Xây dựng hành lang pháp lý cho hoạt động tín dụng nội bộ của Hợp tác xã

Sáng 10/11, Quốc hội tiến hành thảo luận về dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi).

Phát biểu điều hành nội dung thảo luận về dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi), Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết Quốc hội đã thảo luận tại tổ về các nội dung này, có 124 ý kiến phát biểu tại 19 tổ, cơ bản các ý kiến đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Luật Hợp tác xã để bổ sung, hoàn thiện các quy định về kinh tế tập thể, bảo vệ lợi ích chính đáng và nâng cao thu nhập, chất lượng cuộc sống các thành viên của tổ chức kinh tế tập thể, góp phần thúc đẩy việc phát triển kinh tế tập thể, cùng với kinh tế nhà nước trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.

Đối với từng nhóm chính sách và các điều khoản cụ thể trong dự thảo luật, các vị đại biểu đã quan tâm đóng góp nhiều ý kiến, Tổng Thư ký Quốc hội đã tổng hợp ý kiến biểu Quốc hội gửi trên mạng thông tin của Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị các đại biểu Quốc hội tập trung thảo luận các nội dung đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế. Trong đó, báo cáo thẩm tra đã gợi ý 9 nội dung lớn cần tập trung thảo luận, trong đó có một số nội dung còn có ý kiến khác nhau như: tên gọi của dự án luật, thành lập Liên đoàn hợp tác xã, vị trí, vai trò của Liên minh được hợp tác xã, các hình thức tổ chức hợp tác xã, kế toán, kiểm toán hợp tác xã.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải lưu ý các vị đại biểu phát biểu ngắn gọn, đi thẳng vào vấn đề, tránh trùng lặp với ý kiến các đại biểu khác đã phát biểu hoặc đã đề cập trong báo cáo tổng hợp, thảo luận tại tổ.

Đại biểu Khang Thị Mào - Đoàn ĐBQH tỉnh Yên Bái: Đề nghị rà soát chính sách hỗ trợ hợp tác xã, trong đó có ứng dụng công nghệ thông tin trong canh tác, xúc tiến thương mại. Ngoài ra, cần tạo điều kiện về đất đai và các hình thức khác cho để hợp tác xã phát triển.

Theo đại biểu Khang Thị Mào, trong thời gian qua các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức, cá nhân đã tích cực triển khai Luật Hợp tác xã năm 2012, các văn bản hướng dẫn, thi hành Luật và các quyết định của Chính phủ về Chương trình hỗ trợ phát triển hợp tác xã giai đoạn 2015-2020, giai đoạn 2021-2026; ban hành và tổ chức nhiều chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã.

Tuy nhiên, quá trình triển khai còn nhiều hạn chế, hiệu quả chưa cao. Đây cũng là một trong các nguyên nhân khiến nhiều hợp tác xã chưa xây dựng được phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả, chưa chú trọng liên kết theo chuỗi giá trị đầu tư ứng dụng công nghệ cao, còn lúng túng trong tiêu thụ sản phẩm. Nhiều hợp tác xã sản xuất tự phát quy mô nhỏ, chưa gắn với nhu cầu của thị trường, thiếu nhân lực quản trị thiếu lao động được đào tạo nghề, thiếu vốn sản xuất kinh doanh. Tỷ lệ hợp tác xã tiếp cận được chính sách hỗ trợ của Nhà nước còn ở mức thấp do nhiều địa phương khó khăn trong bố trí nguồn lực, điều kiện và thủ tục hỗ trợ khá phức tạp, chưa tạo thuận tiện cho hợp tác xã, tổ hợp tác. Một số chính sách hỗ trợ chưa hấp dẫn, chưa bao phủ vốn đến các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ.

Với những hạn chế trên, đại biểu Khang Thị Mào đề nghị Chính phủ, cơ quan soạn thảo nghiên cứu, rà soát các chính sách hỗ trợ quy định tại chương II, nhất là Điều 19 quy định về những nội dung chính sách, trong đó cần có các chính sách hỗ trợ với ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao năng lực quản trị, ứng dụng công nghệ cao trong canh tác và chế biến, ứng dụng kỹ thuật số để truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu, đa dạng hóa sản phẩm và kênh tiêu thụ sản phẩm trong nước và xuất khẩu, chính sách hỗ trợ xúc tiến thương mại, cơ chế thúc đẩy, khuyến khích liên kết chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị giữa các tổ chức kinh tế hợp tác và các doanh nghiệp.

