Sếp BYD cảnh báo 100 hãng xe điện sẽ biến mất tại Trung Quốc

Chỉ vài năm trước, thị trường xe điện Trung Quốc được ca ngợi là "thiên đường" của đổi mới, với hơn 130 hãng tham gia, từ những ông lớn như BYD, Tesla, Geely đến các start-up non trẻ. Sự cạnh tranh khốc liệt, cộng hưởng cùng chính sách hỗ trợ của chính phủ, đã tạo nên một làn sóng giảm giá chưa từng có.

Mẫu BYD Seagull chỉ còn hơn 55.000 nhân dân tệ, trở thành biểu tượng của chiến tranh giá – hay "nội cuốn" (neijuan-involution) – khiến toàn ngành lao vào vòng xoáy giảm giá để giành thị phần.

Giờ đây, làn sóng ấy đang quay lại cắn ngược chính những người tạo ra nó. Bắc Kinh coi "neijuan" là một mối nguy cho ổn định kinh tế, góp phần vào tình trạng giảm phát và đang mạnh tay chấn chỉnh. Những ưu đãi thuế, trợ giá hay các chiêu khuyến mãi phá giá bị siết chặt.

Cuộc thanh trừng toàn ngành

Trong bối cảnh đó tại triển lãm Munich, Phó Chủ tịch BYD Stella Li thẳng thắn dự đoán rằng khoảng 100 hãng xe điện sẽ phải rời bỏ thị trường, ngay cả khi chỉ còn 20 hãng cũng vẫn là "quá nhiều" cho sức chứa của thị trường nội địa.

Điều này phản ánh thực trạng quá thừa công suất sản xuất và cạnh tranh thiếu bền vững tại Trung Quốc, nơi có tới hơn 130 thương hiệu đang chen chúc giành thị phần.

Dự báo này không phải là lời nói suông: các tổ chức tư vấn như AlixPartners cũng nhận định rằng trong số 129 thương hiệu EV và hybrid hiện tại, chỉ 15 hãng sẽ đủ sức sống đến năm 2030.

Lời cảnh báo của BYD phản ánh một thực tế phũ phàng: không còn "vùng đệm" cho những doanh nghiệp yếu vốn, kém công nghệ hoặc không đủ chuỗi cung ứng bền vững. Khi công cụ giảm giá bị chính quyền hạn chế, cuộc chơi sẽ chuyển sang năng lực sáng tạo, chất lượng sản phẩm và trải nghiệm lái – những thứ đòi hỏi nguồn lực lớn và thời gian dài để tích lũy.

Ba cơ quan chính phủ bao gồm Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin đã ra lệnh kiểm tra chất lượng sản phẩm và yêu cầu các nhà sản xuất xe điện phải đảm bảo chất lượng, không được thỏa hiệp vì lý do cắt giảm chi phí.

Đồng thời dưới sức ép của chính phủ, 17 nhà sản xuất ô tô đã cam kết thanh toán cho nhà cung cấp trong vòng 60 ngày, nhằm giảm bớt áp lực tài chính cho chuỗi cung ứng.

Thậm chí chính phủ đang xem xét sửa đổi luật về giá, trao quyền cho nhà nước thiết lập giới hạn giá và xác định các hành vi "định giá không công bằng".

Điều này cho thấy rằng một cuộc "thanh trừng" thực sự đang diễn ra, nơi chỉ những thương hiệu mạnh nhất, có công nghệ tiên tiến nhất và khả năng quản lý tốt nhất mới có thể sống sót.

Việc chính phủ Trung Quốc can thiệp vào cuộc chiến giá cả đã tạo ra một "bước ngoặt" quan trọng. Khi không còn khả năng dùng các đợt giảm giá mạnh để thu hút khách hàng, các nhà sản xuất sẽ phải tập trung vào những yếu tố khác để tồn tại, như công nghệ, chất lượng, và trải nghiệm lái xe. Đây chính là lợi thế của những "ông lớn" như BYD.

Tuy nhiên, ngay cả BYD – hãng cạnh tranh trực tiếp với Tesla về sản lượng toàn cầu – cũng không thoát khỏi tác động.

Doanh thu và lợi nhuận quý II của BYD thấp hơn kỳ vọng, tập đoàn Citibank đã hạ mạnh dự báo doanh số từ 5,8 triệu xuống 4,6 triệu xe cho năm 2025. Các chính sách mới của Bắc Kinh, bao gồm siết thời gian thanh toán cho nhà cung cấp, khiến chiến lược kéo dài công nợ của BYD bị ảnh hưởng, làm gia tăng áp lực lên dòng tiền.

