Vấn đề này được chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Đình Cung nêu ra tại Toạ đàm tham vấn ý kiến chuyên gia về tình hình kinh tế - xã hội do Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội tổ chức vừa qua.
Tăng trưởng GRDP có xu hướng giảm
Theo TS. Nguyễn Đình Cung, dù tăng trưởng GRDP giai đoạn 2021-2025 (trừ năm 2024) thường cao hơn mức bình quân chung cả nước, nhưng khoảng cách không lớn và động cơ con tàu không còn đủ mạnh để chạy cao tốc. Hiệu quả đầu tư khá thấp, thành phố không thu hút được FDI tương xứng và đang có xu hướng giảm. 6 tháng đầu năm 2025, tăng trưởng GRDP Hà Nội đứng thứ 41/63 địa phương; 20/34 tỉnh, thành phố.
Phân bổ vốn đầu tư có sự sai lệch, khi các ngành giá trị gia tăng cao như khoa học công nghệ, y tế, giáo dục nhận được ít đầu tư, trong khi bất động sản đóng góp không lớn vào GRDP, tăng trưởng thấp, lại nhận được đầu tư lớn, lên tới 13% tổng đâu tư xã hội. Đáng lo ngại là cơ cấu kinh tế Hà Nội đang có xu hướng "giải công nghiệp hóa" quá sớm, trở thành lực cản lớn cho tăng trưởng.
Tương tự, TP. Hồ Chí Minh tăng trưởng GRDP có xu hướng giảm liên tục từ 2011 đến nay. Giai đoạn 2021-2024 chỉ đạt 3,85%, thấp hơn đáng kể so với mức bình quân chung cả nước (5,66%) và mục tiêu đề ra (7,5-8%).
Tỷ lệ đầu tư/GRDP của TP. Hồ Chí Minh cũng thấp và liên tục giảm. Giống như Hà Nội, phân bổ vốn đầu tư chưa hợp lý khi các ngành như công nghiệp chế biến, chế tác và bất động sản nhận tỷ trọng lớn, nhưng đóng góp vào GRDP không tương xứng, trong khi các ngành dịch vụ chuyên môn, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo – vốn được coi là động lực mới – lại nhận được đầu tư rất thấp.
.png)
Mặc dù có số lượng doanh nghiệp đông đảo nhất cả nước (270.000 doanh nghiệp), nhưng mức độ tập trung vào một số ngành như bán buôn, bán lẻ, bất động sản cao hơn nhiều so với đóng góp của ngành đó vào GRDP, cho thấy giá trị gia tăng trung bình mỗi doanh nghiệp thấp.
Như vậy có thể thấy, cả Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đều đối mặt với tình trạng tăng trưởng GRDP suy giảm, tỷ lệ đầu tư/GRDP giảm mạnh, và phân bổ nguồn lực méo mó, kém hiệu quả. Động cơ của các đầu tàu kinh tế này đã lạc hậu và suy yếu, không đủ sức kéo cả nền kinh tế đi nhanh hơn.
Thực hiện các giải pháp quyết liệt, nhất quán và thường xuyên
Đánh giá về các nguyên nhân này, theo TS. Nguyễn Đình Cung, về khách quan do ảnh hưởng của Đại dịch Covid-19, xung đột địa chính trị làm đứt gãy và tái cơ cấu chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nguyên nhân chủ quan, môi trường kinh doanh không cải thiện đáng kể, với nhiều quy định pháp luật còn thiếu rõ ràng, mâu thuẫn, chồng chéo. Các thủ tục hành chính phức tạp, tốn kém thời gian và chi phí tích tụ nhiều năm chưa được giải quyết, dẫn đến niềm tin kinh doanh suy giảm. Nhiều thị trường quan trọng như trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản bị đứt gãy hoặc vận hành không thông suốt, chưa phục hồi. Hiệu quả sử dụng vốn và chất lượng tăng trưởng nói chung suy giảm, mô hình tăng trưởng vẫn đang "dậm chân tại chỗ".
Để khắc phục tình trạng này và đưa hai "đầu tàu" trở lại quỹ đạo phát triển bền vững cho giai đoạn 2026-2030, TS. Nguyễn Đình Cung cho rằng, trước tiên Nhà nước cần kiểm soát lạm phát, giữ ổn định giá trị VND và ổn định vững chắc kinh tế vĩ mô.
Thực hiện triệt để các nghị quyết về đổi mới thể chế, nhằm nâng cao chất lượng pháp luật và môi trường kinh doanh, khôi phục niềm tin thị trường. Cần từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm" và "năng lực quản lý đến đâu mở đến đó", bãi bỏ các quy định hạn chế đổi mới sáng tạo và tự do kinh doanh.
Bên cạnh đó, đề cao nguyên tắc thị trường trong phân bổ nguồn lực, loại bỏ cơ chế "xin-cho". Chuyển từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" dựa trên mức độ rủi ro, và đề cao phương pháp "quản lý theo kết quả".
Xây dựng nền hành chính hiệu quả, môi trường đầu tư kinh doanh an toàn, minh bạch, chi phí thấp, nhằm thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp và làm giàu. Mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 1,5 triệu doanh nghiệp đang hoạt động.
Đồng thời, tăng chi đầu tư cho KHCN, thành lập các quỹ khoa học, thực hiện quyền tự chủ cho các tổ chức nghiên cứu. Lấy doanh nghiệp làm trung tâm kết nối "3 nhà" (Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp) để thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Đồng thời, cần huy động và trọng dụng nhân tài, các nhà khoa học đầu ngành vào các chương trình nghiên cứu chiến lược quốc gia với chế độ đãi ngộ xứng đáng.
Xây dựng và thực hiện đề án phục hồi thị trường trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu dự án. Đối với thị trường bất động sản, xác định rõ vai trò quản lý nhà nước trong điều tiết thị trường và loại bỏ đầu cơ. Xác định giá bất động sản do nhà nước quản lý và hạn chế tối đa tình trạng đầu cơ; đảm bảo các quy hoạch và dự án phát triển bất động sản phục vụ nhu cầu thực của người dân.
Có thể nói, việc thực hiện các giải pháp này một cách quyết liệt, nhất quán và thường xuyên là chìa khóa để cải thiện môi trường kinh doanh, khôi phục niềm tin, và đưa các đầu tàu kinh tế như Hà Nội và TP.HCM trở lại vị thế dẫn dắt, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững của đất nước.
