Nhìn lại thị trường trái phiếu năm 2023: Một năm “trầm bổng” nhiều cung bậc cảm xúc

Phát hành trái phiếu Chính phủ cao gấp 1,38 lần so với 2022

Theo số liệu thống kê tính đến hết ngày 25/12/2023, giá trị trái phiếu Chính phủ (TPCP) đã phát hành trong năm đạt con số 296.678 tỷ đồng, gấp hơn 1,38 lần so với cả năm 2022, bằng 74,2% kế hoạch của năm (400.000 tỷ đồng), bằng 78,1% kế hoạch điều chỉnh của năm (380.000 tỷ đồng).

Trong đó, 100% trái phiếu phát hành có kỳ hạn từ 5 năm trở lên; kỳ hạn phát hành bình quân TPCP là 12,54 năm, giảm 0,1 năm so với bình quân năm 2022 (12,67 năm). Lãi suất phát hành bình quân TPCP tính đến cuối tháng 12/2023 đạt 3,21%/năm, giảm 0,27% so với bình quân năm 2022 (3,48%/năm). Trong năm 2023, TPCP bảo lãnh đã phát hành được 21.250 tỷ đồng.

Theo thông báo của Kho bạc Nhà nước, trong quý IV/2023, Kho bạc Nhà nước thực hiện đấu thầu TPCP qua Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội với số tiền 130 nghìn tỷ đồng. Như vậy, đến hết tháng 11, Kho bạc Nhà nước huy động được 298.481 tỷ đồng TPCP, bằng gần 75% kế hoạch phát hành năm 2023.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp dần phục hồi

Tính đến hết năm 2023, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đã xuất hiện tín hiệu phục hồi khi một số nhà đầu tư quan tâm trở lại khi mức lãi suất tốt hơn so với các kênh đầu tư khác. Điều này thể hiện trên thị trường TPDN khi tại thời điểm quý 1, hầu như không có đợt phát hành nào, song từ quý 2 trở đi, tháng sau khối lượng phát hành đều cao hơn tháng trước. Đặc biệt trong quý 3, hoạt động phát hành TPDN bật tăng mạnh với giá trị phát hành cao gấp gần 2,7 lần so với quý trước đó và tăng tới 36,2% so với cùng kỳ.

Đến hết tháng 12/2023, tổng giá trị TPDN phát hành đạt 268 nghìn tỷ đồng, giảm 1% so với cùng kỳ năm 2022. Khối lượng mua lại TPDN trước hạn đạt con số 230,2 nghìn tỷ đồng, tăng 5,8% so với cả năm 2022. Lãi suất TPDN bình quân trong 12 tháng năm 2023 đạt 8,3%, cao hơn so với mức trung bình 7,9% của năm 2022.

Trong đó, trái phiếu ngân hàng là nhóm có giá trị phát hành cao nhất với khoảng 138.300 tỷ đồng, tăng 1% so với cuối năm 2022, chiếm tỷ trọng 56,2% so với tổng giá trị. Lãi suất bình quân gia quyền của trái phiếu ngân hàng là 6,7%/năm, kỳ hạn bình quân 4,8 năm.

Thị trường TPDN có cơ cấu nhà đầu tư chủ yếu là các nhà đầu tư tổ chức chiếm 93,2%, trong đó các ngân hàng thương mại chiếm đến 54,5% số lượng các nhà đầu tư tổ chức. Các nhà đầu tư cá nhân chiếm khoảng 6,8% toàn thị trường.

Nhận định về thị trường TPDN năm 2023, ông Nguyễn Hoàng Dương – Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng, kết quả phát hành trên thị trường TPDN đã có nhiều cải thiện và tích cực hơn. Đây là cộng hưởng của các chính sách chỉ đạo điều hành quyết liệt của Chính phủ và sự chuyển biến của các chủ thể tham gia thị trường.

