Không tính giá đất vào giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa

Đó là chia sẻ của Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc tại Hội thảo “Giải pháp thúc đẩy quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp”.

Khó ở khâu xác định giá trị doanh nghiệp

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, việc đổi mới, cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) là một trong những nhiệm vụ quan trọng của tái cơ cấu nền kinh tế. Nhiều năm qua, Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ các cơ chế chính sách về tái cơ cấu DNNN.

Công tác cổ phần hóa, thoái vốn thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên cũng tồn tại một số vướng mắc như: tiến độ chậm, chưa đạt kết quả đề ra theo đề án mà Chính phủ đã ban hành, nguồn thu cổ phần hóa chưa đạt yêu cầu. Chỉ tính riêng năm 2021, Quốc hội giao Chính phủ thu từ cổ phần hóa 40.000 tỷ đồng, nhưng hết năm thu chưa đầy 2.000 tỷ đồng.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nhấn mạnh thêm, việc xác định giá trị doanh nghiệp có vai trò rất quan trọng. Tuy nhiên thời gian qua việc xác định giá trị của doanh nghiệp còn chưa chính xác, thường thấp hơn giá trị thực tế, gây thất thoát, lãng phí. Bên cạnh đó là một số tồn tại trong sắp xếp nhà đất chưa có quy định rõ ràng như: xác định lợi thế thương mại, liên danh liên kết… Ngoài ra còn có vai trò của người đứng đầu DNNN quyết tâm chưa cao nên tiến độ chưa đạt yêu cầu…

Ông Phạm Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp – Bộ Tài chính cho biết, giai đoạn 2016 - 2020 đã có 180 doanh nghiệp được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa với tổng giá trị doanh nghiệp là 489.690 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước là 233.792 tỷ đồng. Về thoái vốn, lũy kế tổng số thoái vốn từ năm 2016 - 2020 đạt 27.312 tỷ đồng, thu về 177.397 tỷ đồng.

Về cơ bản, đến nay các cơ chế, chính sách về cổ phần hóa, thoái vốn, trong đó có các quy định về tiêu chí phân loại DNNN để thực hiện sắp xếp; cơ chế chuyển đổi thành công ty cổ phần và chuyển nhượng vốn nhà nước, cơ chế xử lý lao động dôi dư... đã được ban hành khá đầy đủ, đồng bộ và liên tục được sửa đổi, bổ sung hoàn thiện, đảm bảo chặt chẽ, công khai minh bạch, tối đa hóa lợi ích của Nhà nước, hạn chế thất thoát vốn, tài sản nhà nước trong quá trình cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Công tác cổ phần hóa, thoái vốn đã góp phần nâng cao năng lực tài chính, đổi mới phương thức quản trị doanh nghiệp và hoạt động hiệu quả hơn so với trước, tạo nguồn thu cho ngân sách...

Quá trình cổ phần hóa thời gian qua tuy đã đạt được những kết quả tích cực nhưng so với yêu cầu còn chậm, chưa đạt mục tiêu kế hoạch đề ra do nhiều nguyên nhân, trong quá trình thực hiện vẫn còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc như: Xử lý đất đai khi cổ phần hóa; xử lý tài chính, tài sản, nợ; xác định giá trị doanh nghiệp, giá trị phần vốn nhà nước...

Cũng theo ông Phạm Văn Đức, giai đoạn 2021 - 2025 sẽ đặt trọng tâm vào việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật số 69/2014/QH13).

Tập trung hoàn thiện, xây dựng khung khổ pháp lý về quản lý, đầu tư vốn nhà nước vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa nhà nước, cơ quan đại diện chủ sở hữu và doanh nghiệp theo nguyên tắc thị trường, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư của nhà nước, tạo động lực, sức ép để thúc đẩy DNNN chủ động sắp xếp để giữ vai trò chủ đạo dẫn dắt các doanh nghiệp trong nước phát triển...

Doanh nghiệp phải trả lại đất cho Nhà nước

Nhiều ý kiến cho rằng không nên tính giá đất vào giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa, thay vào đó, trả đất về lại Nhà nước để sử dụng cơ chế thuê đất hoặc đấu giá quyền sử dụng đất sau khi cổ phần xong.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, công tác xử lý về đất đai gặp nhiều vướng mắc, nhất là trong việc xác định thẩm quyền lập, phê duyệt phương án sử dụng đất/phương án sắp xếp lại, xử lý nhà, đất, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp có số lượng nhà đất lớn, nằm trên địa bàn nhiều địa phương, lịch sử pháp lý đất đai phức tạp.

