Tỷ lệ dư nợ ký quỹ trên thị trường chứng khoán lập đỉnh mới dù Index còn cách xa bờ

Theo thống kê, lượng dư nợ cho vay tại các công ty chứng khoán tại thời điểm cuối quý 4/2023 tiếp tục tăng ấn tượng 15.000 tỷ lên ngưỡng 180.000 tỷ đồng, con số cao nhất trong vòng 7 quý, kể từ quý 2/2022. Đây chủ yếu là dư nợ đến từ việc cho vay giao dịch ký quỹ (margin) với 172.000 tỷ đồng, còn lại là ứng trước tiền bán cho nhà đầu tư.

Tại cùng thời điểm 31/12/2023, vốn hoá cổ phiếu niêm yết trên hai sàn HoSE và HNX đạt gần 4,9 triệu tỷ đồng. Như vậy, tỷ lệ Dư nợ cho vay/Vốn hoá hai sàn ước đạt khoảng 3,7%. Con số này tiếp tục tăng 0,4 điểm % so với thời điểm cuối quý 3 để thiết lập ngưỡng cao nhất trong lịch sử của TTCK Việt Nam. Cần lưu ý, phần lớn dư nợ cho vay trên thị trường hiện là cho vay margin.

Số dư nợ margin này chưa bao gồm cho vay 3 bên hay các "kho" chưa được thống kê.

Lãi suất thấp, thị trường hồi phục kích thích nhu cầu sử dụng margin

Sử dụng đòn bẩy (margin) là một trong nhưng công cụ đắc lực giúp nhà đầu tư gia tăng nhanh quy mô tài khoản của mình nếu sử dụng hợp lý, đẩy thanh khoản lên mức dồi dào và tạo động lực cho đà đi lên về điểm số của thị trường chung. Lượng margin trên sàn chứng khoán được dự báo còn có thể tiếp tục tăng cao hơn trong thời gian tới trong bối cảnh môi trường lãi suất hạ nhiệt.

Lãi suất cho vay của các ngân hàng thương mại giảm góp phần giảm chi phí vốn cho các công ty chứng khoán qua đó tạo thêm dư địa để giảm lãi suất cho vay margin. Nhiều công ty chứng khoán đã đưa ra các gói ưu đãi lãi suất, chính sách hấp dẫn nhằm kích thích nhu cầu sử dụng đòn bẩy của nhà đầu tư. Ngoài ra, sự thuận lợi hơn về công nghệ cộng thêm việc các công ty chứng khoán chủ động huy động vốn mở rộng dư địa cho vay cũng giúp đáp ứng dễ dàng hơn nhu cầu margin của thị trường.

Bên cạnh đó, triển vọng của chứng khoán Việt Nam cũng được đánh giá lạc quan trong năm 2024 nhờ kinh tế vĩ mô ổn định, kỳ vọng lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết phục hồi, câu chuyện nâng hạng ngày càng rõ ràng với việc KRX sớm đi vào vận hành,… Do đó, không bất ngờ khi đòn bẩy được nhà đầu tư kích hoạt ngay khi thị trường bắt đầu có dấu hiệu hồi phục.

Cần lưu ý margin tăng quá cao cũng có thể mang tới rủi ro, bởi lẽ chỉ một nhịp điều chỉnh mạnh sẽ có thể dễ dàng kéo theo hiện tượng "call margin", từ đó gây áp lực ngược trở lại thị trường, dễ khiến thị trường giảm sâu hơn.

Mạnh dạn vay nợ để đầu tư song thanh khoản thị trường lại “mất hút”

So sánh với điểm số thị trường, tỷ lệ dư nợ margin/vốn hóa thị trường lập đỉnh trong bối cảnh VN-Index giằng co mạnh và đi ngang tại vùng 1.100 điểm. Cùng tại vùng điểm này nhưng cách đây 5 năm trước, vào năm 2018, tỷ lệ dư nợ cho vay/vốn hóa chỉ khoảng 1,5%. Thậm chí, ngay tại thời điểm VN-Index lập đỉnh trên ngưỡng 1.500 điểm giai đoạn đầu năm 2022, tỷ lệ cũng chỉ ở mức 3,2%. Điều này cho thấy nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam đang mạnh tay hơn trong việc vay nợ để đầu tư dù VN-Index loay hoay tại vùng điểm cũ và cách xa mức đỉnh.

Đáng nói, dù lượng vay margin tăng nhưng thanh khoản thị trường không thực sự tích cực, thậm chí nhiều phiên VN-Index tăng điểm song ghi nhận giá trị giao dịch thấp kỷ lục. Thống kê trong riêng quý 4/2023, thanh khoản giao dịch khớp lệnh sàn HOSE trung bình đạt 14.000 tỷ đồng/phiên, sụt giảm gần 30% so với quý liền trước.

Theo ý kiến của ông Bùi Văn Huy – Giám đốc Chứng khoán DSC Chi nhánh TP Hồ Chí Minh, việc dư nợ cho vay tăng mạnh nhưng không đồng thuận với điểm số Index hay thanh khoản cho thấy chưa có sự gia nhập của dòng tiền mới trên thị trường, chủ yếu vẫn là tiền cũ cộng thêm lượng tiền từ vay margin xoay vòng. Đặc biệt, một phần lượng tiền này đã được tung ra để hấp thụ đà bán ròng hàng nghìn tỷ đồng tới từ bộ phận nhà đầu tư nước ngoài chỉ trong vài tháng cuối năm vừa qua.

Chưa kể, dư nợ margin trên thị trường chứng khoán từ lâu còn được xem là kênh thay thế một phần cho kênh ngân hàng, nhằm phục vụ các cổ đông lớn vay vốn thông qua việc thế chấp cổ phiếu thay vì chỉ là công cụ đòn bẩy cho nhà đầu tư chứng khoán. Do đó đà tăng dư nợ cho vay tại nhóm nhà đầu tư cá nhân chỉ chiếm một phần, còn lại sẽ đến từ các tổ chức, tay to trên thị trường.

Giám đốc DSC nhận định tâm lý nhà đầu tư đã dần được cải thiện trong những ngày đầu năm mới 2024, tuy nhiên nội tại vẫn ẩn chứa nhiều yếu tố bất định và xu hướng chưa thực sự rõ ràng. Trong bối cảnh đó, thị trường sẽ chưa có sự đột phá đáng kể cả về mặt điểm số cũng như thanh khoản. Ông Huy cho rằng nhà đầu tư chưa vội kỳ vọng vào đà hồi phục mạnh mẽ của thị trường mà nên có sự chọn lọc kỹ lưỡng, tập trung vào những câu chuyện riêng và cập nhật bối cảnh thường xuyên để đưa ra quyết định kịp thời.