Tăng trưởng xuất khẩu thủy sản sang EU đang giảm dần

Nguyên nhân là do thuỷ sản Việt Nam bị Ủy ban châu Âu (EC) rút “thẻ vàng” IUU 4 năm chưa cho gỡ.

Tại Hội nghị đánh giá việc thực hiện gỡ thẻ vàng của doanh nghiệp hải sản do Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) tổ chức đúng dịp tròn 4 năm thủy sản Việt Nam bị Ủy ban châu Âu (EC) rút “thẻ vàng” IUU các đại biểu tham dự đều nhận định, cơ hội phục hồi và hướng tới mục tiêu tăng xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU từ 1,2 đến 1,4 tỷ USD trong những năm tới là hoàn toàn khả thi.

Tuy nhiên, để đạt được con số này thuỷ sản Việt Nam phải gỡ được "thẻ vàng" IUU. Từ đó doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản mới có thể tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan và thay đổi thể chế từ EVFTA.

Xuất khẩu tăng trưởng âm

Phát biểu tại Hội nghị, bà Lê Hằng - Phó Giám đốc Trung tâm VASEP.PRO chia sẻ, năm 2017, khi thuỷ sản Việt Nam chưa bị EC rút thẻ vàng ngành thủy sản năm 2017 tăng trưởng xuất khẩu tới gần 18%. Tuy nhiên, tháng 10/2017 khi thẻ vàng được rút ra thì những năm sau đó tăng trưởng xuất khẩu giảm dần, đặc biệt là hải sản.

Với thẻ vàng của EC thì hải sản gặp khó khăn nhiều nhất. Từ năm 2018 đến nay xuất khẩu hải sản liên tục tăng trưởng âm, năm sau luôn thấp hơn năm trước và khoảng cách ngày càng tăng.

Cụ thể, năm 2018 Việt Nam xuất khẩu thuỷ sản với 4 thị trường tăng trưởng dương thì đến năm 2021 này chỉ còn thị trường Mỹ tăng trưởng dương.

Cá ngừ chiếm 23% tổng sản phẩm xuất khẩu thủy sản năm 2017 thì đến nay tỷ trọng này chỉ còn 18%.

VASEP dự báo những tháng cuối năm 2021 xuất khẩu thủy sản sẽ tiếp tục giảm so với các tháng cuối năm 2020. Thủy sản xuất khẩu cả năm 2021 sẽ nỗ lực phấn đấu bằng mức của năm 2020 là 8,4 tỷ USD.

Mặc dù xuất khẩu hải sản giảm mạnh nhưng nguồn nguyên liệu nhập khẩu hải sản tăng cao và đây là điều cần lưu ý.

Cụ thể, năm 2016 Việt Nam chi 731 triệu USD nhập khẩu nguyên liệu hải sản thì đến năm 2020 con số chi nhập khẩu nguyên liệu hải sản đã lên tới 1,4 tỷ USD. Theo ghi nhận mới nhất, 9 tháng đầu năm 2021 Việt Nam đã chi 1,2 tỷ USD nhập khẩu nguyên liệu hải sản và các mặt hàng nhập khẩu chế biến xuất khẩu tăng cao nhất là cá ngừ và bạch tuộc.

Như vậy có thể nhận ra các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp khó khăn về nguồn nguyên liệu chế biến hải sản xuất khẩu.

Vẫn còn nhiều tàu cá vi phạm về khai thác IUU

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký VASEP cho biết, đến nay là tròn 4 năm ngành thuỷ sản Việt Nam liên tục tìm cách khắc phục thẻ vàng IUU.

Đến nay gần 100 nhà máy chế biến hải sản đã tham gia cam kết sử dụng nguyên liệu chế biến được khai thác hợp pháp, đặc biệt là nhóm các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cá ngừ.

Hiện chúng ta đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên, có tín hiệu trên hệ thống giám sát hành trình đối với trên 27.000 tàu.

Theo Tổng cục Thủy sản cho biết, từ khi bị "thẻ vàng", EC đã tổ chức 2 đợt kiểm tra thực tế tại Việt Nam vào tháng 5/2018 và tháng 11/2019, năm 2020 có 2 lần trao đổi trực tuyến.

Đến nay phía EC đã đánh giá cao và ghi nhận sự cam kết, quyết tâm chính trị, nỗ lực của Việt Nam trong triển khai các giải pháp chống khai thác IUU. EC cũng khẳng định Việt Nam đã có nhiều tiến bộ và đang đi đúng hướng và ghi nhận và đánh giá cao thiện chí, tinh thần hợp tác, sự minh bạch và trung thực của Việt Nam trong việc cung cấp thông tin, trao đổi giữa hai bên về kết quả triển khai chống khai thác IUU.

“Nếu không quyết tâm gỡ “thẻ vàng”, trong trường hợp bị EC phạt "thẻ đỏ" thì thủy sản Việt Nam sẽ đối diện với lệnh cấm thương mại của EC. Với thẻ đỏ ước tính ngành thủy sản Việt Nam sẽ tổn thất khoảng 480 triệu USD mỗi năm do bị mất thị trường EU và sản lượng thủy sản cả nước bị thu hẹp khoảng 30% so với hiện nay".

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Phó Chủ tịch VASEP

Tuy nhiên, phía EC cho rằng mặc dù Việt Nam đã hoàn thiện khung pháp lý nhưng việc thực thi pháp luật là một trong những tồn tại. Thự tế là số lượng tàu cá vi phạm về khai thác IUU bị xử phạt còn nhiều, như năm 2020 các cơ quản lý đã xử phạt xử phạt 2.700 vụ và trong 9 tháng năm 2021 các cơ quan quản lý ghi nhận 1.500 lượt tàu cá vi phạm bị xử lý.

Tổng cục Thuỷ sản cũng nhấn mạnh đến việc tập trung khắc phục những hạn chế trong chuỗi thực hiện sản xuất, chế biến hải sản từ cơ quan quản lý nhà nước, đến doanh nghiệp, người dân… Hướng đến mục tiêu phấn đấu gỡ thẻ vàng trong năm 2022 theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.