Tiến độ trên thực tế thường bị chậm ở ngay khâu thống kê, đo đạc địa chính; nhiều trường hợp không được địa phương phê duyệt phương án do hồ sơ, giấy tờ không đầy đủ, không thống nhất về phương án sử dụng đất, về đo đạc diện tích đất, về sự phù hợp với quy hoạch.

Bên cạnh đó, vẫn còn tình trạng không xây dựng, phê duyệt phương án sử dụng đất khi cổ phần hóa, hoặc xây dựng và phê duyệt phương án sử dụng đất sau thời điểm xác định giá trị doanh nghiệp; xây dựng phương án sử dụng đất khi hồ sơ pháp lý về đất đai chưa bảo đảm; phương án sử dụng đất được phê duyệt chưa đầy đủ diện tích đất doanh nghiệp đang quản lý, sử dụng; phương án sử dụng đất không phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, không nêu rõ hình thức sử dụng đất sau cổ phần hóa…

Cũng theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, việc xác định giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp có nhiều cách hiểu và khó bảo đảm cơ sở thuyết phục, nhất là khi quy trình cổ phần hóa, thoái vốn có thể kéo dài, có thể xảy ra thất thoát, vì vậy gây bức xúc trong dư luận, khiến dư luận hiểu sai về cổ phần hóa.

Ông Nguyễn Xuân Nam - Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng cho rằng, một trong những khó khăn lớn nhất trong quá trình cổ phần hóa các doanh nghiệp trong ngành, chính là những vấn đề liên quan đến đất đai khi xác định giá trị doanh nghiệp.

Việc tính giá trị đất đai gây khó khăn cho doanh nghiệp, bởi giá thị trường nay thế này mai thế khác, thay đổi liên tục. Do đó nên loại đất đai ra khỏi việc xác định giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa.

Đại diện Cục Quản lý công sản - Bộ Tài chính cũng cho rằng, để thúc đẩy việc sắp xếp lại, xử lý nhà, đất của các đơn vị sự nghiệp và doanh nghiệp nhà nước, cần sửa quy định về sắp xếp lại, xử lý nhà, đất theo hướng sau khi được cơ quan, người có thẩm quyền phê duyệt phương án “giữ lại tiếp tục sử dụng” thì việc quản lý, sử dụng nhà, đất thực hiện theo pháp luật về đất đai, pháp luật về doanh nghiệp, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn vào sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và pháp luật khác có liên quan; không thực hiện sắp xếp lại, xử lý nhà đất nhiều lần.

Luật Đất đai cần sửa đổi theo hướng các doanh nghiệp khi chuyển sang cổ phần hóa thì chỉ được áp dụng hình thức thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm; không được thực hiện chuyển mục đích sử dụng đất sau cổ phần hóa.

Trường hợp doanh nghiệp không có nhu cầu sử dụng thì trả lại cho Nhà nước và sẽ được bồi thường, hỗ trợ theo quy định của pháp luật.

Ông Nguyễn Hồng Long - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp cho biết, khi xác định giá trị doanh nghiệp theo Nghị định 126, Nghị định 140, thì chỉ có đất trả tiền một lần mới tính vào giá trị doanh nghiệp, đất trả tiền thuê hàng năm sẽ không tính vào.

“Về lý thuyết phải xác định theo giá trị trường, nhưng thế nào là giá thị trường khi chưa ra đấu thầu. Mà kể cả ra đấu thầu, cũng không chắc đó là giá thị trường, có khi giá cao quá, có khi giá thấp quá. Vậy nếu muốn đưa đất ra khỏi giá trị doanh nghiệp thì phải có văn bản quy phạm pháp luật nêu rõ. Còn việc thuê đất trả tiền một lần phải đưa ra khỏi xác định giá trị doanh nghiệp thì mới tháo gỡ được điểm nghẽn lớn, đẩy nhanh cổ phần hóa. Muốn đưa ra thì phải có văn bản quy phạm pháp luật, nếu không không ai dám làm”, ông Nguyễn Hồng Long lưu ý.