Việt Nam nắm thứ 'nóng hơn vàng và dầu mỏ', toàn cầu khát: Tiềm năng khiến Úc trầm trồ, thách thức vị thế độc tôn

Trữ lượng niken ở Việt Nam

Năm 2021, Cơ quan Khảo sát địa chất Hoa Kỳ (USGS) đã thêm niken vào danh sách đề xuất "50 khoáng sản quan trọng", được xác định dựa trên tiêu chí là khoáng chất thiết yếu đối với nền kinh tế hoặc an ninh quốc gia, và có chuỗi cung ứng dễ bị gián đoạn.

Theo Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia (thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ), 60% niken trên thế giới tồn tại ở dạng laterit, 40% ở dạng sunfua với hàm lượng trung bình khoảng 1% Ni. Tùy thuộc vào quá trình thành tạo mà các quặng sunfua niken lại được chia ra làm các loại như quặng xâm tán, quặng hình dăm và quặng đặc sít.

USGS cho biết, trữ lượng niken trên toàn thế giới hiện nay ước tính vào khoảng 89 triệu tấn, trong đó 3 nước có trữ lượng lớn nhất là Indonesia (21 triệu tấn), Australia (20 triệu tấn) và Brazil (11 triệu tấn).

Tại Việt Nam, theo nghiên cứu công bố trên Viện Khoa học và Công nghệ Mỏ - Luyện kim (Bộ Công thương), tổng trữ lượng và tài nguyên niken ước tính vào khoảng 3,6 triệu tấn niken kim loại, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Thanh Hóa (hơn 3 triệu tấn), Sơn La (420.523 tấn), Cao Bằng (133.677 tấn...).

Ngoài ra, báo cáo công bố ngày 2/6/2022 của dự án khảo sát địa chất do công ty Blackstone Minerals tiến hành đã xác định được thêm các khu vực có quặng sunfua đặc sít, quặng hình dăm và quặng xâm tán tại khu vực xã Tạ Khoa (huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, Việt Nam).

Đây là công ty thăm dò và khai thác mỏ của Australia đang phát triển 3 dự án có chu trình liên quan chặt chẽ tại phía bắc Việt Nam.

Sau lần thăm dò tại Tạ Khoa, công ty của Australia đã đánh giá rất cao tiềm năng khổng lồ của Việt Nam.

"Đây là một giai đoạn khám phá thú vị khi chúng tôi bắt đầu tìm thấy
dấu hiệu về các khu vực có quặng sunfua đặc sít bên cạnh các nguồn tài
nguyên đã được phát triển của chúng tôi tại Bản Chanh và King Snake.

Khám phá tại Suối Chanh là một ví dụ chứng minh năng lực của đội địa vật lý thuộc công ty chúng tôi. Với thành công đạt được từ lỗ khoan thứ hai, chúng tôi mong muốn tiếp tục đánh giá một cách có hệ thống về tiềm năng sunfua khổng lồ của khu vực này" - Giám đốc điều hành của Blackstone Minerals Scott Williamson nói.

Cơn khát niken toàn cầu

Trong chuỗi cung ứng toàn cầu hiện nay, niken trở thành một trong nhiều tài nguyên được săn đón hàng đầu thế giới.

Khoảng 70% lượng niken được dùng để sản xuất thép không gỉ, 17% được dùng làm "siêu hợp kim", 7% được dùng trong công nghiệp mạ, còn lại được ứng dụng trong các lĩnh vực khác.

Đặc biệt, niken đang ngày càng được sử dụng nhiều trong ngành công nghệ tương lai như pin xe điện. Tỷ lệ kim loại niken dùng trong sản xuất pin hiện chiếm khoảng 4% tổng sản lượng niken thế giới.

Dự báo trong thời gian tới, do lượng niken dùng trong sản xuất pin xe điện tăng lên và quy mô sản xuất pin được mở rộng, nhu cầu về niken sẽ tăng lên đáng kể.

Lượng tiêu thụ niken dự kiến sẽ tăng từ 2,4 triệu tấn năm 2019 lên 2,8 triệu tấn năm 2025 với tốc độ tăng trưởng tiêu thụ khoảng 2,2% một năm.

