Đồng USD liệu có mất ngôi vương? Cùng xem những tác động trong quá trình thế giới phi đô la hóa

Việc một số nền kinh tế lớn loại Nga khỏi các hệ thống tài chính toàn cầu sau khi Nga thực hiện chiến dịch đặc biệt ở Ukraine đã làm gia tăng dự đoán về việc nhiều nền kinh tế sẽ đa dạng hóa thanh toán cũng như dự trữ ra khỏi đồng USD.

Dưới đây là một số lập luận giải thích tại sao quá trình giảm dần đô la hóa sẽ xảy ra - hoặc có thể là tại sao điều đó không xảy ra?

Tỷ lệ dự trữ USD thấp nhất 20 năm…

Theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, tỷ lệ đồng đô la trong dự trữ ngoại hối chính thức đã giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm là 58% trong quý IV năm 2022.

Stephen Jen, Giám đốc điều hành của Eurizon SLJ Capital Limited, cho biết sự thay đổi đó rõ ràng hơn khi được điều chỉnh theo tỷ giá hối đoái.

Theo ông Jen: “Những gì đã xảy ra vào năm 2022 là tỷ trọng đồng đô la giảm mạnh theo giá trị thực,” và cho biết thêm đây là phản ứng đối với việc đóng băng một nửa trong số 640 tỷ đô la dự trữ vàng và ngoại hối của Nga sau khi nước này có xung đột với Ukraine vào năm 2022. Điều này đã khiến một số quốc gia như Saudi Arabia, Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ lại dấy lên kế hoạch đa dạng hóa từ USD sang các loại tiền tệ khác.

…nhưng nhìn xa hơn thì dự trữ USD giảm từ từ

Tỷ trọng đồng đô la trong dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương trong quý cuối cùng của năm 2022 đã chạm mức thấp nhất trong 2 thập kỷ, nhưng động thái này diễn ra dần dần và hiện tại tỷ lệ này gần như ở mức tương tự như năm 1995.

Các ngân hàng trung ương đặt các quỹ phòng ngừa rủi ro bằng đô la trong trường hợp họ cần hỗ trợ tỷ giá hối đoái trong các cuộc khủng hoảng kinh tế. Nếu một loại tiền tệ suy yếu quá nhiều so với đồng đô la, dầu và các mặt hàng khác được giao dịch bằng đồng tiền của Mỹ sẽ trở nên đắt đỏ, làm tăng chi phí sinh hoạt và thúc đẩy lạm phát.

Nhiều loại tiền tệ, từ đô la Hồng Kông đến đồng balboa của Panama, được neo giá so với đồng đô la vì những lý do tương tự.

Giao dịch hàng hóa đang chuyển dịch dần ra các loại tiền khác

Đồng USD cho đến nay được sử dụng để giao dịch trên gần như toàn bộ các thị trường hàng hóa,, cho phép Washington cản trở việc tiếp cận thị trường của các quốc gia sản xuất từ Nga đến Venezuela và Iran.

Nhưng thương mại đang chuyển dịch. Ấn Độ đang mua dầu của Nga bằng đồng dirham và đồng rúp của UAE. Trung Quốc chuyển sang đồng nhân dân tệ để mua dầu, than và kim loại trị giá 88 tỷ USD của Nga. Công ty dầu khí quốc gia Trung Quốc CNOOC và TotalEnergies của Pháp đã hoàn tất giao dịch LNG thanh toán bằng đồng nhân dân tệ lần đầu tiên vào tháng 3.

Sau Nga, các quốc gia đang đặt câu hỏi "điều gì sẽ xảy ra nếu bạn đi ngược lại các biện pháp trừng phạt?" chiến lược gia Geoffrey Yu của BNY Mellon cho biết.

Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), tỷ lệ nhân dân tệ trong các giao dịch ngoại hối phi tập trung toàn cầu đã tăng từ gần như không có gì cách đây 15 năm lên 7% hiện nay.

Quá trình chuyển dịch tiền tệ rất phức tạp

Việc phi đô la hóa sẽ đòi hỏi một mạng lưới rộng lớn và phức tạp gồm các nhà xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh tiền tệ, tổ chức phát hành nợ và người cho vay quyết định sử dụng các loại tiền tệ khác một cách độc lập. Liệu tất cả họ có cùng chung mong muốn không? Chưa chắc.

Theo dữ liệu của BIS, đồng đô la chiếm gần 90% giao dịch ngoại hối toàn cầu, đạt khoảng 6,6 nghìn tỷ đô la vào năm 2022.

BIS cho biết khoảng một nửa số nợ ở nước ngoài là bằng đô la, và một nửa tổng thương mại toàn cầu được lập hóa đơn bằng đô la.

