Trong suốt hai thập kỷ qua, hình ảnh robot hút bụi Roomba to tròn, cần mẫn di chuyển quanh phòng khách của những gia đình phương Tây là một biểu tượng của sự đổi mới, bước ngoặt giải phóng con người khỏi công việc nhàm chán.
Ra đời từ cái nôi công nghệ Mỹ, iRobot không chỉ phát minh ra robot hút bụi, họ đã tạo ra cả một thị trường. Nhưng bức tranh huy hoàng đó đang nhanh chóng phai mờ. Thay thế cho những lời tán dương là các dòng tít u ám trên mặt báo, giá cổ phiếu lao dốc không phanh và những con số tài chính biết nói.
Doanh thu của iRobot đã sụt giảm nghiêm trọng, từ 1,18 tỷ USD năm 2022 xuống chỉ còn 890,6 triệu USD vào năm 2023, và đà suy giảm vẫn tiếp diễn trong các quý của năm 2024. Giá cổ phiếu của công ty đã mất hơn 94% giá trị trong vòng 5 năm qua, thậm chí có thời điểm bốc hơi 33% chỉ trong một ngày sau khi tin tức về một thương vụ mua lại thất bại được công bố.
Đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng là khi công ty chính thức cảnh báo các nhà đầu tư về "nghi ngờ đáng kể" về khả năng tiếp tục hoạt động, và không loại trừ khả năng phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản.
Điều gì đã xảy ra với iRobot? Phả chăng một lần nữa “thủ phạm” là do Trung Quốc?
Kẻ khai mở kỷ nguyên dọn dẹp thông minh
Được thành lập vào năm 1990 bởi ba nhà khoa học robot từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) danh tiếng, iRobot ngay từ đầu đã mang trong mình một hào quang về trí tuệ và chất lượng Made in USA.
Trước khi bước chân vào thị trường tiêu dùng, iRobot đã là một cái tên đáng gờm trong lĩnh vực robot chuyên dụng. Họ chế tạo robot Genghis để khám phá không gian, robot Ariel để rà phá bom mìn, và đặc biệt là robot PackBot, cỗ máy thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm và cứu nạn tại đống đổ nát của Trung tâm Thương mại Thế giới sau vụ khủng bố 11/9.
Những dự án hạng nặng này không chỉ mang lại kinh nghiệm quý báu mà còn xây dựng một hình ảnh thương hiệu gắn liền với sự tin cậy và công nghệ đỉnh cao.
Năm 2002, iRobot tung ra Roomba, và thế giới đã thay đổi. Vào thời điểm đó, robot hút bụi là một khái niệm của khoa học viễn tưởng. Roomba là sản phẩm đầu tiên được thương mại hóa rộng rãi, biến điều không tưởng thành hiện thực trong hàng triệu ngôi nhà.
Nó nhanh chóng trở thành một hiện tượng văn hóa, định hình cả một ngành hàng. Tên gọi "Roomba" trở thành danh từ chung cho robot hút bụi, tương tự như cách người ta dùng "Google" để chỉ việc tìm kiếm trên mạng.
Thành công của iRobot được xây dựng trên nền tảng công nghệ vượt trội lúc bấy giờ: Một thiết kế robot hút bụi thông minh kết hợp chổi quét cạnh để lùa bụi từ các góc, cặp chổi chính xoay ngược chiều để cuốn rác và lực hút mạnh mẽ để hút sạch bụi bẩn.
Đặc biệt, việc tiên phong sử dụng chổi chính bằng cao su kép là một sáng kiến lớn giúp chống rối tóc và lông thú cưng hiệu quả, một điểm mạnh được công ty duy trì qua nhiều thế hệ.
Dù các mẫu Roomba đời đầu di chuyển có vẻ hỗn loạn, nhưng đằng sau đó là thuật toán iAdapt 1.0 phức tạp, giúp robot bao phủ tối đa diện tích sàn bằng cách liên tục tính toán và thay đổi hướng đi khi gặp vật cản. Các phiên bản sau này như iAdapt 2.0 và 3.0 đã tích hợp camera và công nghệ VSLAM (Visual Simultaneous Localization and Mapping) để lập bản đồ nhà, một bước tiến lớn vào thời điểm đó.
