Công nghệ khảo cổ tại Việt Nam

Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, mới đây, Bộ VHTTDL đã có văn bản số 6587/BVHTTDL-DSVH gửi UBND tỉnh Bắc Ninh về việc bảo vệ và phát huy giá trị thuyền cổ phát hiện tại khu phố Công Hà, phường Song Liễu

Trước đó, vào ngày 04/3/2025, Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã ban hành Quyết định số 371/QĐ-UBND về việc khai quật khẩn cấp di tích thuyền cổ tại khu phố Công Hà, phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.

Sau thời gian tiến hành khai quật khảo cổ, ngày 26/3/2025, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh đã phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành báo cáo sơ bộ kết quả khai quật, nghiên cứu thuyền cổ, với sự tham gia của các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành về khảo cổ học, lịch sử, bảo tồn, bảo tàng.

Kết quả đánh giá giá trị sơ bộ bước đầu cho thấy, thuyền cổ tại Bắc Ninh là loại hình thuyền hai thân, dấu tích phát lộ trên hiện trường chính là hai phần thân còn lại (phần này trong thuật ngữ chuyên ngành gọi là phần chiếm nước, tức là phần kết cấu chìm hoàn toàn dưới nước, có chức năng như là hai phao đỡ toàn bộ kết cấu bên trên).

Kết cấu bên trên đã bị mất hoàn toàn (có thể là do đã bị tháo dời). Mặc dù chưa thể xác định được niên đại của thuyền, chưa có kết quả phân tích niên đại C14, nhưng có thể khẳng định sự có mặt của loại hình thuyền này trong lịch sử Việt Nam, cụ thể là thời Lý qua ghi chép của tài liệu lịch sử.

Tính độc đáo, duy nhất của thuyền cổ là được đóng hoàn toàn bằng gỗ, không hề sử dụng sắt trong các bộ phận kết cấu và liên kết thuyền, căn cứ trên các nguồn tài liệu về thuyền cổ Việt Nam và trên thế giới, các nhà khoa học đánh giá đây là di tích thuyền có quy mô, cấu trúc và kỹ thuật phức tạp, là duy nhất phát hiện được cho đến nay không chỉ ở Việt Nam mà còn trên bình diện quốc tế.

Nhất là ở kết cấu liên kết ở phần đầu (mũi) và đuôi thuyền, cụ thể là ở khối liên kết giữa phần độc mộc ở đáy và phần nhô lên ở mũi và đuôi chưa hề gặp ở bất cứ đâu trên thế giới.

Cũng tại Hội nghị, các ý kiến đều thống nhất, niên đại cụ thể sẽ chờ đợi kết quả phân tích C14, nhưng căn cứ vào kỹ thuật cho thấy, loại hình thuyền này có thể được đóng tại Việt Nam, là sự phát triển tiếp nối của kỹ thuật đóng thuyền thời Đông Sơn thông qua việc so sánh phần đáy của 2 thân với kết cấu độc mộc (được làm từ một thân cây).

Từ những nhận định ban đầu nêu trên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh bố trí lực lượng trên địa bàn bảo vệ an toàn, an ninh, trật tự khu vực đã phát hiện và khai quật thuyền cổ; ngăn chặn và xử lý kịp thời mọi hoạt động làm nguy hại đến sự an toàn của thuyền cổ và di vật, cổ vật. Tổ chức tuyên truyền cho Nhân dân về việc bảo vệ di sản văn hóa ở khu vực phát hiện thuyền cổ.

Đồng thời khẩn trương tổ chức đánh giá, xác định chính xác loại hình di vật, tính chất và niên đại của địa điểm khảo cổ; đề xuất tổ chức hội nghị, hội thảo tư vấn giải pháp quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.

Cùng với đó chỉ đạo cơ quan chức năng sớm xây dựng và trình phê duyệt kế hoạch, phương án bảo vệ, phát huy giá trị địa điểm khai quật và biện pháp chỉnh lý, bảo quản, lập hồ sơ khoa học cho di vật thuyền cổ tuân thủ theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa năm 2024