Tỷ lệ nội địa hóa xe ô tô nhỏ chưa đạt 40% để được công nhận xuất xứ

Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, công nghiệp sản xuất ô tô được đánh giá là một trong những ngành công nghệ mũi nhọn, có sức lan tỏa lớn, đóng vai trò động lực thúc đẩy sự phát triển của nhiều lĩnh vực như sắt thép, luyện kim, điện tử, hóa chất, năng lượng mới… Với hơn 100 triệu dân, Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ, trong đó ngành ô tô giữ vị trí đặc biệt quan trọng.

Trên bình diện quốc tế, lịch sử đã chứng kiến nhiều cuộc cạnh tranh và chiến tranh thương mại bắt nguồn từ ngành ô tô. Cho đến nay, ngay cả tại các quốc gia phát triển, lĩnh vực này vẫn là nơi diễn ra cuộc cạnh tranh khốc liệt. Dù không phải là ngành trụ cột ở mọi nền kinh tế, song công nghiệp ô tô luôn được coi là chiến trường căng thẳng bậc nhất.

Nguyên nhân nằm ở chỗ ô tô là sản phẩm gắn bó trực tiếp với đời sống thường ngày, trở thành hàng hóa thiết yếu với nhu cầu tiêu dùng không ngừng gia tăng. Đây được coi là xu hướng tất yếu của sự phát triển

Về mối liên hệ và sự lan tỏa giữa ngành công nghiệp ô tô với các ngành kinh tế khác, khi ngành này phát triển, nó tác động và thúc đẩy rất nhiều ngành khác cùng phát triển. Điều này tạo ra một hệ sinh thái, không chỉ về công ăn việc làm mà còn thúc đẩy phát triển sản phẩm và công nghệ.

Chính vì những yếu tố đó, các quốc gia đều mong muốn phát triển ngành công nghiệp ô tô và phải thỏa mãn những tiêu chuẩn riêng của mình để tạo ra không chỉ thương hiệu riêng mà còn là sản phẩm đặc trưng.

Do đó, chủ trương của Việt Nam cũng là phát triển ngành công nghiệp ô tô theo hướng nội địa hóa, đây là một xu thế tất yếu mà thế giới đang phát triển và theo đuổi.

Trên thực tế, Việt Nam là một trong những quốc gia áp dụng mức thuế nhập khẩu ô tô cao nhất thế giới, nhằm tạo dư địa cho công nghiệp nội địa phát triển.

Tuy nhiên, đến nay mục tiêu nội địa hóa vẫn chưa đạt như kỳ vọng. Việt Nam hiện có nhiều sản phẩm ô tô được lắp ráp trong nước, với trên chục thương hiệu, chủ yếu tập trung ở dòng xe nhỏ, xe vận tải nhỏ, xe con, xe dùng cho cá nhân.

Tuy nhiên, điều đáng băn khoăn nhất là tỷ lệ nội địa hóa của nhóm này chỉ khoảng 10%, gần như không, chưa được coi là nội địa hóa.

Như chúng ta biết, tiêu chuẩn thế giới tối thiểu để được đánh giá về xuất xứ hàng hóa thì ít nhất phải được 40%. 40% mới là giới hạn để đánh giá xuất xứ có được xét như thế không. Chứ 10% không thể gắn tên sản xuất tại Việt Nam được, GS.TS. Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Trong khi đó, những xe như xe chuyên dùng, xe buýt hay một số xe tải thì tỷ lệ nội địa hóa lại khá cao. Có những xe có thể lên 40%, trên 40%, 60% cũng có. Nhưng những nhóm này thì số lượng nhãn hiệu, số lượng đơn vị sản xuất không nhiều, tập trung vào một số đơn vị, một số hãng.

“Có thể thấy, chủ trương về nội địa hóa rất đúng, nhưng những công cụ để thúc đẩy nội địa hóa chưa đủ. Tôi cho rằng chúng ta mới chỉ quan tâm đến yếu tố thuế, ưu đãi thuế, bảo hộ về thuế. Như vậy thì chưa đủ”

GS.TS Hoàng Văn Cường – Đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo sư Nhà nước

Yếu tố thứ hai rất quan trọng là nội địa hóa, tức là buộc những nhà sản xuất phải nội địa hóa. Nếu không nội địa hóa thì sẽ không tồn tại được. Tức là ít nhất phải có điều kiện ràng buộc về tiến độ nội địa hóa là bao nhiêu thời gian; đến khi nào phải đạt được tỉ lệ nội địa hóa theo vật kế, giá trị, lộ trình. Và nếu như đưa ra những ràng buộc như thế thì khi ấy buộc các nhà sản xuất phải tính toán xem có đặt chân vào một thị trường mà chưa được lớn hay không.

Trong 30 năm qua, thị trường ô tô Việt Nam, đặc biệt là phân khúc xe nhỏ và xe con, tăng trưởng nhanh nhưng quy mô vẫn còn hạn chế. Việc có quá nhiều nhà đầu tư cùng tham gia khiến thị phần bị chia nhỏ, khó tập trung phát triển công nghiệp hỗ trợ.

Nếu áp đặt các yêu cầu chặt chẽ về tỷ lệ nội địa hóa, doanh nghiệp sẽ buộc phải hợp tác, liên kết để chuyển dịch chuỗi cung ứng từ bên ngoài vào Việt Nam.

Một vấn đề khác là cam kết chuyển giao công nghệ trong thu hút đầu tư nước ngoài. Hiện nay, chúng ta mới tập trung thu hút vốn và kinh nghiệm, song chưa đặt ra yêu cầu bắt buộc về chuyển giao công nghệ.

Trong khi đó, nhiều quốc gia, điển hình là Trung Quốc, áp dụng điều kiện rất chặt chẽ, nhờ vậy quá trình nội địa hóa diễn ra nhanh chóng. Các doanh nghiệp trong nước có cơ hội tham gia sâu vào chuỗi sản xuất, tiếp nhận công nghệ và dần làm chủ để phát triển sản phẩm mang dấu ấn riêng.