Barry Eichengreen, giáo sư kinh tế học và khoa học chính trị Berkeley, cho biết chức năng của đồng đô la là "tất cả củng cố lẫn nhau". "Không có một cơ chế nào có thể khiến tất cả các ngân hàng, công ty và chính phủ thay đổi hành vi của họ cùng một lúc."

Tương lai sử dụng USD trên toàn cầu chắc chắn sẽ giảm

Mặc dù có thể không có một loại tiền tệ nào khác sẽ thay thế đồng USD, nhưng các lựa chọn thay thế mọc lên như nấm có thể tạo ra một thế giới đa cực.

Chiến lược gia Yu của BNY Mellon cho biết các quốc gia đang nhận ra rằng duy trì một hoặc hai khối tài sản dự trữ là "không đủ đa dạng."

Các ngân hàng trung ương toàn cầu đang xem xét nhiều loại tài sản hơn, bao gồm nợ doanh nghiệp, tài sản hữu hình như bất động sản và các loại tiền tệ khác.

Mark Tinker, giám đốc điều hành của Toscafund Hong Kong cho biết: “Đây là quá trình đang diễn ra. Đồng đô la sẽ được sử dụng ít hơn trong hệ thống toàn cầu."

Sức mạnh của trái phiếu Kho bạc Mỹ

Bởi vì các khoản tiền gửi ngân hàng lớn không phải lúc nào cũng được bảo hiểm, các doanh nghiệp sử dụng trái phiếu chính phủ như một giải pháp thay thế tiền mặt. Do đó, vị thế của đồng đô la được củng cố bởi thị trường trái phiếu Kho bạc Mỹ trị giá 23 nghìn tỷ đô la - được coi là nơi trú ẩn an toàn cho các khoản tiền.

Nhà kinh tế học Brad Setser, người theo dõi các dòng tiền tệ xuyên biên giới, cho biết: “Độ sâu, tính thanh khoản và sự an toàn của thị trường trái phiếu Kho bạc là lý do chính khiến đồng đô la trở thành đồng tiền dự trữ hàng đầu”.

Mức độ nắm giữ trái phiếu Kho bạc quốc tế là rất lớn và chưa có giải pháp thay thế đáng tin cậy nào. Thị trường trái phiếu của Đức tương đối nhỏ, chỉ hơn 2 nghìn tỷ USD.

Các nhà sản xuất hàng hóa có thể đồng ý giao dịch với Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ, nhưng việc chuyển từ tiền mặt thành trái phiếu chính phủ Trung Quốc vẫn còn khó khăn do khó mở tài khoản và sự không chắc chắn về quy định.

Galvin Chia, chiến lược gia thị trường mới nổi của Natwest Markets cho biết: “Nhưng bạn có thể sử dụng một ứng dụng và giao dịch Trái phiếu kho bạc từ bất cứ đâu.

Nhận định của Moody's

Bộ phận Dịch vụ Đầu tư Moody's trong một nghiên cứu mới đây cho rằng sự thống trị của đồng đô la Mỹ trong thương mại và tài chính quốc tế sẽ tiếp tục tồn tại trong nhiều thập kỷ bất chấp những thách thức mới. Và ngay cả khi một hệ thống tiền tệ đa cực hơn xuất hiện thì hệ thống đó sẽ vẫn được dẫn dắt bởi đồng bạc xanh.

Theo các nhà phân tích của Moody's, mặc dù tỷ lệ dự trữ USD trong dự trữ của các ngân hàng trung ương có xu hướng giảm từ nhiều thập kỷ, căng thẳng địa chính trị âm ỉ và tình hình chính trị Mỹ tồn tại bất đồng đã thúc đẩy những suy đoán về việc chấm dứt sự thống trị của đồng đô la, song hiện tại không có giải pháp thay thế khả thi nào.

“Mối nguy hiểm ngắn hạn lớn nhất đối với vị thế của đồng đô la bắt nguồn từ nguy cơ sai lầm chính sách làm mất lòng tin của chính các nhà chức trách Mỹ, chẳng hạn như việc Mỹ không trả được nợ”, các nhà phân tích của Moody's cho biết.

Về việc tỷ lệ dự trữ USD giảm, Moody's cũng đồng thuận nhận định tỷ lệ dự trữ đồng đô la sẽ tiếp tục giảm hơn nữa, song cho rằng các đối thủ hiện tại của USD, là đồng euro và đồng Nhân dân tệ, sẽ phải vật lộn để nhanh chóng phù hợp với các đặc điểm cốt lõi của USD, bao gồm quy mô và độ mở của nền kinh tế Mỹ cũng như độ an toàn và độ sâu của trái phiếu kho bạc Mỹ.

Tham khảo: Refinitiv