Buồn của nền kinh tế trong top 10 thế giới chật vật thoát bóng ‘anh cả’ Mỹ: Thất nghiệp tăng cao nhất gần thập kỷ, đầu tư đình trệ, 1.191 km vùng công nghiệp trọng điểm lao đao

Đối tác thương mại lớn thứ hai của Mỹ đang đối mặt nguy cơ suy thoái. Tỷ lệ thất nghiệp tăng lên mức tệ nhất trong gần một thập kỷ, không tính giai đoạn đại dịch. Đầu tư doanh nghiệp gần như đình trệ.

Canada là quốc gia xuất khẩu tới tới 3/4 hàng hoá sang Mỹ. Vì vậy, quốc gia này đang chịu thiệt hại nặng nề từ chính sách áp thuế của ông Trump lên ô tô, thép, nhôm và gỗ.

Thủ tướng Mark Carney cho biết cuộc chiến thương mại với Mỹ sẽ gây “tổn hại lâu dài” cho nền kinh tế Canada, kéo giảm tăng trưởng dài hạn.

Tác động rõ nhất của chính sách thuế quan Mỹ thể hiện tại vùng công nghiệp trọng điểm của Canada, kéo dài 1.191 km từ Quebec City tới Windsor, Ontario - nơi tiếp giáp với Detroit của Mỹ. Hai tỉnh Ontario và Quebec - trung tâm của hơn 33.000 doanh nghiệp sản xuất - đang lao đao vì sức ép thuế quan.

Tháng trước, Stellantis quyết định chuyển dây chuyền sản xuất xe Jeep Compass từ Brampton, Ontario sang Illinois, với lý do mức thuế 25% áp lên ô tô sản xuất tại Canada.

Ông Arnold Branco, 64 tuổi, là một trong 3.000 công nhân tại nhà máy Stellantis đã phải nghỉ việc dài hạn từ năm 2023 để chờ nhà máy hoàn tất việc tái trang bị để sản xuất dòng xe này. Hiện tại, họ đứng trước nguy cơ mất việc vĩnh viễn.

“Đó là một cơn ác mộng. Ông Trump đã đảo lộn tất cả”, ông Branco, người có 38 năm làm việc tại nhà máy, than thở.

Thị trưởng Patrick Brown cho biết thành phố Brampton với 790.000 dân sẽ chịu ảnh hưởng không chỉ vì mất việc làm mà còn vì tác động dây chuyền tới các nhà cung cấp linh kiện ô tô và các doanh nghiệp dịch vụ như nhà hàng. “Đó là cú thụi thẳng vào bụng”, ông nói.

Tỷ lệ thất nghiệp ở Ontario - tỉnh đông dân nhất Canada - đạt 7,9% trong tháng 9, cao hơn mức trung bình quốc gia là 7,1%. Tại trung tâm sản xuất ô tô Windsor tỷ lệ này vượt 11%. Theo Văn phòng Trách nhiệm Tài chính Ontario, GDP của tỉnh dự kiến chỉ tăng 0,9% năm nay và 1,0% năm tới.

Ở Quebec, nơi có các nhà máy luyện thép, nhôm và ngành công nghiệp giấy gỗ với hơn 80.000 lao động, BMO Economics dự báo tăng trưởng chỉ đạt 0,6% trong năm nay và 0,9% năm sau.

Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất và xuất khẩu Canada Dennis Darby cho biết kim ngạch xuất khẩu hàng chế tạo đã giảm 15,6% trong tháng 8 so với tháng 2, thời điểm trước khi ông Trump áp thuế mới. Ngành sản xuất đã mất 35.000 việc làm kể từ cuối tháng 2, trong khi đầu tư doanh nghiệp gần như tê liệt.

Ông Darby cho biết ít công ty nào dám mở rộng hay xây nhà máy mới khi bất ổn thương mại còn kéo dài. Ông nhận định: “Canada đang ở trong vị thế khó khăn”.

Tình trạng sa sút của ngành công nghiệp đã kéo theo toàn bộ nền kinh tế. Dự báo mới nhất của OECD cho thấy tốc độ tăng trưởng của Canada năm 2026 chỉ đạt 1,1%, xếp thứ 30 trong số 38 quốc gia thành viên, thấp hơn mức trung bình 1,5%.

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Canada Tiff Macklem tháng trước nói rằng “cuộc chiến thuế quan đã phá hủy một phần năng lực sản xuất của đất nước”. Ngân hàng đã hạ lãi suất và đưa ra dự báo “tăng trưởng rất khiêm tốn”. Nền kinh tế Canada giảm 1,6% trong quý 2 và mức phục hồi sau đó vẫn yếu.

Việc điều chỉnh nền kinh tế trong bối cảnh Mỹ ngày càng bảo hộ là thách thức lớn. Từ khi kỷ nguyên tự do thương mại bắt đầu với thỏa thuận thương mại Canada - Mỹ được đàm phán giữa cựu Tổng thống Ronald Reagan và cựu Thủ tướng Brian Mulroney vào năm 1987, các ngành công nghiệp của Canada đã ngày càng gắn bó chặt chẽ hơn với Mỹ.

Ông Darby nhận định: “Trước kia, Canada có hệ thống công nghiệp riêng để phục vụ thị trường nội địa. Giờ chúng ta chỉ còn là một phần của thị trường Bắc Mỹ lớn hơn. Việc đưa sản xuất quay trở lại Canada sẽ cần rất nhiều thời gian và vốn đầu tư”.

Thủ tướng Carney cũng thừa nhận điều đó. Chính phủ Canada vừa công bố ngân sách liên bang mới, bao gồm chi tiêu đầu tư và ưu đãi thuế trị giá khoảng 280 tỷ đô la Canada, tương đương gần 200 tỷ USD, trong vòng 5 năm để thúc đẩy đầu tư kinh tế.

Kế hoạch chi tiêu này sẽ đẩy thâm hụt ngân sách Canada lên mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Chủ tịch hãng sản xuất linh kiện ô tô và thiết bị công nghiệp Linamar Jim Jarrell nói: “Chính quyền ông Trump đã cho chúng ta một hồi chuông cảnh tỉnh: cần thay đổi, không thể mãi dựa vào ‘người anh lớn’ ở Mỹ”.

Theo WSJ