Tại kỳ họp này, Quốc hội đang nghiên cứu sửa đổi Luật Đấu thầu, Luật Đất đai. Đại biểu Khang Thị Mào đề nghị nghiên cứu sửa đổi các luật trên cần có quyết định ưu tiên đối tượng là hợp tác xã trong đấu thầu cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích, tạo điều kiện cho hợp tác xã, tổ hợp tác được nhận chuyển nhượng, thuê đất để đầu tư cơ sở chế biến logistic, phát triển vùng chuyên canh nông sản lớn theo chuỗi giá trị, xây dựng cụm công nghiệp chế biến, trung tâm hỗ trợ phát triển hợp tác xã...

Đại biểu Trần Thị Hiền - Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Nam: Đối với chính sách để phát triển hợp tác xã tại các Điều 16 đến Điều 21, trong đó đáng chú ý là Điều 19 quy định về nội dung chính sách, đại biểu Trần Thị Hiền cho rằng, dự thảo thể hiện chưa rõ ràng giữa các ưu đãi của nhà nước.

Một là nhiệm vụ, chính sách mà cơ quan quản lý nhà nước phải làm, hai là quyền và tổ chức kinh tế hợp tác. Nội dung này tạo nên sự khó hiểu, rắc rối không cần thiết. Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo sắp xếp lại để có thể tách Điều 19 thành hai điều cụ thể. Theo đó, một điều quy định về những chính sách lớn mà Nhà nước phải làm để thúc đẩy phát triển hợp tác xã và kinh tế tập thể và một điều quy định về các ưu đãi cụ thể, rõ ràng và hợp tác xã được hưởng thì mới khả thi và hợp tác xã mới có thể được thụ hưởng.

Về quy định Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã, đại biểu Trần Thị Hiền cho rằng, đây là một trong những giải pháp hỗ trợ tài chính, tín dụng giúp cho các hợp tác xã câu tán thành việc quy định quỹ tài chính ngoài ngân sách trong dự án luật. Tuy nhiên, hồ sơ dự án luật không có bất kỳ một đánh giá nào về hoạt động của quỹ này đã được thành lập từ năm 2009 và đang được điều chỉnh hoạt động theo Nghị định số 45 của Chính phủ.

Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo bổ sung báo cáo để Quốc hội có thêm thông tin xem xét, quyết định. Đồng thời cân nhắc thêm việc quy định cho phù hợp. Về nguyên tắc cho vay vốn với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ lãi suất sau đầu tư, đại biểu đề nghị cần quy định khái quát việc này để Chính phủ có căn cứ quy định chứ không thể giao chung chung cho Chính phủ quy định, do quỹ này là quỹ có hoạt động tín dụng ủy thác chứ không như các quỹ ngoài ngân sách.

Đại biểu Trần Thị Thanh Hương - Đoàn ĐBQH tỉnh An Giang: Về số lượng thành viên hợp tác xã, đại biểu đề nghị, dự thảo Luật cần quy định hợp lý số lượng thành viên hợp tác xã, có lộ trình tăng số lượng thành viên, tăng quy mô hợp lý cho hợp tác xã, đảm bảo tính khả thi trong tổ chức thực hiện, tạo điều kiện cho hợp tác xã phát triển.

Về quy định liên quan đến người lao đông, đại biểu đề nghị cần có Điều, khoản xác định rõ người lao động trong tổ chức kinh tế hợp tác là người làm công hưởng lương, có ký kết hợp đồng lao động với hợp tác xã theo Luật Lao động, quy định rõ hơn địa vị pháp lý, quyền lợi, nghĩa vụ của người lao động trong thực hiện hợp đồng lao động.

Ngoài ra, đại biểu cho rằng cần xác định người lao động là đối tượng tiềm năng được quyền tham gia góp vốn, trở thành thành viên góp vốn, được quyền ký kết các hợp đồng đầu vào, đầu ra với Tổ kinh tế hợp tác để trở thành thành viên liên kết của Tổ chức kinh tế hợp tác.