“Trong năm 2023, để hỗ trợ thị trường TPDN, Chính phủ đã kịp thời ban hành Nghị định 08, trong đó có chính sách hoãn thực hiện số quy định của Nghị định 65 cũng như chính sách cho phép doanh nghiệp và nhà đầu tư có thể có các cơ chế đàm phán, giãn, hoãn và hoán đổi trái phiếu đã phát hành trên tinh thần rủi ro chia sẻ, lợi ích hài hòa giữa các bên” ông Dương cho biết.

Năm 2023 cũng là năm đánh dấu sự ra đời của hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội kể từ ngày 19/7/2023. Đến ngày 25/12/2023, trên thị trường có 822 mã trái phiếu được đăng ký giao dịch tập trung trên hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Tổng giá trị giao dịch đạt 189.976 tỷ đồng, giá trị giao dịch bình quân phiên đạt trên 1.600 tỷ đồng/phiên.

Việc xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ là một mũi tên trúng nhiều đích, giúp cơ quan quản lý, thành viên thị trường và nhà đầu tư có thêm thông tin về thị trường TPDN riêng lẻ từ sơ cấp đến thứ cấp; tăng cường hiệu quả quản lý giám sát của cơ quan quản lý đối với việc tuân thủ các quy định của pháp luật về giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.

Đồng thời, hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ cũng góp phần thúc đẩy tính thanh khoản cho thị trường TPDN, nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của nhà đầu tư trong hoạt động mua bán trái phiếu. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của thị trường chứng khoán nói chung và thị trường TPDN riêng lẻ nói riêng.

Trái phiếu vẫn là kênh huy động vốn được ưu tiên trong năm 2024

Sang năm mới 2024, áp lực tìm kiếm nguồn lực tài chính để tiếp tục phát triển các dự án mới vẫn đè nặng trên vai các doanh nghiệp. Trong bối cảnh các kênh huy động vốn khác còn vướng phải một số điểm nghẽn, kênh trái phiếu vẫn được ưu tiên lựa chọn.

Tuy nhiên, 2024 cũng là năm có mức nợ trái phiếu phải trả lên tới hơn 330 nghìn tỷ đồng, mức dư nợ cao nhất trong vòng 3 năm qua. Trong đó, các doanh nghiệp bất động sản chiếm đến gần một nửa tổng nợ.

Theo các chuyên gia, trong năm nay 2024, doanh nghiệp cần phải giải quyết 3 bài toán: thứ nhất là đàm phán với các nhà đầu tư để tiếp tục gia hạn, giãn hoãn nợ. Thứ hai, nếu như nhà đầu tư không đồng ý thì phải có nguồn để thanh toán. Thứ ba là áp lực dòng tiền để tái phát triển.

Ông Kang Moon Kyung, Tổng giám đốc, Công ty chứng khoán Mirae Asset, nhận định: "Sự phục hồi dần của thị trường trái phiếu doanh nghiệp phụ thuộc một phần không nhỏ từ sự phục hồi hoạt động kinh doanh của bất động sản. Năm nay, với nhiều tín hiệu khả quan, Mirae Asset kỳ vọng các doanh nghiệp bất động sản sẽ có năng lực trả nợ và có lãi cao hơn".

TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, cho rằng khi kinh tế phục hồi, DN càng cần vốn, TPDN càng trở nên quan trọng. Vì thế thời gian tới cần có giải pháp phù hợp nhằm phát triển thị trường bền vững, minh bạch, hiệu quả, vừa tạo kênh huy động vốn cho DN, vừa đảm bảo thanh khoản cho nền kinh tế, và từng bước phát triển cân bằng giữa thị trường vốn và thị trường tín dụng NH.

Bên cạnh thách thức, thị trường TPDN năm 2024 vẫn có nhiều điểm sáng. Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế, năm 2024, lãi suất tại các nền kinh tế lớn như tại Mỹ và châu Âu có thể sẽ giảm, kéo theo dòng vốn chảy về các nước đang phát triển có khả năng phục hồi như Việt Nam. Lãi suất trong nước năm 2024 cũng dự báo tiếp tục duy trì ở mặt bằng thấp, điều này sẽ hỗ trợ tốt cho kênh phát hành TPDN.