Tính năng Tường ảo (Virtual Wall) cũng xuất hiện từ thời điểm này, tạo ra một rào cản hồng ngoại vô hình, cho phép người dùng khoanh vùng làm việc hoặc ngăn robot đi vào các khu vực không mong muốn.
iRobot đã xây dựng một danh mục sở hữu trí tuệ khổng lồ với hàng trăm bằng sáng chế ở Mỹ và hơn một nghìn bằng trên toàn thế giới, sẵn sàng sử dụng như một vũ khí pháp lý để chống lại các đối thủ sao chép công nghệ.
Ngủ quên trên đỉnh vinh quang
Trong khi iRobot đang tận hưởng vị thế thống trị, những vết nứt trong chiến lược bắt đầu xuất hiện.
iRobot luôn tự hào về khả năng hút bụi chuyên sâu của Roomba, thậm chí có những tuyên bố marketing rằng sản phẩm là "hút sạch không cần lau". Họ kiên định với chiến lược tách biệt hai dòng sản phẩm: Roomba để hút bụi và Braava (trước đó là Scooba) để lau nhà.
Triết lý này có thể phù hợp với thị trường Bắc Mỹ, nơi thảm chiếm ưu thế, nhưng lại là một sai lầm chết người khi nhìn ra toàn cầu. Nhu cầu của người tiêu dùng, đặc biệt ở châu Á và châu Âu với sàn cứng là chủ yếu, lại hướng tới một giải pháp "2 trong 1" tiện lợi.
Các thương hiệu Trung Quốc như Roborock đã nhanh chóng nắm bắt tâm lý này, biến việc hút và lau đồng thời thành một tính năng tiêu chuẩn, không thể thiếu.
iRobot chỉ thực sự tham gia cuộc chơi "combo" một cách muộn màng, và các sản phẩm ban đầu của họ còn nhiều hạn chế so với đối thủ, ví dụ như không thể tự cấp nước lau sàn từ trạm sạc.
Trong cuộc chiến công nghệ định vị, iRobot đã đặt cược vào VSLAM, sử dụng camera để "nhìn" và xây dựng bản đồ không gian. Công nghệ này có ưu điểm là nhận diện vật thể tốt trong điều kiện đủ sáng. Tuy nhiên, nó lại bộc lộ những nhược điểm chí mạng: hoạt động kém hiệu quả trong bóng tối hoặc môi trường thiếu sáng, và quá trình lập bản đồ ban đầu thường chậm hơn đáng kể so với đối thủ.
Ngược lại, các đối thủ Trung Quốc đã nhanh chóng tiêu chuẩn hóa công nghệ LiDAR (Light Detection and Ranging), sử dụng tia laser để quét môi trường.
LiDAR có thể tạo ra một bản đồ chính xác gần như ngay lập tức, hoạt động hoàn hảo trong bóng tối, và mang lại trải nghiệm người dùng vượt trội ngay từ lần chạy đầu tiên.
iRobot luôn định vị sản phẩm của mình ở phân khúc cao cấp, với mức giá không hề rẻ. Tuy nhiên, sự đổi mới mà họ mang lại qua từng thế hệ thường chỉ là những cải tiến nhỏ giọt về lực hút hay các tính năng phần mềm, không tạo ra được bước nhảy vọt về trải nghiệm tương xứng với giá tiền.
Điều này đã tạo ra một khoảng trống khổng lồ ở phân khúc tầm trung, nơi người tiêu dùng mong muốn những tính năng thông minh với một mức giá hợp lý hơn. Các thương hiệu Trung Quốc đã khai thác triệt để khoảng trống, cung cấp các sản phẩm có tính năng tương đương hoặc thậm chí vượt trội với giá không khác gì “cho không”.
Cơn bão đến từ phương Đông
Trong lúc iRobot tự mãn, cơn bão robot hút bụi đã nổi lên từ Trung Quốc, dẫn đầu bởi những cái tên như Roborock, Ecovacs và Dreame. Họ không chỉ sao chép, họ đã đổi mới với một tốc độ và quy mô đáng kinh ngạc, định nghĩa lại hoàn toàn những gì một robot hút bụi có thể làm được.
Các công ty công nghệ Trung Quốc có chu kỳ ra mắt sản phẩm cực nhanh. Thay vì một hoặc hai lần mỗi năm như các thương hiệu truyền thống, họ có thể tung ra mẫu mới sau mỗi ba tháng, liên tục tích hợp những công nghệ mới nhất.
