Chạy xe vào vùng phát thải thấp, một nơi phạt đến 30 triệu đồng

Vùng Phát thải Thấp (LEZ) là một khái niệm trung tâm trong các nỗ lực cải thiện chất lượng không khí đô thị. Về cơ bản, LEZ là một khu vực địa lý được xác định rõ ràng trong một thành phố hoặc khu vực đô thị, nơi việc tiếp cận của một số loại phương tiện giao thông gây ô nhiễm bị hạn chế hoặc bị ngăn cản.

Mục tiêu chính của việc áp đặt các hạn chế này là giảm nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí, đặc biệt là từ khí thải xe cộ, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện môi trường sống. Các hạn chế có thể bao gồm việc cấm hoàn toàn các phương tiện không đạt tiêu chuẩn, yêu cầu trả phí để được phép vào khu vực, hoặc áp dụng các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn.

Tại Việt Nam, khái niệm LEZ cũng đã được cụ thể hóa trong các văn bản pháp lý. Luật Thủ đô có định nghĩa "Vùng phát thải thấp là khu vực được xác định để hạn chế các phương tiện giao thông gây ô nhiễm môi trường nhằm cải thiện chất lượng không khí". Định nghĩa này cho thấy sự tương đồng với các khái niệm quốc tế.

Trong một tọa đàm hồi giữa tháng 7, ông Dương Đức Tuấn - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội - đã thông tin, triển khai Luật Thủ đô năm 2024 của Quốc hội, vào cuối năm 2024, thành phố ban hành một nghị quyết quy định vùng phát thải thấp và cũng xác định các quy trình, quy định liên quan tới thiết lập vùng phát thải thấp.

Thời điểm đó liên quan chủ yếu tới một số cơ sở là các quận trước đây thí điểm vùng phát thải thấp như quận Ba Đình, Hoàn Kiếm. Theo Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12?7 cũng như Luật Thủ đô thì TP Hà Nội sẽ kiện toàn lại nội dung này.

Theo lộ trình, vào quý 3/2025, TP Hà Nội sẽ chuẩn hóa hệ thống vùng phát thải thấp. Theo đó, phải kiểm soát theo các vành đai: Vành đai 1, Vành đai 2, Vành đai 3.

Mới đây, TP HCM đề xuất thí điểm lập vùng phát thải thấp từ năm 2026 bằng một vành đai giới hạn gồm 15 cầu và 17 tuyến đường để hạn chế xe xăng, dầu lưu thông vào khu trung tâm.

Trên thế giới, nhiều LEZ đã được thiết lập. Để đạt được mục tiêu cải thiện chất lượng không khí, LEZ áp dụng nhiều phương thức hạn chế và kiểm soát phương tiện khác nhau. Phương tiện phải đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải cụ thể để được phép vào khu vực LEZ. Các xe cũ hơn, gây ô nhiễm nhiều hơn thường bị cấm hoàn toàn hoặc phải trả một khoản phí (hoặc tiền phạt) để được phép lưu thông trong khu vực được chỉ định.

Doanh thu từ phí và phạt không chỉ là nguồn tài chính bổ sung cho ngân sách thành phố mà còn là một cơ chế tái phân phối. Nguồn thu này có thể được tái đầu tư vào các giải pháp giao thông xanh, cải thiện hệ thống giao thông công cộng hoặc hỗ trợ các chương trình chuyển đổi phương tiện, tạo ra một chu trình tài chính bền vững cho các chính sách môi trường.

Tại Anh, phí phạt cho xe con, xe máy, xe van (không đạt chuẩn) vào vùng Phát thải cực thấp (ULEZ) là từ 14,88 USD; ở LEZ cho xe thương mại hạng trung và nặng (không đạt chuẩn) sẽ bị thu 119 - 357 USD.

Tại Hà Lan, xe hai bánh vào LEZ sẽ bị phạt 80 USD, xe tải là 300 USD. Trong khi đó, Scotland phạt tăng theo số lần tái phạm. Cụ thể, xe hạng nhẹ (M1, N1), Minibus (M2), Xe tải nặng (N2, N3) vi phạm bị phạt lần đầu là 142,8 USD, sau đó là 285,6 USD và 571,2 USD. Từ lần thứ 5, mỗi lần tái phạm sẽ bị phạt 1142,4 USD (khoảng 30 triệu đồng).