Đại biểu Dương Khắc Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông: Về chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã, đại biểu Dương Khắc Mai nhấn mạnh, đây là nội dung rất quan trọng, đề nghị cần quy định chặt chẽ nhằm hạn chế hỗ trợ theo kiểu xin cho và không loại trừ tình trạng trông chờ, ỷ lại, trục lợi chính sách.

Đại biểu đồng tình với quy định về kiểm toán hợp tác xã, bởi muốn lớn mạnh phát triển thì phải minh bạch, muốn minh bạch thì phải có kiểm toán, phải thực hiện kiểm toán khi mở rộng một phần góp vốn, mua cổ phần, cổ phiếu bên ngoài phải tính toán; đồng thời thành viên phải nắm rõ được năng lực, tiềm lực của hợp tác xã khi tham gia góp vốn nhằm đảm bảo quyền lợi của chính mình.

Cho ý kiến về Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã tại Điều 21, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần phải xem xét quy định cụ thể hơn trong luật này về một số nội dung cụ thể như: Là cơ quan trực thuộc Liên minh hợp tác xã Việt Nam và Liên minh hợp tác xã cấp tỉnh được tiếp nhận các nguồn vốn, trong đó có nguồn vốn từ ngân sách nhà nước; quy định cụ thể về hệ thống quỷ từ trung ương đến địa phương để có sự ủy thác, hỗ trợ từ quỹ trung ương với địa phương.

Khoản 5, Điều 51, đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng việc quy định Hội thành viên bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch Hội đồng quản trị, Trưởng ban kiểm soát là không phù hợp với thực tiễn, không linh hoạt. Vì vậy, đại biểu đề nghị nghiên cứu quy định Đại hội thành viên bầu Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát và để Hội đồng quản trị bầu Chủ tịch Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát bầu Trưởng ban kiểm soát. Về trích lập quỹ không chia tại Điều 67, đại biểu đề nghị giữ nguyên như nội dung quy định tại Điều 46 phân phối thu nhập của Luật hợp tác xã năm 2012.

Đại biểu Hoàng Ngọc Định - Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Giang: Về khái niệm hợp tác xã, đại biểu cho rằng, khái niệm đưa ra tại dự thảo Luật chưa bao quát được theo quan điểm của Đảng về nội dung này, đề nghị cơ quan soạn thảo cần tiếp tục rà soát, nghiên cứu, chỉnh sửa, bổ sung và hoàn thiện để đảm bảo thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng.

Về chính sách hỗ trợ, đại biểu cho rằng, cần có sự đảm bảo hỗ trợ của nhà nước để liên minh hợp tác xã được phát triển mạnh; cụ thể hóa Nghị quyết số 20-NQ/TW giao liên minh hợp tác xã thực hiện một số dịch vụ công để giúp kinh tế tập thể phát triển mạnh trong thời kỳ mới; đảm bảo hợp tác xã được thụ hưởng chính sách, nhiều cơ chế miễn giảm thuế. Có như vậy mới đáp ứng được mong mỏi của hợp tác xã.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát các điều khoản để đảm bảo sự lo gic, chặt chẽ trong toàn bộ dự thảo Luật về các quy định như thành viên sáng lập, thành viên các tổ chức hợp tác có tư cách pháp nhân. Đại biểu đề nghị cần làm rõ, ngoài Liên minh Hợp tác xã còn có đại diện nào khác, cần quy định cụ thể trong dự thảo Luật.

Đại biểu Dương Tấn Quân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu: Đề nghị tiếp tục rà soát, luật hóa cụ thể chính sách đất đai, như là xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích các tổ chức kinh tế tập thể tích tụ đất đai cho sản xuất, kinh doanh, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp để hình thành chuỗi sản xuất, cung cấp dịch vụ chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông lâm ngư nghiệp quy mô lớn, bố trí quỹ đất cho các tổ chức kinh tế tập thể, ưu đãi hợp lý về giá và thời gian cho thuê đất đối với hợp tác xã chuyển đổi và thành lập mới chưa được hỗ trợ thuê đất để đảm bảo sử dụng đất đai có hiệu quả vào nội dung của Luật.

