“Nhiều doanh nghiệp đang chọn sai địa điểm xây nhà xã hội”

Theo ông Châu, trong giai đoạn thực thi Luật Nhà ở 2014, một số chủ đầu tư đã chọn xây dựng nhà ở xã hội ở vị trí khá xa trung tâm của tỉnh, thành phố, không có đủ dịch vụ, tiện ích hay kết nối giao thông thuận tiện. Việc không đáp ứng đúng nhu cầu nhà ở của người dân dẫn đến nhiều dự án bán ế.

Vị Chủ tịch HoREA cho rằng đây không phải do "lỗi" của cơ chế chính sách mà chủ yếu do chủ đầu tư quyết định sai khi chọn địa điểm phát triển dự án. Những doanh nghiệp này thường sử dụng quỹ đất có sẵn của mình, dù phù hợp với quy hoạch xây dựng nhưng lại chưa phù hợp với nhu cầu nhà ở của người dân.

Tình trạng này sẽ được giải quyết khi Luật Nhà ở 2023 được thi hành. Bởi luật đã quy định đất để phát triển nhà ở xã hội phải đảm bảo kết nối với hạ tầng kỹ thuật, xã hội của khu vực, phù hợp với nhu cầu sinh sống, làm việc của người dân. Ông Châu cho biết quy định này sẽ hình thành các khu nhà xã hội tại nhiều vị trí, địa điểm trên địa bàn cấp tỉnh.

Theo đó, UBND cấp tỉnh phải bố trí đủ quỹ đất xây nhà xã hội, gồm cả quỹ đất phát triển dự án độc lập. Điều này giúp hình thành các khu nhà ở độc lập quy mô lớn, có đủ dịch vụ, tiện ích đô thị. HoREA đánh giá những dự án này sẽ thu hút cả chủ đầu tư xây dựng dự án nhà ở thương mại vừa túi tiền, hình thành các khu đô thị vệ tinh có cả nhà ở xã hội và nhà giá rẻ.

Tuy nhiên, ông Châu cũng cho rằng UBND cấp tỉnh cần cân nhắc kỹ khi bố trí quỹ đất công tại khu vực trung tâm hoặc vị trí gần trung tâm nhưng lợi thế thương mại thấp để xây nhà xã hội.

Ông Châu dẫn chứng thực tế bài học từ dự án nhà ở xã hội tại đường Tô Hiến Thành, quận 10, TP HCM với quy mô gần 3.000 m2, gồm 114 căn. Quỹ căn này được bán, cho thuê mua từ năm 2013 cho 114 cán bộ, công nhân viên.

Theo quan điểm của HoREA, nhóm người mua nhà ở xã hội tại dự án này như "trúng số độc đắc" vì giá bán nhà xã hội tại vị trí đắc địa chỉ tương đương các huyện ngoại thành như Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi... Trong khi cả hai khu vực đều được miễn tiền sử dụng đất còn giá thành xây dựng thì tương đương. Điều đó dẫn đến việc xây nhà xã hội để bán tại quận trung tâm không đảm bảo tính công bằng. Trong khi nếu thành phố bán đấu giá gần 3.000 m2 đất trên, số tiền thu được có thể tạo lập quỹ đất lớn hơn nhiều lần ở huyện ngoại thành, đáp ứng nhu cầu của nhiều người hơn.

Theo ông Lê Hoàng Châu, vấn đề mấu chốt khi chọn quỹ đất xây nhà ở xã hội là phải kết nối giao thông thuận tiện để người dân có thể di chuyển đến nơi làm việc hoặc vào trung tâm bằng phương tiện công cộng. Quãng đường di chuyển này tốt nhất không nên quá một giờ đồng hồ. Bài học có thể tham khảo là khu đô thị vệ tinh Desa ParkCity với quy mô hơn 200 ha ở ngoại ô thành phố Kuala Lumpur, Malaysia.

Trước thực trạng bất cập liên quan đến vị trí triển khai dự án nhà ở xã hội, về quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội, ông Lê Hoàng Châu đề nghị các địa phương triển khai đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất đối với dự án nhà ở xã hội theo quy định của Luật Đấu thầu 2023, để lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực và khai thác sử dụng hiệu quả quỹ đất công (đất sạch) đã được quy hoạch để phát triển nhà ở xã hội, khắc phục tình trạng lãng phí nguồn lực đất đai như đã xảy ra trước đây.

Khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực thi hành thì các địa phương còn có thể triển khai đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất đối với dự án nhà ở xã hội trong trường hợp khu đất chưa giải phóng mặt bằng, xen cài đất công với đất tư theo quy định tại Điều 126 Luật Đất đai 2024, ông Lê Hoàng Châu nêu quan điểm.

Bên cạnh đó, ông Lê Hoàng Châu cũng cho rằng, trong bối cảnh hiện nay rất cần bổ sung chính sách Nhà nước hỗ trợ về nhà ở đối với các chủ nhà trọ trong việc xây dựng, cải tạo, nâng cấp nhà ở, trong đó đề nghị xem xét giảm bớt một chút mức thuế khoán, thuế thu nhập cá nhân đang áp dụng bằng 7%/doanh thu đối với các chủ nhà trọ hiện nay là khá cao, chưa thật hợp tình hợp lý. Cần bổ sung thêm chính sách ưu đãi để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư phát triển nhà ở xã hội cho thuê.