Từ ngày 11/9/2025, các quy định mới về phát hành trái phiếu ra công chúng tại Việt Nam (theo Nghị định 245/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 155/2020/NĐ-CP) chính thức có hiệu lực, đánh dấu một bước chuyển mình quan trọng nhằm tăng cường kỷ luật và tính bền vững của thị trường.
Đòn bẩy kỷ luật và đa dạng hóa doanh nghiệp
Nghị định 245 mang đến một số thay đổi đáng chú ý nhằm nâng cao chất lượng tổ chức phát hành và tăng tốc độ lưu thông vốn.
Điểm nổi bật nhất là quy định tất cả các đợt phát hành trái phiếu ra công chúng đều phải có xếp hạng tín nhiệm, áp dụng cho tổ chức phát hành hoặc cho từng trái phiếu, bất kể quy mô. Đây được coi là một bước ngoặt lớn, được Chính phủ đặt mục tiêu lần đầu trong lộ trình phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp từ năm 2017.
VIS Rating tin rằng nếu việc xếp hạng tín nhiệm bắt buộc cho từng trái phiếu được áp dụng một cách nhất quán và có hệ thống để phục vụ đánh giá rủi ro và định giá, như các thị trường phát triển trong khu vực đã triển khai, sẽ góp phần nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của thị trường.
Về dài hạn, động thái này củng cố niềm tin giữa doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư, giúp thị trường sẵn sàng đón nhận các cấu trúc tài chính phức tạp hơn và thu hút nhà đầu tư nước ngoài.
Nghị định 245 cũng đã bổ sung tiêu chí an toàn tài chính nghiêm ngặt hơn, trong đó có giới hạn tổng nợ phải trả/Vốn chủ sở hữu tối đa là 5 lần. Quy định này nằm trong bộ tiêu chí an toàn tài chính mà doanh nghiệp phải đáp ứng, bao gồm đảm bảo an toàn vốn, hoạt động có lãi và không có nợ quá hạn.
Dựa trên phân tích của VIS Rating về 1.480 doanh nghiệp niêm yết và đăng ký giao dịch, khoảng 75% các doanh nghiệp này đã đáp ứng được các yêu cầu về giới hạn đòn bẩy và hoạt động có lãi. Xu hướng này cho thấy thị trường trái phiếu sẽ dần chuyển trọng tâm sang các doanh nghiệp có bảng cân đối kế toán lành mạnh hơn và dòng tiền ổn định hơn, một sự thay đổi rõ rệt so với khủng hoảng thanh khoản giai đoạn 2022–2023.
Việc đơn giản hóa quy trình phê duyệt đối với các tổ chức tín dụng và rút ngắn thời gian đưa trái phiếu vào giao dịch trên thị trường thứ cấp từ 90 ngày xuống còn 30 ngày được kỳ vọng sẽ đẩy nhanh tiến độ phát hành và tăng thanh khoản thị trường. Các doanh nghiệp phát hành sẽ có khả năng tiếp cận vốn nhanh hơn và linh hoạt hơn, trong khi nhà đầu tư được hưởng lợi nhờ thông tin rủi ro rõ ràng hơn.
Tiêu chuẩn rủi ro không đồng đều và thiếu cơ chế định giá
Mặc dù có nhiều cải tiến quan trọng, VIS Rating nhận định rằng phạm vi áp dụng các tiêu chuẩn rủi ro hiện tại vẫn còn hạn chế và không đồng đều, tạo ra rủi ro cho nhà đầu tư.
Cụ thể, dù quy định bắt buộc xếp hạng tín nhiệm đã được đưa ra, VIS Rating chỉ ra rằng phạm vi bao phủ hiện nay còn rất hạn chế. Cụ thể, 5 tổ chức xếp hạng tín nhiệm nội địa hiện mới chỉ xếp hạng 89 doanh nghiệp và 9 loại trái phiếu, tương đương 23% số doanh nghiệp phát hành và chỉ 0,4% tổng lượng trái phiếu đang lưu hành. Khoảng trống lớn này cho thấy tính cấp thiết để áp dụng xếp hạng tín nhiệm phổ biến trên toàn thị trường.
Các quy định mới miễn trừ cho một số nhóm tổ chức phát hành và loại trái phiếu khỏi giới hạn đòn bẩy hoặc yêu cầu xếp hạng tín nhiệm, hoặc cả hai.
Miễn trừ xếp hạng tín nhiệm: Tổ chức tín dụng (TCTD) và trái phiếu được tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức tài chính quốc tế hoặc tổ chức tài chính ở nước ngoài bảo lãnh thanh toán toàn bộ gốc và lãi được miễn yêu cầu xếp hạng tín nhiệm.
Miễn trừ giới hạn đòn bẩy: Giới hạn đòn bẩy 5 lần không áp dụng cho doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp bất động sản, TCTD, công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ. Các ngoại lệ này cũng áp dụng cho trái phiếu được bảo lãnh toàn phần bởi TCTD trong nước hoặc tổ chức tài chính nước ngoài và trái phiếu phục vụ mục đích tái cấp vốn.
VIS Rating cho rằng mặc dù những miễn trừ này có thể thúc đẩy hoạt động phát hành, chúng cũng tiềm ẩn rủi ro về việc duy trì các tiêu chuẩn không đồng đều, khiến các vấn đề tín nhiệm cơ bản tiếp tục bị bỏ qua.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng việc không bắt buộc xếp hạng tín nhiệm không nên được hiểu là các trái phiếu và doanh nghiệp này không có rủi ro. Ví dụ, trái phiếu của ngân hàng và công ty tài chính tiêu dùng vẫn có rủi ro tín dụng và cần được đánh giá cẩn trọng. Nhà đầu tư trái phiếu phải tự đánh giá sức khỏe của bên bảo lãnh thanh toán và theo dõi sát sao tình hình tài chính của họ suốt vòng đời trái phiếu.
Một "điểm nghẽn" lớn khác được các chuyên gia chỉ ra là định giá trái phiếu dựa trên rủi ro. Khi thị trường trái phiếu Việt Nam mở rộng với nhiều tổ chức phát hành và công cụ phức tạp hơn, việc thiếu đường cong lợi suất cho trái phiếu doanh nghiệp đang trở thành rào cản. Nếu không có chuẩn định giá thống nhất, nhà đầu tư sẽ gặp khó khăn trong việc so sánh và xác định giá trị hợp lý, dẫn đến gia tăng rủi ro và nguy cơ phân bổ tài sản không phù hợp.
.png "Mitsubishi Xpander nguy to?")
.png "Đã gọi là sách “bí kíp” bất động sản thì phải bán đắt người ta mới mua, nếu bán rẻ người ta nghĩ là “mẹo vặt”")