Ngoài ra, đại biểu Dương Tấn Quân cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung chính sách ưu tiên nguồn lực hỗ trợ, khuyến khích, tạo điều kiện cho cá nhân, tổ chức là người đồng bào dân tộc thiểu số vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để phát triển mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã nhằm để khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, giúp đồng bào dân tộc thiểu số sớm vươn lên thoát nghèo, làm giàu chính đáng và giảm nghèo bền vững. Lồng ghép vào các đề án, chương trình mục tiêu quốc gia phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Chỉ rõ, dự thảo Luật chưa quy định rõ vốn và tài sản không không chia là thuộc sở hữu tập thể của hợp tác xã, hợp tác xã có quyền sử dụng, định đoạt trong các giao dịch kinh tế mà chủ thể này xác lập theo quy định của Điều lệ và pháp luật về hợp tác xã. Vì vậy, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc quy định vấn đề này vào Luật; đồng thời đề nghị quy định rõ về tổ chức có quyền thẩm định giá; quy định rõ việc chuyển nhượng vốn góp giữa thành viên chính thức và thành viên liên kết không góp vốn để trở thành viên chính thức; cân nhắc và bổ sung quy định hình thức huy động vốn tín dụng nội bộ trong dự thảo Luật.

Bên cạnh đó, đại biểu Dương Tấn Quân cũng đề nghị là cần phải bổ sung trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp về việc quản lý và phải có định hướng phát triển cho các tổ chức kinh tế hợp tác tại địa phương. Đồng thời quy định tách bạch rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước ở cấp Trung ương và cấp địa phương.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - Đoàn ĐBQH Tp. Hồ Chí Minh: Điều 16 của Luật Hợp tác xã có nguyên tắc tôn trọng quy luật thị trường, phù hợp với điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Như vậy, tổ chức kinh tế hợp tác khác với tổ chức này cách đây 40-50 năm. Trong thời bao cấp, hợp tác xã chủ yếu là hợp tác xã nông nghiệp. Như vậy, với luật này thì có tổ chức kinh tế hợp tác xã. Với quy mô nền kinh tế hiện nay thì có thể có hàng triệu thành viên và có sức mạnh kinh tế rất lớn, rất khác với thời gian trước.

Hiện nay, chúng ta đã có 4 loại hình tổ chức kinh tế hợp tác, tổ hợp tác, hợp tác xã, liên minh hợp tác xã, liên đoàn xã. Liên minh, liên đoàn là những tổ chức cao hơn và phức tạp hơn của các hợp tác xã. Chính vì vậy, tên gọi tổ chức kinh tế hợp pháp là phải chính xác và điều đó cũng là một nguyên tắc lập pháp, tức là có bao nhiêu đối tượng điều chỉnh thì tên gọi nó phải đủ để bao trùm.

Đại biểu Vũ Tiến Lộc - Đoàn ĐBQH Tp. Hà Nội: Về liên đoàn hợp tác xã, theo đại biểu chưa nên đưa vào Luật này, cần tổ chức thí điểm có thực tiễn ở cho phù hợp hơn. Mặc dù trên thế giới đã có hình thức này từ lâu, nhưng đối với Việt Nam thì vẫn cần thí điểm để nghiên cứu, đánh giá việc thành lập liên đoàn hợp tác xã heo ngành hàng.

Đại biểu cũng đề nghị dự thảo Luật cần thể hiện chủ trương xã hội hóa các dịch vụ công, chuyển giao ủy quyền cho Hợp tác xã trong thực hiện các dịch vụ công như hỗ trợ phát triển kinh doanh, phát triển khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại đầu tư, đồng thời, cũng cần tăng cường năng lực của Liên minh Hợp tác xã để thực hiện được các nhiệm vụ quan trọng này.

Đại biểu Nguyễn Kim Tuyến - Đoàn ĐBQH tỉnh Tiền Giang: Việc hỗ trợ của Nhà nước đối với các tổ chức kinh tế hợp tác (từ điều 16 đến Điều 21) còn quá nhiều, mang tính dàn trải, thiếu tập trung và thiếu tính trọng tâm, chưa đặc trưng và tính thực chất mà tổ chức kinh tế hợp tác thực sự cần. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo quan tâm xác định nội dung hỗ trợ mang tính tập trung nhằm mang lại tính khả thi cao và đảm bảo được hiệu quả hỗ trợ và phù hợp với nguồn lực kinh tế. Bên cạnh đó, một số nội dung chính sách còn mang tính khái quát cao, thiếu tính định lượng.