Cuộc đua về lực hút là một ví dụ điển hình: từ mức 5,000 Pa, họ nhanh chóng đẩy giới hạn lên 10,000 Pa, 18,500 Pa (Roborock), và thậm chí là 20,000 Pa (Ecovacs). Song song đó là hàng loạt cải tiến về công nghệ lau nhà: từ lau rung, lau xoay kép, đến khả năng tự động nâng giẻ lau khi phát hiện thảm để tránh làm ướt.
Trạm sạc là yếu tố thay đổi cuộc chơi lớn nhất, là đòn đánh chí mạng vào iRobot. Trong khi iRobot chỉ tập trung vào một chức năng duy nhất cho trạm sạc là tự động đổ rác (Clean Base), các đối thủ Trung Quốc đã biến nó thành một trung tâm tự động hóa hoàn chỉnh, giải quyết gần như mọi công đoạn bảo trì thủ công.
Một trạm sạc đa năng của Roborock hay Ecovacs có thể thực hiện một chu trình khép kín: robot hoàn thành việc dọn dẹp, quay về trạm, tự động đổ rác vào túi chứa lớn. Sau đó, trạm sẽ bơm nước sạch để giặt giẻ lau (thường là bằng nước nóng lên tới 75°C để diệt khuẩn và làm tan vết bẩn), rồi dùng khí nóng để sấy khô hoàn toàn giẻ lau (ngăn ngừa nấm mốc và mùi hôi).
Cuối cùng, nó tự động châm đầy bình nước sạch trên robot và thậm chí tự động pha dung dịch lau sàn, sẵn sàng cho lần dọn dẹp tiếp theo.
Có thể nói, các công ty Trung Quốc đã giải quyết triệt để vấn đề lớn nhất của người dùng: phải tự tay giặt chiếc giẻ lau bẩn. Điều này tạo ra một trải nghiệm rảnh tay thực sự mà iRobot không thể cạnh tranh kịp.
Một điểm yếu cố hữu của robot hút bụi hình tròn là khả năng làm sạch các góc và cạnh tường. Các kỹ sư Trung Quốc đã đưa ra những giải pháp sáng tạo để khắc phục điều này. Dreame tiên phong với công nghệ MopExtend, Roborock có FlexiArm – những cánh tay robot có thể tự động vươn giẻ lau ra ngoài để làm sạch sát chân tường, nơi mà thân robot không thể tiếp cận.
Ecovacs thì tiếp cận vấn đề bằng cách thay đổi thiết kế, tạo ra các robot hình vuông như dòng X-series để tối ưu hóa việc làm sạch góc cạnh.
Các thương hiệu Trung Quốc đã tấn công mạnh mẽ vào mọi phân khúc giá, từ phổ thông đến cao cấp. Họ đã tạo ra một đề xuất giá trị không thể chối từ: cung cấp các tính năng cao cấp như điều hướng LiDAR hay trạm sạc đa năng ở mức giá tầm trung, điều mà trước đây chỉ có ở các sản phẩm đắt tiền nhất.
Trong khi các sản phẩm của iRobot có giá lên tới cả ngàn đô nhưng vẫn chỉ loanh quanh tính năng hút bụi, Roborock, Ecovacs, và Dreame mang đến những sản phẩm đa năng với mức giá hời đến khó tin: Chỉ vài trăm đô la.
Một lần nữa, sự trỗi dậy của robot hút bụi khiến ông lớn Mỹ ngắc ngoải là đại diện cho sức mạnh của cả một hệ sinh thái công nghệ đáng gờm của Trung Quốc.
Họ được hưởng lợi từ chuỗi cung ứng linh kiện điện tử hoàn chỉnh, chi phí sản xuất thấp, và nguồn nhân lực kỹ thuật dồi dào. Điều này cho phép họ nghiên cứu, phát triển và đưa sản phẩm ra thị trường với tốc độ và chi phí mà một công ty Mỹ như iRobot không thể bì được.
Nhưng tiên trách kỷ hậu trách nhân. Sai lầm của iRobot là sự bảo thủ và chậm chạp trong việc đáp ứng nhu cầu và mong muốn thay đổi từng ngày của người dùng.
.png "Khoan thủng 5.800 mét đất đá, khí phun lên ngùn ngụt, kho báu ‘nóng bỏng tay’ trị giá tới 100 tỷ USD lộ diện, trải dài hàng trăm km")
.jpg "Vietnam Airlines bứt phá mạnh mẽ trong Quý III/2025, khẳng định vị thế tiên phong trên bầu trời quốc tế")
