Cấm than và dầu Nga nhưng châu Âu lại thèm khát, tranh nhau mua và không có ý định cấm vận loại năng lượng này từ Moscow

Liên minh châu Âu đã cắt giảm sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga trong năm nay, cấm nhập khẩu than và sẵn sàng cấm vận dầu mỏ. Nhưng một sản phẩm khác của Nga lại ngày càng đắt hàng và không có khả năng sớm phải đối mặt với sự phản đối của EU, đó là khí đốt tự nhiên hoá lỏng (LNG).

Nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ Nga đã tăng khoảng 40% trong năm qua do khách hàng cạnh tranh nhau mua để thay thế dòng khí đốt đang cạn kiệt trong các đường ống. Đó là một liều thuốc đắng đối với nhiều quốc gia trong khối, vốn đã áp đặt các biện pháp trừng phạt nặng nề đối với Điện Kremlin để cắt đứt các nguồn tài chính của Nga. EU đã chi kỷ lục 12,5 tỷ euro (13 tỷ USD) cho LNG của Nga từ tháng 1 đến tháng 9 - gấp 5 lần so với 1 năm trước đó.

Nhu cầu gia tăng từ các quốc gia như Pháp và Bỉ đã giúp Nga trở thành nhà cung cấp LNG số 2 cho tây bắc châu Âu trong năm nay, xếp sau Mỹ nhưng cao hơn Qatar, dữ liệu theo dõi tàu và cảng cho thấy.

Trước khi xung đột nổ ra vào tháng 2, khí đốt từ Nga là nguồn nhiên liệu lớn nhất của châu Âu. Kể từ đó, với việc Điện Kremlin siết chặt nguồn cung, khu vực này buộc phải nhập thêm LNG - từ Nga và khắp thế giới - để duy trì hoạt động và lấp đầy kho dự trữ mùa đông.

Anne-Sophie Corbeau, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia, cho biết: "LNG của Nga sẽ tiếp tục được giao dịch. Chúng ta cần điều đó đối với sự cân bằng LNG toàn cầu, tình hình hiện tại đã quá nghiêm trọng rồi. Tôi nghĩ rằng hầu hết các nước châu Âu sẽ vui vẻ nhắm mắt làm ngơ trước việc này."

Trong số các quốc gia châu Âu, chỉ có Vương quốc Anh và các quốc gia vùng Baltic ngừng mua LNG của Nga. Ngược lại, dầu của Nga đã bị các khách hàng châu Âu từ chối mua và lệnh cấm của EU sẽ có hiệu lực vào ngày 5/12.

Theo Bloomberg, một lệnh cấm vận hoàn toàn đối với khí đốt của Nga chưa bao giờ được xem xét nghiêm túc, do sự khan hiếm nguồn cung toàn cầu và nguy cơ về một thị trường thậm chí còn thắt chặt hơn vào năm tới. Tuy nhiên, EU đã nỗ lực tìm kiếm nguồn cung cấp thay thế. Vào tháng 3, khối đã cam kết thay thế gần 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu từ Nga trong năm nay, với phần lớn khối lượng mới đến ở dạng LNG toàn cầu.

Khí đốt của Nga hiện chiếm chưa đến 10% nguồn cung cấp nhiên liệu của khu vực, giảm so với tỉ lệ chiếm hơn 1/3 vào năm ngoái, nhưng tỷ lệ LNG trong các đợt giao hàng của Nga đã gần một nửa.

Dữ liệu theo dõi tàu cho thấy sau khi Anh từ chối LNG của Nga, các lô hàng đã tìm tới các khách hàng khác. Các chuyến hàng của Nga đến các cảng của Bỉ tăng hơn gấp đôi từ tháng 1 đến tháng 10 và số lượng LNG Pháp nhập khẩu từ Nga tăng tới 60%.

Không cấm vận

Eric Mamer, phát ngôn viên chính của Ủy ban châu Âu, cho biết trong một cuộc họp ngắn ngày 25/11: "Chúng tôi chưa bao giờ công bố bất kỳ thông tin nào về lệnh cấm LNG của Nga và điều đó sẽ không thay đổi".

Hầu hết các nguồn cung cấp LNG toàn cầu đều được ký kết trong các hợp đồng dài hạn, với người bán thường là các công ty đa quốc gia lớn, nhìn chung không chịu sự kiểm soát của chính phủ.

Chẳng hạn, TotalEnergies SE của Pháp có 20% cổ phần trong Yamal LNG, cơ sở sản xuất lớn nhất của Nga. Mặc dù công ty đã tạm dừng các khoản đầu tư mới ở Nga và bán một số tài sản ở nước này, nhưng công ty đã cam kết ở lại Yamal để giúp đảm bảo nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu - miễn là lệnh trừng phạt cho phép. TotalEnergies cũng sở hữu 19% cổ phần của Novatek PJSC của Nga, công ty kiểm soát dự án.

"Trong các điều kiện hiện tại, không có cái gọi là dự án LNG 'tốt' hay 'xấu'," Giám đốc điều hành Novatek Leonid Mikhelson cho biết vào tháng 10. Công ty cũng đang bổ sung công suất, với việc phát triển dự án khổng lồ Arctic LNG 2 bắt đầu ngay trong năm tới.

Gã khổng lồ năng lượng nhà nước Gazprom PJSC, nhà cung cấp khí đốt chính cho châu Âu, cũng đã bắt đầu vận chuyển LNG đến khu vực này. Mặc dù dự án Sakhalin 2 của họ ở vùng Viễn Đông của Nga thường vận chuyển hàng hóa đến châu Á, nhưng một cơ sở mới, nhỏ hơn trên bờ biển Baltic của Nga đã gửi những chuyến hàng đầu tiên đến Hy Lạp.

Điều đó không có nghĩa là Nga sẽ không hạn chế nguồn cung LNG trong tương lai, như đã làm với dòng chảy đường ống. Đầu năm nay, Moscow đã cấm vận chuyển nhiên liệu hoá lỏng tới một đơn vị kinh doanh cũ của Gazprom. Một số khách hàng cũng lo ngại chính phủ Nga có thể yêu cầu thanh toán bằng đồng rúp cho LNG, như đã làm đối với khí đốt hồi mùa xuân, nhưng cho đến nay vẫn chưa có quyết định nào như vậy. 

Tăng giá LNG

Tác động của việc các lô hàng LNG được tiêu thụ tăng lên đối với ngân sách của Nga là không rõ ràng, mặc dù Moscow đang mong muốn có lợi nhuận cao hơn từ các nhà xuất khẩu nhiên liệu.

Hiện tại, có vẻ như châu Âu có rất ít lựa chọn ngoài việc tiếp tục mua khí đốt hóa lỏng của Nga. Với việc người tiêu dùng đang phải gánh chịu cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ và giá nhiên liệu tăng cao dẫn đến lạm phát, an ninh năng lượng là ưu tiên hàng đầu của các chính phủ trong khu vực.

Chuyên gia tư vấn Kate Dourian, thành viên không thường trú tại Viện Các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập ở Washington, cho biết thị trường khí đốt "có thể sẽ tiếp tục thắt chặt cho đến khi nguồn cung cấp LNG mới có sẵn sớm nhất vào năm 2025". "Rất khó để tin rằng EU sẽ tìm thấy sự đồng thuận xung quanh các biện pháp trừng phạt chặt chẽ hơn bao gồm LNG của Nga."