Đối với thuế thu nhập trích lập quỹ chung và không chia và phần thu nhập hình thành tài sản chung không chia, đại biểu Nguyễn Kim Tuyến đề nghị cần quy định rõ: giao UBND cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định mức hỗ trợ cho tổ chức kinh tế hợp pháp thuộc địa phương mình quản lý.

Về kiểm toán, tổ chức kinh tế hợp tác có tư cách pháp nhân đại biểu đề nghị cần làm rõ quy định này để các tổ chức có liên quan dễ dàng trong triển khai thực hiện. Nếu kiểm toán là căn cứ để nhà nước hỗ trợ cho tổ chức kinh tế hợp tác thì đối với tổ hợp tác không có tư cách pháp nhân, không bắt buộc kiểm toán thì việc hỗ trợ khách được căn cứ từ đâu?

Đối với chính sách hỗ trợ của nhà nước cho hợp tác xã, đại biểu Nguyễn Kim Tuyến đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét và thiết kế nội dung theo hướng hỗ trợ để phát triển tổ chức kinh tế hợp tác và sự hỗ trợ này sẽ giảm dần theo hiệu quả và sự tiến bộ hợp tác xã để tiến đến sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế trong thị trường.

Đại biểu Dương Văn Phước - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam: Tuy đã có bước tiến bộ vượt bậc nhưng nhìn chung đại biểu cho rằng, kinh tế tập thể ở nước ta vẫn chưa tiếp cận đầy đủ, đúng bản chất của kinh tế tập thể và những giá trị, nguyên tắc cơ bản của Luật Hợp tác xã. Đây là nguyên nhân sâu xa, cốt lõi ảnh hưởng đến chất lượng của hoạt động hợp tác xã, làm cho tốc độ tăng trưởng kinh tế hợp tác xã còn thấp so với các khu vực kinh tế khác.

Đề nghị Ban soạn thảo cần cân nhắc nghiên cứu, thiết kế để các hợp tác xã hội đủ các yếu tố thiết yếu, cơ bản nhất của hợp tác xã, đồng thời tiếp tục cụ thể hóa hơn nữa các chính sách liên quan đến hợp tác xã theo Nghị quyết 20 của Đảng, đảm bảo kinh tế tập thể phát triển bền vững, năng động, hiệu quả trong nền kinh tế quốc dân trong thời gian tới.

Về tên gọi của dự thảo luật, đại biểu Dương Văn Phước đề nghị giữ nguyên tên gọi là dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi) theo đúng chương trình xây dựng luật, pháp luật năm 2022. Vì hợp tác xã là nòng cốt, đại diện và là đặc trưng cho thành phần kinh tế tập thể. Tổ chức hoạt động của tổ chức hợp tác, liên hợp tác xã và các tổ chức kinh tế tập thể khác cũng tuân thủ theo bản chất, mục đích, cơ chế hoạt động của hợp tác xã. Đại biểu cho rằng, đây mới chính là cách tiếp cận đúng bản chất mối quan hệ và mô hình kinh tế này với nội hàm về mối quan hệ hợp tác bình đẳng, chặt chẽ trong nền kinh tế. Do đó việc giữ nguyên tên gọi Luật Hợp tác xã vẫn đảm bảo bao quát được phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng đối với các tổ chức kinh tế tập thể.

Về mô hình hợp tác xã, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần phải cân nhắc, tính toán kỹ để làm sao quy định về số lượng thành viên của hợp tác xã khi chúng ta hoàn thiện trình Quốc hội thông qua cho đảm bảo. Về Quỹ hỗ trợ hợp tác xã, đại biểu Dương Văn Phước đề nghị bổ sung một khoản vào Điều 21 quy định nội dung là thủ quỹ hỗ trợ hợp tác xã Việt Nam do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam quản lý. Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã cấp tỉnh giao cho Liên minh hợp tác xã cấp tỉnh quản lý. Đại biểu cho rằng, quy định bổ sung này rất hợp lý vì chúng ta cần luật hóa nội dung này cho chặt chẽ, phù hợp với thực tiễn và đảm bảo Quỹ hỗ trợ hợp tác xã được quản lý, sử dụng hiệu quả.

