Nhận diện những "nút thắt" trong phát triển nhà ở xã hội

Tính đến hết năm 2021 cả nước hoàn thành 266 dự án bao gồm cả nhà ở xã hội và nhà ở cho công nhân. Nếu “nút thắt” trong công tác triển khai loại hình nhà ở này sớm được gỡ bỏ, con số trên sẽ cao hơn rất nhiều.

Quá nhiều thủ tục hành chính, lợi nhuận lại thấp...

Theo số liệu của Bộ Xây dựng, đến nay trên cả nước mới hoàn thành được 40% nhà ở xã hội, nhà ở công nhân. Đây là con số khá khiêm tốn so với mục tiêu quốc gia về nhà ở giai đoạn 2016-2021.

Một trong các vướng mắc đầu tiên khi phát triển loại hình này phải kể đến khó khăn về nguồn vốn. Bởi gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng cho vay phát triển nhà ở xã hội và nhà ở thương mại đã giải ngân 100% từ năm 2016.

Đến giai đoạn 2016-2020, Ngân hàng chính sách xã hội chỉ được phân bổ 27% ngân sách cho phát triển nhà ở xã hội, còn các ngân hàng thương mại lại không được phân bổ gói vốn này.

Theo ông Luyện Văn Phương, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP. Hà Nội, gói hỗ trợ chỉ là một trong những giải pháp. Khó khăn phải kể đến quỹ đất. Mặc dù đã có quy định là 20% quỹ đất tại các dự án nhà ở thương mại được dành để phát triển nhà ở xã hội, riêng tại Hà Nội, tỷ lệ này là 25%, song hầu như không đạt được yêu cầu.

Cũng đề cập đến “nút thắt" phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, ông Lễ Hữu Nghĩa, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Xây dựng Thương mại Lê Thành bày tỏ, thủ tục hành chính đang quá dài. Từ khi xin dự án đến lúc kết thúc mất khoảng 5 năm mới có thể hoàn thiện và trải qua quy trình 5 bước. Thế nhưng lợi nhuận định mức của nhà ở xã hội tối đa theo quy định là 10%, mức lợi nhuận này còn thấp hơn cả lãi suất gửi tiết kiệm, đây là lý do nhiều doanh nghiệp “ngại" phát triển nhà ở xã hội.

Cùng quan điểm, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh, định mức lợi nhuận chỉ 10% của nhà ở xã hội và nhà ở cho công nhân hiện không đủ để giải bài toán tài chính cho doanh nghiệp.

Không những vậy, việc duyệt giá bán nhà ở xã hội, các thủ tục pháp lý liên quan đến cấp sổ hồng, vấn đề bồi thường chi phí giải phóng mặt bằng còn chậm triển khai, tất cả ảnh hưởng không nhỏ đến việc thu hút doanh nghiệp phát triển phân khúc này.

“Hiện Thành phố Hồ Chí Minh có hơn 10 tập đoàn và doanh nghiệp bất động sản tham gia vào chương trình nhà ở xã hội. Toàn thành phố có khoảng 15.000 sản phẩm nhà ở xã hội trong giai đoạn 2015 - 2020, đạt tỷ lệ 75%, con số này cao hơn tỷ lệ của cả nước, chỉ 41%”, ông Châu chia sẻ.

Trong khi đó, theo khảo sát tại Hà Nội, với tổng số 9 khu công nghiệp trên địa bàn, hiện chỉ mới xây dựng được 3 khu nhà ở cho công nhân. Thế nhưng, nhu cầu lấp đầy nhà ở xã hội và nhà ở cho công nhân lại chỉ đạt từ 50-60%. Điều này cũng khiến các chủ đầu tư e ngại khi phát triển loại hình này bởi sức mua chưa thực sự tương xứng.

Nhà ở xã hội cần thêm những gói tín dụng ưu đãi

Để tháo gỡ khó khăn cho công tác phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, theo ông Hà Quang Hưng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Nhà và Thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng là cần phải tháo gỡ hai vấn đề chính:

Thứ nhất, phải sửa đổi và đồng bộ hệ thống pháp luật, từ Luật Nhà ở, Luật Thuế, Luật Kinh doanh bất động sản.

Đơn cử như hiện tại, Luật Nhà ở cho phép nhà ở khai thác cho thuê có thuế thấp hơn so với nhà ở kinh doanh, thế nhưng, trong Luật Thuế lại không đề cập đến nội dung này, dẫn đến bất cập trong việc áp dụng chính sách thuế cho các dự án nhà ở xã hội.

Hai là, đẩy mạnh quy trình làm việc với chính quyền địa phương, đôn đốc, hướng dẫn thực hiện hai gói hỗ trợ theo Nghị quyết 11/NQ-CP, nghiêm túc dành ra 20% quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội trong các dự án nhà ở thương mại, đồng thời, tiến hành kiểm tra, rà soát các dự án nhà ở thương mại hiện tại, để tạo phong trào phát triển nhà ở xã hội.

Cũng liên quan đến giải pháp tháo gỡ nút thắt chính sách cho doanh nghiệp khi phát triển nhà ở xã hội, ông Trần Hoàng Quân - Giám đốc Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, Sở này đã đưa ra 8 giải pháp để phát triển nhà ở xã hội. Song song với việc cải cách, rút ngắn thủ tục hành chính. Nhiều tổ công tác tháo gỡ khó khăn của dự án nhà ở xã hội được thành lập, đi sâu giải quyết cụ thể từng vấn đề.

Bên cạnh đó, công tác rà soát, bổ sung quỹ đất ở các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao cũng được tập trung đẩy mạnh.

Hiện tại, với 34 dự án tại Thành phố Hồ Chí Minh, cùng 20% quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội thì thành phố sẽ có thêm nguồn cung khoảng trên 70.000 căn hộ, bài toán nguồn cung sẽ sớm được giải quyết.

Ngoài ra, thành phố cũng tiếp tục xem xét quỹ đất ở các khu công nghiệp, khu chế xuất để xây dựng nhà ở cho công nhân thuê từ 3-5 năm nhằm giải quyết nguồn cầu cho nhóm đối tượng chưa xác định ở lâu dài.

Về nguồn vốn, theo ông Trần Hoàng Quân, cần được phân bổ một cách hợp lý hơn, kích cầu nguồn vốn vay của thành phố và gia tăng nguồn vốn xây dựng hạ tầng tại các dự án nhà ở xã hội đã xây dựng xong, nhằm thu hút sự quan tâm của người dân.

Với tư cách doanh nghiệp phát triển nhà ở xã hội và nhà ở cho công nhân nhiều năm trên thị trường, ông Trần Công Tưởng - Tổng Giám đốc Công ty CP Đầu tư và Thương mại Thủ Đô (Capital House) nhấn mạnh tầm quan trọng của gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng đối với các doanh nghiệp phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân.

“Sự hỗ trợ của cơ quan quản lý nhà nước thông qua các gói tín dụng thiết thực như gói 30.000 tỷ vừa qua sẽ là động lực để thu hút doanh nghiệp bất động sản phát triển nhà ở xã hội, từ đó đáp ứng được nhu cầu về nhà ở đối với người thu nhập thấp và công nhân lao động, giảm áp lực quá tải đối với các khu vực dân cư gần khu công nghiệp trong tương lai", ông Trần Công Tưởng cho biết thêm.