chất lượng, thích tiện lợi, thích xu hướng mới và thích trải nghiệm.

Nếu so sánh mô hình bán sách online hiện nay với mô hình bán sách của các cửa hàng truyền thống, có thể thấy, các trang thương mại điện tử đã thắng ba trên năm tiêu chí.

Đầu tiên, do không mất chi phí mặt bằng, nhân viên, lưu kho, vận chuyển,... nên sách bán online có giá rẻ hơn. Tiếp đó, khách hàng có thể mua sắm từ bất cứ đâu, chỉ cần một chiếc điện thoại có kết nối internet, tiện lợi hơn rất nhiều.

Nếu xét về xu hướng thì nhà sách online cũng chiến thắng, do những đầu sách mới nhất luôn có thể tìm thấy trên các sàn thương mại điện tử, nhưng chưa chắc đã có mặt tại nhà sách địa phương.

Tất nhiên, về yếu tố chất lượng thì sách mua từ mô hình nào cũng sẽ giống hệt nhau, không có sự chênh khác.

Vấn đề đặt ra là nếu sách online "ngon, bổ, rẻ" như vậy, liệu có một ngày các hiệu sách truyền thống sẽ phải đóng cửa, nhường khách hàng cho các sàn thương mại điện tử?

Anh Ngọc không cho là như vậy. Theo vị chuyên gia này, "long mạch" giúp các nhà sách tồn tại được trong thời buổi cạnh tranh khốc liệt với thương mại điện tử chính là yếu tố hành vi số 5: trải nghiệm trong hành trình mua sắm của khách hàng, điều mà không nhà sách online nào có thể bì được.

Khi đến nhà sách, khách hàng có cơ hội cầm quyển sách thơm mùi giấy mực, đi dọc theo từng kệ sách, xem xét, ngắm nghía từng đầu sách mới ra,... Nhiều người có thể bỏ ra hàng tiếng đồng hồ đi chọn mua sách. Kiểu “giết thời gian” này, đối với họ giống như một thú vui tao nhã vào các dịp cuối tuần, ngày nghỉ. 

Chuyên gia Phùng Thanh Ngọc còn nói rằng, có nhiều lúc, anh cảm thấy thuật toán của các sàn thương mại điện tử tốt đến nỗi anh không thể nào mua sách online được nữa. Nghe có vẻ phi lý nhưng điều này lại là một sự thật!

Các sàn thương mại điện tử hiểu rất rõ khách hàng thích những đầu sách gì, từ kinh doanh đến Phật pháp, và chỉ hiển thị đúng những đầu sách đó khiến anh Ngọc phải than phiền: "Tôi muốn đọc cái gì đó khác đi, nhưng không biết nên đọc cái gì!"

"Những lúc như vậy, tôi lại đi dạo trong các nhà sách lớn, xem qua các tựa sách và bùng lên cảm hứng muốn học hỏi, khám phá. Tôi lại mơ về một đống sách lịch sử, khoa học thường thức hay văn hóa, các chủ đề mà trước đây tôi không nghĩ mình sẽ hứng thú", anh Ngọc chia sẻ trong cuốn sách Nhân chuỗi cửa hàng.

Ở Mỹ, hai năm trước, tương lai của việc bán sách độc lập có vẻ ảm đạm: khi dịch bệnh buộc các nhà bán lẻ phải đóng cửa, hàng trăm nhà sách nhỏ dường như không thể tồn tại.

Dữ liệu của Cục điều tra dân số Mỹ cho thấy doanh số của hiệu sách đã giảm gần 30% vào năm 2020. Ngành xuất bản chuẩn bị đón một đòn giáng mạnh vào hệ sinh thái bán lẻ của mình, một hệ sinh thái có thể định hình lại vĩnh viễn cách độc giả khám phá và mua sách.

Allison Hill, giám đốc điều hành của Hiệp hội những người bán sách Mỹ, một tổ chức thương mại dành cho các hiệu sách độc lập, cho biết: "Thật là sốc khi bạn nghĩ về tình trạng khó khăn của các cửa hàng vào năm 2020".

Nhưng một điều bất ngờ đã xảy ra: Những nhà bán sách nhỏ không chỉ sống sót sau đại dịch mà còn phát đạt.

Hiệp hội những người bán sách Mỹ hiện có 2.023 cửa hàng thành viên tại 2.561 địa điểm, tăng từ 1.689 vào đầu tháng 7/2020. Số hiệu sách mới cũng tăng mạnh và bền vững, và hơn 200 cửa hàng khác đang chuẩn bị mở trong một hoặc hai năm tới, bà Hill cho biết.

Ở Việt Nam, có một thực tế sau dịch Covid, các nhà sách lớn và có thương hiệu tại Tp Hồ Chí Minh, Hà Nội vẫn đông đúc vào những ngày cuối tuần bất chấp các sàn thương mại điện tử luôn có khuyến mại giảm giá "sập sàn". 

Tuy vậy, thách thức đặt ra với các nhà sách là làm sao duy trì cũng như phát huy được lợi thế về trải nghiệm để giữ chân khách hàng.

Theo anh Ngọc, để cạnh tranh với các cửa hàng online, các cửa hàng truyền thống có thể chọn hai chiến lược song song.

Một là phát huy mạnh hơn nữa lợi thế của mình, tạo nên không gian mua sắm độc đáo, ấn tượng. Hai là xây dựng chiến lược sản phẩm thông minh. Nhiều cửa hàng bán lẻ sẵn sàng bán sách với giá thấp để cạnh tranh với sàn thương mại điện tử, mặc dù việc này có thể gây cho họ bị lỗ. Tuy nhiên, họ sẽ bù lại với những sản phẩm khác như văn phòng phẩm, đồ chơi, thú bông, thậm chí là đồ ăn vặt, dịch vụ khu vui chơi trẻ em,... với biên lợi nhuận khá cao.