Đại biểu Nguyễn Văn Thân - Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình: Luật Hợp tác xã cần thể hiện đúng tinh thần xây dựng kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, trong Quỹ hỗ trợ của hợp tác xã không có vốn mồi của ngân sách nhà nước thì không đảm bảo hiệu quả.

Đại biểu đề nghị rà soát, xem xét nghiên cứu kỹ, nếu đã quy định về quỹ này thì nên có sự tham gia ban đầu của ngân sách nhà nước để đảm bảo tính khả thi.

Về khái niệm tổ hợp tác quy định tại Khoản 32, Điều 4, theo đại biểu Thạch Phước Bình sẽ phát sinh mâu thuẫn, bất cập; đề nghị chưa đưa tổ hợp tác vào dự thảo luật và cần tổ chức điều tra các tổ hợp tác về nguyện vọng phát triển trong tương lai để có căn cứ thực tiễn đưa vào dự thảo luật này. Đối với quy định phân loại hợp tác xã, Điều 15 phân hợp tác xã thành bốn loại siêu nhỏ, nhỏ, vừa và lớn.

Đại biểu cho rằng vẫn chưa rõ về sự cần thiết phân loại hợp tác xã; quy mô của hợp tác xã liên tục thay đổi theo thời gian, cả thành viên và tổng nguồn vốn… như vậy hàng năm phải thực hiện phân loại hợp tác xã sẽ rất phức tạp, tốn kém về thời gian, kinh phí trong khi mục đích của phân loại này lại chưa rõ ràng. Hơn nữa, phân loại tổ hợp tác, tổ chức kinh tế theo ngành, lĩnh vực kinh tế cũng không hợp lý.

Vì vậy đại biểu đề nghị dự thảo tiếp cận các hoạt động của tổ chức kinh tế tập thể, hợp tác xã theo định nghĩa đưa ra tại Điều 4 để thực hiện phân loại đảm bảo tính toàn diện và đặc thù về các hoạt động mà các tổ chức kinh tế tập thể phải thực hiện. Theo đó, mỗi tổ chức kinh tế tập thể có 3 nhóm hoạt động bao gồm: nhóm kinh tế, nhóm văn hóa tập thể và nhóm xã hội cộng đồng….

Đại biểu Tráng A Dương – Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Giang: Về thành lập Liên đoàn Hợp tác xã, đại biểu cho rằng cần có một điều luật cơ bản trong Dự thảo luật lần này để thể chế hóa, căn cứ pháp lý việc thành lập và phát triển các Liên đoàn hợp tác xã, trên cơ sở đó giao cho Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Thứ hai, theo đại biểu Tráng A Dương, liên đoàn hợp tác xã là mô hình phổ biến tại nhiều nước trên thế giới phát triển rất mạnh, vừa là tổ chức kinh tế tham gia các hoạt động sản xuất kinh doanh phục vụ hỗ trợ thành viên, vừa là hoạt động như một tổ chức đại diện của một ngành lĩnh vực trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, cung ứng và tiêu dùng.

Đại biểu cho rằng, việc tổ chức mô hình liên đoàn ở các vùng, các cấp là thể hiện sự tham gia liên kết giữa các thành viên của mỗi liên đoàn đến nhiều địa phương trong vùng cũng như nhiều vùng trong cả nước. Hoạt động của các liên đoàn này cũng như các hoạt động của tất cả các tổ chức kinh tế hợp tác không hợp giới hạn về không gian và địa lý. Các tổ chức kinh tế hợp tác có thể mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh tùy theo nhu cầu và năng lực của mình.

Thứ ba, tại Việt Nam hiện nay có rất nhiều các tổ chức hợp tác có quy mô lớn, tuy nhiên các tổ chức này hoạt động trên phạm vi cả nước đang gặp rất nhiều hạn chế trong quy định của pháp luật hiện hành như về biểu quyết, tỷ lệ góp vốn tối đa của thành viên, quỹ sử dụng không không chia và tài sản không chia. Ngoài ra, đại biểu Tráng A Dương cho rằng, Chính phủ cũng nên giao cho liên minh hợp tác xã nghiên cứu đề xuất quy định thành lập tổ chức hoạt động và nội dung, phương pháp, tổ chức phối hợp với liên đoàn hợp tác xã được thể hiện tại Nghị quyết số 34 Chương trình hành động của Chính phủ và Kết luận 70 của Bộ Chính trị.

