Trái phiếu doanh nghiệp hỗ trợ dòng vốn dài hạn cho hạ tầng quốc gia

Để thực hiện tham vọng phát triển cơ sở hạ tầng quốc gia đến năm 2030, Việt Nam dự kiến cần tới 245 tỷ USD. Trong bối cảnh ngân sách nhà nước hạn chế và tín dụng ngân hàng không còn là kênh cấp vốn hiệu quả cho các dự án dài hạn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đang nổi lên như một công cụ huy động vốn chiến lược.

Những cải cách gần đây trên thị trường TPDN – như yêu cầu công bố thông tin minh bạch, áp dụng xếp hạng tín nhiệm (XHTN), bảo lãnh tín dụng – đang từng bước tạo dựng lòng tin và mở rộng không gian đầu tư. Nếu được phát triển đúng hướng, đây sẽ là lực đẩy quan trọng để huy động dòng vốn tư nhân dài hạn, giúp Việt Nam thu hẹp khoảng trống tài chính cho các dự án hạ tầng trọng điểm.

Giai đoạn 2025–2030, ước tính Việt Nam cần khoảng 245 tỷ USD cho cao tốc, đường sắt tốc độ cao và các dự án năng lượng. Trong khi đầu tư công chỉ đáp ứng khoảng 70% nhu cầu, phần còn lại phụ thuộc vào khu vực tư nhân. Thực tế, trong những năm gần đây, đầu tư tư nhân đã chiếm hơn 50% tổng vốn đăng ký đầu tư tài sản cố định. Tuy nhiên, kênh tín dụng ngân hàng hiện bị hạn chế do quy định kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng nguồn vốn ngắn hạn cho vay dài hạn. Do đó, để lấp đầy khoảng trống về nguồn vốn cho cơ sở hạ tầng, Việt Nam cần phải phát triển sâu hơn thị trường TPDN và thu hút vốn tư nhân dài hạn.

Trong bối cảnh đó, TPDN đang định hình vai trò là kênh huy động vốn quan trọng cho hạ tầng. Các sửa đổi trong Luật PPP và quy định pháp lý mới đã cho phép các doanh nghiệp dự án phát hành trái phiếu riêng lẻ, đồng thời rút ngắn thủ tục niêm yết sau phát hành.

Nhà nước cũng đang tăng mức đóng góp vốn chủ sở hữu để giảm gánh nặng nợ và cải thiện chất lượng tín nhiệm cho các doanh nghiệp dự án. Một nghị định sắp ban hành, cho phép chào bán trái phiếu hạ tầng ra công chúng mà không cần lịch sử tài chính, dự kiến sẽ tiếp tục mở khóa nguồn vốn trái phiếu cho dự án hạ tầng. Trong khi điều kiện phát hành sẽ được nới lỏng, các biện pháp kiểm soát sau phát hành sẽ được siết chặt, chẳng hạn như thiết lập ngân hàng giám sát, tài khoản hạch toán độc lập và giải ngân theo tiến độ quy định, tạo nên khung pháp lý vững chắc hơn.

Bên cạnh đó, kênh TPDN hiện yêu cầu chặt chẽ hơn về công bố thông tin, siết chặt điều kiện phát hành và bắt buộc xếp hạng tín nhiệm, giúp củng cố niềm tin nhà đầu tư và nâng cao tính minh bạch. Những cải cách trên khi song hành cùng nhau sẽ định vị TPDN như một công cụ huy động vốn dài hạn và khả thi cho tham vọng cơ sở hạ tầng của Việt Nam.

Ngoài ra, bảo lãnh tín dụng và xếp hạng tín nhiệm cũng là những công cụ quan trọng để khai thác vốn tư nhân cho dự án hạ tầng. Các doanh nghiệp dự án thường có hồ sơ tín nhiệm yếu, do phụ thuộc vào đòn bẩy tài chính cao, có một nguồn thu duy nhất và đối mặt với rủi ro đặc thù trong quá trình xây dựng. Lịch sử hoạt động và thông tin hạn chế khiến nhà đầu tư khó đánh giá chính xác về rủi ro. Ngoài ra, rủi ro thanh khoản cao do kỳ hạn kéo dài tới 15–20 năm.

Bảo lãnh tín dụng nâng cao chất lượng tín dụng cho doanh nghiệp dự án phát hành và giảm thiểu rủi ro của dự án cho trái chủ. Danh mục bảo lãnh của CGIF trong khu vực, bao gồm một số dự án cơ sở hạ tầng tại Việt Nam, đã chứng minh cách bảo lãnh tín dụng hỗ trợ chủ dự án mở rộng đối tượng nhà đầu tư và tiếp cận sâu hơn vào thị trường vốn.

Bên cạnh đó, xếp hạng tín nhiệm (XHTN) giúp lấp đầy khoảng trống về thông tin đối với các dự án phức tạp và trái phiếu dự án bằng cách cung cấp các đánh giá độc lập và theo dõi về mức độ tín nhiệm và tiến độ dự án . XHTN cũng đánh giá ảnh hưởng của bảo lãnh tín dụng, tài sản thế chấp và cấu trúc thanh toán nợ—thiết lập các tiêu chuẩn rõ ràng hơn cho việc định giá rủi ro và cải thiện tính của thanh khoản của trái phiếu dự án. Những công cụ này kết hợp lại đóng vai trò thiết yếu trong việc mở rộng phát hành trái phiếu cơ sở hạ tầng và thu hút vốn tư nhân dài hạn.