Khảo sát chỉ số công khai ngân sách Tỉnh (POBI) được thực hiện độc lập bởi hai tổ chức thành viên của Liên minh Minh bạch ngân sách (BTAP) là Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS), dưới sự hỗ trợ của Tổ chức Oxfam tại Việt Nam.
Khảo sát POBI được thực hiện liên tục từ năm 2017, khảo sát POBI 2021 bao gồm ba trụ cột về minh bạch ngân sách, sự tham gia của người dân trong chu trình ngân sách và trách nhiệm giải trình.
Chỉ số công khai ngân sách được cải thiện
Kết quả khảo sát POBI 2021 cho thấy mức độ công khai ngân sách của các Tỉnh cải thiện không đáng kể so với POBI 2020. Điểm xếp hạng trung bình về công khai ngân sách của các tỉnh đạt 69,53/100 điểm, tăng 0,44 điểm so với năm 2020. Năm 2021, có 31 tỉnh công khai đầy đủ tài liệu và thông tin về ngân sách nhà nước, tăng 4 tỉnh so với năm 2020. Số tỉnh công khai tương đối đầy đủ là 24 tỉnh. Số tỉnh công khai chưa đầy đủ và công khai ít lần lượt là 6 và 2 tỉnh.
Bà Rịa-Vũng Tàu là tỉnh đứng đầu bảng xếp hạng khảo sát POBI 2021, đạt 98,59 điểm. Khánh Hòa xếp thứ hai với 92,69 điểm và Lai Châu xếp thứ ba với 91,99 điểm.
Bình Phước và Hà Tĩnh là các tỉnh đứng cuối bảng xếp hạng với số điểm là 5,15 điểm và 9,14 điểm.
Quảng Bình, Khánh Hòa, Quảng Ninh là ba tỉnh có sự tiến bộ vượt bậc trong kết quả xếp hạng POBI 2021 so với năm 2020.
Cụ thể, Quảng Bình đã tăng 45 bậc, Khánh Hòa tăng 42 bậc và Quảng Ninh tăng 39 bậc trên bảng xếp hạng POBI 2021. Trong khi đó, Ninh Bình, Tây Ninh và Lâm Đồng lại là ba tỉnh có sự sụt giảm đáng kể về thứ bậc trên bảng xếp hạng. Trong đó, Ninh Bình giảm 38 bậc, Tây Ninh giảm 35 bậc và Lâm Đồng giảm 23 bậc so với năm 2020.
Sự tham gia của người dân còn hạn chế
Kết quả khảo sát POBI 2021 về mức độ tham gia của người dân cho thấy các tỉnh vẫn ÍT tạo điều kiện để người dân tham gia vào quy trình ngân sách. Số điểm quy đổi trung bình của 63 tỉnh thành phố là 41,8/100 điểm, tăng 2,55 điểm so với năm 2020 và 3,78 điểm so với năm 2019.
Như vậy có thể thấy sự cải thiện về điểm số của trụ cột sự tham gia trong thời gian qua là rất hạn chế. Đà Nẵng vẫn là địa phương đạt điểm số cao nhất với số điểm tuyệt đối, cải thiện rất tốt so với năm 2020.
Đắk Nông là tỉnh có số điểm về sự tham gia của người dân thấp nhất cả nước (8,3 điểm). Có 11 trong số 63 tỉnh/thành phố phản hồi các câu hỏi yêu cầu cung cấp thông tin của nhóm nghiên cứu gửi qua email liên hệ được công khai trên cổng tin điện tử của Sở Tài chính (giảm 3 tỉnh so với năm 2020). Trong đó, có 7 phản hồi được nhận trong vòng 15 ngày kể từ ngày gửi và 4 phản hồi được nhận trong vòng 16 đến 30 ngày kể từ ngày gửi.
Công tác giải trình cần cải thiện
Kết quả khảo sát POBI 2021 cho thấy cần cải thiện mức độ giám sát và trách nhiệm giải trình của Hội đồng Nhân dân (HĐND) các tỉnh. Điểm trung bình của 63 tỉnh, thành phố của trụ cột trách nhiệm giải trình là 48,2/100 điểm, Bà Rịa-Vũng Tàu là tỉnh dẫn đầu. Có 41 tỉnh (65,08%) có công khai kế hoạch giám sát thường xuyên và chuyên đề, 14 HĐND các tỉnh (22,2%) có công khai báo cáo giám sát về ngân sách, 1 tỉnh (33,3%) có công khai biên bản kỳ họp/thảo luận về dự toán và phân bổ ngân sách của tỉnh năm 2022 trên cổng thông tin điện tử (TTĐT) của HĐND tỉnh, 38 tỉnh (60,3%) công khai báo cáo thẩm tra ngân sách của Ban Kinh tế - Ngân sách trên cổng TTĐT của HĐND tỉnh. Trên cổng TTĐT của HĐND tỉnh, có 41 tỉnh có thư mục hỏi đáp trên cổng TTĐT của HĐND tỉnh và có thể sử dụng được, 7 tỉnh có thư mục hỏi đáp nhưng không sử dụng được và 15 tỉnh không có thư mục hỏi đáp.
Đánh giá chung về Bảng xếp hạng POBI 2021, PGS.TS. Nguyễn Đức Thành, đại diện nhóm Nghiên cứu nhận định qua cuộc Khảo sát năm nay có thể thấy việc tuân thủ công khai ngân sách tỉnh nhìn chung tiếp tục được cải thiện.
Cụ thể, có 31 tỉnh đạt mức độ công khai “đầy đủ”, so với 27 tỉnh vào năm trước, và 0 tỉnh nào vào năm khảo sát đầu tiên (2018).
Theo ông Thành, đây là một bước tiến đáng khích lệ từ khi Chỉ số POBI ra đời. Quan sát cho thấy những tỉnh nào đã thực hành công khai ngân sách tốt thường tiếp tục thực hành điều này một cách tích cực (Vũng Tàu, Vĩnh Long, Đà Nẵng, Cao Bằng, Lai Châu), trong khi đó, có những tỉnh còn thiếu ý thức tuân thủ Luật Ngân sách 2015, như Hà Tĩnh và Bình Phước (liên tục trong nhóm thấp nhất).
Cũng theo ông Thành, có những tỉnh lúc đầu chưa tuân thủ tốt, nhưng đã cải thiện mạnh mẽ và giữ ổn định vị trí cao, như Hòa Bình và Lạng Sơn.
Còn theo ông Nguyễn Quang Thương, Giám đốc điều hành Trung tâm Phát triển và Hội nhập, tổ chức điều phối BTAP thì khảo sát POBI 2021 cho thấy có 5 tỉnh đạt 91 điểm trở lên, trong đó tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu đứng đầu xếp hạng minh bạch ngân sách POBI2021 với số điểm 98,59/100.
“Điều này cho thấy, việc công khai ngân sách theo như Luật Ngân sách Nhà nước 2015 hoàn toàn có thể thực hiện được. Các tỉnh còn công khai chưa đầy đủ hoặc công khai ít cần thực hiện công khai thông tin về ngân sách một cách đầy đủ và có chế tài xử lý đối với các cơ quan, cá nhân chưa hoàn thành trách nhiệm trong về công khai ngân sách”, ông Phương nhận định.