Thứ tư, việc thành lập mô hình liên đoàn hợp tác xã trên cơ sở các hợp tác, liên hiệp hợp tác xã tự nguyện thành lập, Nhà nước không mất kinh phí trong việc thành lập, tạo hành lang pháp lý rõ ràng định hướng cho các tổ chức kinh tế hợp tác xã phát triển, quy định mô hình mới để đảm bảo chính sách n\Nhà nước theo kịp xu hướng phát triển, đáp ứng kịp thời nhu cầu thực tiễn của các tổ chức kinh tế hợp tác, tạo điều kiện cho các tổ chức kinh tế hợp tác có quy mô lớn ở nước ta phát triển.

Đại biểu Phạm Thị Hồng Yến - Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Thuận cho rằng, từ “xã” không phải là để thể hiện địa giới hành chính xã, huyện hay tỉnh mà chữ “xã” ở đây là từ Hán Việt thể hiện chữ “xã hội” và ở đây nó cũng tương tự như từ “Thông tấn xã” trong thuật ngữ chúng ta đề cập chứ không chỉ đơn thuần là hợp tác và khái niệm để hiểu được hợp tác xã. Đây chính là mô hình kinh tế thực hiện các hoạt động hợp tác vì mục đích xã hội.

Liên quan tới từ thuật ngữ hợp tác xã thì không chỉ là một thuật ngữ được các quốc gia thể hiện một cách hết sức cụ thể trong pháp luật của mình và bảo vệ cái tên gọi này. Ví dụ như tại Luật Hợp tác xã của Thái Lan có quy định tại Điều 7 cho rằng là không một tổ chức nào ngoài các hợp tác xã và liên minh hợp tác xã Thái Lan được sử dụng từ hợp tác xã như tên gọi hoặc một phần của tên gọi của tổ chức đó.

Theo như luật của Canada, mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển thì trong luật có quy định rằng, các tổ chức có tên gọi hợp tác xã trong vòng 6 tháng khi hoạt động sẽ bị kiểm tra, theo dõi, giám sát. Nếu hoạt động của tổ chức này không tuân thủ các nguyên tắc và giá trị của hợp tác xã thì cũng sẽ phải thay đổi tên gọi, không được dùng chữa hợp tác xã. Qua đó, có thể thấy rằng, các nước rất tôn trọng cái chữ hợp tác xã.

Theo đại biểu Phạm Thị Hồng Yến, nếu như chúng ta muốn thay đổi các tổ chức kinh tế hợp tác thì đề nghị không được bỏ chữ “xã” trong chữ “hợp tác xã”. Bởi các chủ thể được điều chỉnh trong dự thảo luật đều tuân thủ các nguyên tắc và giá trị của hợp tác xã và không có sự khác biệt về bản chất trong các loại hình này.

Nếu như mà chúng ta có thảo luận thêm tên gọi, một loạt những tên gọi khác cũng có thể được quan tâm như: các tổ chức kinh tế tập thể được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong Nghị quyết 20 của Hội nghị Trung ương 5, khóa XIII. Liên minh Nghị viện thế giới khi báo cáo liên quan đến quá trình phục hồi tại đại dịch Covid 19 thì một khu vực kinh tế cũng được đưa vào trong báo cáo để có năng lực chống chịu và có năng lực tự cường trong bối cảnh rất nhiều rủi ro và bất định thì họ gọi là mô hình kinh tế đoàn kết. Đây cũng thể hiện rằng đối với cái tính đa dạng trong tên gọi nên đề nghị không được bỏ chữ “xã” trong hợp tác xã.

Đại biểu Mai Văn Hải – Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa: Đề nghị là cần phải cân nhắc thêm việc quy định cho tổ chức hợp tác có hoạt động tín dụng nội bộ.