Đáng nói, trong tháng 3/2022, khi tình hình Nga - Ukraine bắt đầu "nóng" lên thì Nga - nước cung cấp niken lớn thứ hai thế giới - đã bị Mỹ cùng đồng minh cấm vận. Thị trường lo đứt gãy nguồn cung khiến giá niken ồ ạt tăng cao.

Nếu như trong giai đoạn 2018 - 2020, giá niken chỉ loanh quanh ở mức 11.000 - 16.000 USD/tấn thì sau khi đại dịch COVID-19 bùng nổ trên toàn cầu, giá niken bắt đầu tăng từ mức 16.000 USD/tấn vào đầu năm 2021 lên 25.000 USD/tấn vào đầu năm 2022.

Đặc biệt, trong phiên giao dịch ngày 8/3/2022, mức giá của niken đã tăng tới mức "không tưởng"..., đạt mốc 101.365 USD mỗi tấn, tăng gấp gần 4 lần so với mức giá của cuối tuần trước đó. Mức tăng này khiến cho giới đầu tư hoảng loạn.

Sức nóng của niken thậm chí vượt cả vàng và dầu mỏ, gây nên "cơn khát toàn cầu".

Chìa khóa thách thức vị thế của Trung Quốc

Nhận thấy tiềm năng của loại khoáng sản này, ngay từ năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng vàng, đồng, niken, molipden đến năm 2025, có xét đến năm 2035, trong đó đã nêu rõ "hướng đi" đối với khoáng sản niken.

Theo Quy hoạch, Việt Nam sẽ phấn đấu sản lượng khai tuyển đạt 118.000 tấn tinh quặng niken vào năm 2025. Bên cạnh đó sẽ đầu tư và đưa vào hoạt động 2 nhà máy sản xuất sản phẩm niken với tổng sản lượng khoảng 8.000-11.000 tấn/năm.

Giới chuyên gia nhận định, việc khai thác hiệu quả niken sẽ đóng góp đáng kể cho kinh tế Việt Nam.

Ngày 13/4/2022, bà Robyn Mudie - Đại sứ Úc tại Việt Nam, cùng cán bộ Đại sứ quán Úc đã đến thăm dự án khai thác mỏ niken thuộc công ty Blackstone Minerals ở tỉnh Sơn La.

Trước đó, vào năm 2019, Blackstone Minerals đã mua lại 90% Công ty TNHH Mỏ Niken Bản Phúc, xã Bản Phúc, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, nằm cách Hà Nội 160 km.

Giám đốc điều hành của Blackstone Minerals Scott Williamson nhận định, Việt Nam có tiềm năng rất lớn để trở thành quốc gia chủ chốt trong thị trường niken vì chất lượng của trữ lượng niken sẵn có, cũng như từ địa chất tổng thể. 

Trong khi đó, theo đánh giá của các chuyên gia, việc Blackstone nỗ lực tạo ra giá trị gia tăng cho các sản phẩm khai thác và triển khai theo cách thân thiện với môi trường bằng cách sử dụng thủy điện tái tạo sẽ giúp đưa Việt Nam đi đầu trong cuộc cách mạng xanh.

Đáng nói, theo tạp chí Diplomat, trong bối cảnh Đông Nam Á đang tăng tốc để trở thành trung tâm xe điện (EV) tiếp theo của thế giới thì với trữ lượng niken lớn, vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng xe điện cũng vô cùng quan trọng.

Ngoài sự đóng góp của Blackstone Minerals ở Việt Nam thì VinFast - thương hiệu ô tô đầu tiên của Việt Nam đã có bước tiến đáng kể không chỉ trong sản xuất xe điện, mà còn cả chế tạo pin. Tháng 12/2021, VinFast đã thành lập nhà máy sản xuất pin xe điện đầu tiên của Việt Nam, trị giá 175 triệu USD.

Tạp chí Diplomat nhận định, "vị thế ngày càng tăng (của Việt Nam) trong vai trò nhà sản xuất xe điện, tệp khách hàng tiêu dùng tiềm năng cũng như tầm quan trọng trong chuỗi cung ứng pin, đã tạo ra các điều kiện thị trường hoàn hảo để Việt Nam phá vỡ sự thống trị của Trung Quốc trên thị trường này".