Tập đoàn BYD đã mất khoảng 21,5 tỷ USD vốn hóa thị trường kể từ tháng 5/2025, phản ánh lo ngại từ nhà đầu tư về tính bền vững của chiến lược giảm giá

Song, BYD vẫn tỏ ra tự tin. Họ tin rằng khi cuộc chiến giá lắng xuống, khách hàng sẽ quay lại lựa chọn dựa trên công nghệ, thiết kế và thương hiệu – những thế mạnh mà hãng đã đầu tư trong nhiều năm.

Trong khi đó ngay cả Tesla cũng đang gặp khó khăn tại Trung Quốc. Doanh số bán hàng của hãng tại thị trường này đã giảm, một phần do sự cạnh tranh gay gắt từ các thương hiệu nội địa như BYD, Xpeng và Xiaomi, những công ty đang tung ra các mẫu xe mới, thường có giá thấp hơn và được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng.

Con đường sống sót

Trên thực tế, "Involution" ban đầu là một thuật ngữ xã hội học dùng để miêu tả tình trạng làm việc vất vả mà không thu được lợi ích tương xứng. Trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc, nó được dùng để chỉ sự cạnh tranh quá mức, khiến các công ty phải liên tục giảm giá và mở rộng sản xuất một cách không bền vững.

Hiện có khoảng 50 nhà sản xuất xe điện với hàng loạt thương hiệu khác nhau đang cạnh tranh trên thị trường Trung Quốc. Cuộc chiến giá cả đã khiến các công ty phải liên tục cắt giảm giá bán, dẫn đến lợi nhuận giảm sút nghiêm trọng. Thậm chí, một số nhà sản xuất phải bán xe dưới giá thành sản xuất.

Để duy trì thị phần, các công ty liên tục vay nợ từ các ngân hàng nhà nước để xây dựng thêm nhà máy, dẫn đến tình trạng dư thừa công suất sản xuất. Tỷ lệ sử dụng công suất sản xuất ô tô của Trung Quốc năm 2024 chỉ đạt 49,5%, cho thấy nhiều nhà máy không hoạt động hết công suất.

Ngoài ra tồn kho cũng cao kỷ lục, ví dụ tồn kho BYD vào tháng 3/2025 đạt 154,37 tỷ nhân dân tệ (tăng 33% so quý trước).

Cuộc chiến giá cả cũng gây áp lực lớn lên các nhà cung cấp phụ tùng và linh kiện. Nhiều nhà sản xuất ô tô đã chậm trễ thanh toán cho nhà cung cấp, buộc họ phải vay thêm nợ để duy trì hoạt động.

Việc tập trung vào giảm giá để cạnh tranh có thể làm giảm sự chú trọng vào chất lượng sản phẩm và đổi mới công nghệ, gây ra rủi ro về an toàn.

Hãng tin Reuters còn cho hay một số địa phương vẫn trợ giá các hãng kém lợi nhuận để bảo vệ việc làm và GDP, khiến quá trình loại bỏ không thể diễn ra hiệu quả.

Tờ Financial Times (FT) nhận định một hệ quả tất yếu của thị trường nội địa bão hòa và bị siết chặt là xu hướng dịch chuyển ra nước ngoài, nhiều công ty xe điện Trung Quốc đang tìm cách mở rộng ra thị trường quốc tế như một lối thoát.

Hãng BYD đang đẩy mạnh xuất khẩu sang Anh và châu Âu, chuẩn bị sản xuất tại nhà máy Hungary. Leapmotor – một start-up khác – cũng tìm đường sang châu Âu thông qua liên minh với Stellantis, dù chưa vội xây nhà máy tại đây vì chi phí nhân công và năng lượng cao.

Tuy nhiên, thị trường quốc tế không hề đơn giản. Các rào cản thương mại, thuế quan, quy định môi trường và sự cạnh tranh từ các thương hiệu lâu đời sẽ là phép thử thực sự cho tham vọng toàn cầu của xe điện Trung Quốc.

Tóm lại nếu dự báo của BYD thành hiện thực, ngành xe điện Trung Quốc sẽ bước vào giai đoạn "thanh lọc" sâu rộng nhất kể từ khi bùng nổ. Hàng loạt thương hiệu sẽ biến mất, để lại sân chơi cho một nhóm nhỏ các ông lớn có tiềm lực tài chính, công nghệ và khả năng thích ứng cao.

Câu hỏi đặt ra không chỉ là "ai sẽ trụ lại?", mà còn là "thị trường sau thanh lọc sẽ hình thành ra sao?". Liệu đây có phải là bước chuyển cần thiết để ngành xe điện Trung Quốc bước sang giai đoạn trưởng thành, hay sẽ là một cú sốc làm chậm đà tiến của cả một lĩnh vực đang được kỳ vọng thay đổi tương lai giao thông toàn cầu?

*Nguồn: FT, Fortune, BI