Theo đại biểu, đây là 1 tổ chức hoạt động mang ý nghĩa tương trợ giúp đỡ các thành viên của hợp tác là chính và gần như là hoạt động với mục đích phi lợi nhuận. Hoạt động tín dụng nội bộ hoàn toàn khác với các Quỹ tín dụng nhân dân. Hoạt động tín dụng nội bộ của hợp tác xã theo luật năm 2012 đã có quy định, song trong báo cáo đánh giá tổng kết thi hành luật chưa đề cập đến vấn đề này. Đến năm 2017 thì hoạt động tín dụng nội bộ này thì không có quy định và hướng dẫn.

Vấn đề này cần phải tính toán bởi vì không có hành lang cơ sở pháp lý cho hoạt động tín dụng nội bộ. Đại biểu Mai Văn Hải cũng cho biết, thực tế tại các địa phương, hoạt động tín dụng nội bộ của các hợp tác xã là rất ít. Do đó, đại biểu đề nghị nên xem xét có nên quy định cho hoạt động tín dụng nội bộ trong hợp tác xã hay không?

Ngoài ra, đại biểu Mai Văn Hải cũng góp ý về nội dung chính sách của Nhà nước về phát triển các tổ chức kinh tế hợp tác. Nhấn mạnh đây là nội dung hết sức quan trọng, song thực tế nhiều chính sách khó tiếp cận. Đại biểu Mai Văn Hải cũng đề nghị rà soát lại trong dự thảo Luật tránh dàn trải và tập trung để tháo gỡ những vướng mắc trong thực hiện chính sách của Luật năm 2012 để làm sao hợp tác xã dễ tiếp cận nhất để thúc đẩy phát triển hoạt động hợp tác xã.

Theo đại biểu Mai Văn Hải cần quan tâm về chính sách phát triển nguồn nhân lực và đổi mới mô hình quản trị hợp tác xã; tháo gỡ về mặt chính sách về đất đai; tháo gỡ về chính sách về tín dụng; và về chính sách về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp: Luật hiện hành cách đây 10 năm đã xuất hiện những bất cập cần tháo gỡ; những khó khăn, vướng mắc như số lượng thành viên kết nạp mới hoặc rút khỏi hợp tác xã, cơ cấu tổ chức quản lý có điểm chưa phù hợp, thiếu minh bạch trong thông tin, độ tin cậy chưa cao, tài sản tài chính của hợp tác xã còn nhiều vấn đề để bàn cãi. Đặc biệt, các chính sách của nhà nước chưa khuyến khích, tạo điều kiện cho hợp tác xã phát triển bền vững. Từ những bất cập trên, đại biểu nêu rõ việc sửa đổi Luật Hợp tác xã là cần thiết.

Đại biểu Phạm Văn Hoà cũng bày tỏ thống nhất với tên gọi là Luật Các tổ chức kinh tế hợp tác nhằm bao quát đầy đủ các đối tượng áp dụng. Việc đổi tên như Tờ trình của Chính phủ sẽ tạo sự khác biệt rõ ràng giữa tên gọi chung của các loại hình thể, tổ chức này và các tổ chức kinh tế hợp tác; phù hợp với tôn chỉ, mục đích, bản chất của mô hình kinh tế hợp tác, đề cao tinh thần hợp tác giữa các thành viên với nhau. Trong phạm vi điều chỉnh không chỉ có hợp tác xã mà còn có tổ hợp tác, liên minh hợp tác xã, liên đoàn hợp tác xã. Đây là các hình thức tổ chức kinh tế hợp tác cho nên việc đổi tên gọi là phù hợp.

Tuy nhiên, nội dung quy định trong Luật về tổ hợp tác còn mờ nhạt so với hợp tác xã. Quy định tổ hợp tác không có tư cách pháp nhân rất khó hoạt động. Do đó đại biểu đề nghị điều chỉnh tổ hợp tác phải có pháp nhân; đồng thời cần giải thích mô hình hợp tác xã siêu nhỏ để có căn cứ vào vốn điều lệ để phân loại. Ngoài ra, đại biểu đề nghị quy định thành viên tổ hợp tác có đủ 18 tuổi trở lên để thực hiện đầy đủ các quyền dân sự.

Về Liên đoàn hợp tác xã, đại biểu cho rằng đây là tổ chức mới, chưa có tiền lệ, cần phải có đánh giá thực tế trong các mô hình thí điểm để có sự thuyết phục lớn.