Robot "bọ cánh cứng" Viettel làm việc như con người: Ít ai nghĩ Việt Nam đã làm chủ được công nghệ cỡ này

Robot "bọ cánh cứng" của Viettel Post

Vào đêm Giáng sinh năm 2024, một nhà kho ở ngoại ô Hà Nội đã bắt kịp với cơn sốt mùa lễ hội. Hàng nghìn gói hàng dành cho khách hàng của Shopee và TikTok Shop được dỡ xuống, phân loại và gửi đi với nhịp độ không ngừng nghỉ. Tuy nhiên, trên sàn nhà kho, hầu như không có bóng người. Thay vào đó, khoảng 200 robot mang hình dáng bọ cánh cứng chạy vù vù khắp cơ sở, di chuyển các khay chứa đầy gói hàng.

Lướt với tốc độ hai mét một giây, các robot đi qua máy quét đọc mã QR dán trên gói hàng và hướng dẫn chúng đến các túi giao hàng cho các tỉnh tương ứng.

Những robot này là thiết bị tự hành (AGV), lần đầu tiên được ra mắt bởi Viettel Post - một công ty dịch vụ bưu chính và chuyển phát nhanh thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam - vào tháng 1 năm 2024.

Chúng chạy trên phần mềm "do Viettel Post thiết kế hoàn toàn", Bùi Quang Trung, giám đốc điều hành 26 tuổi tại bộ phận công nghệ của công ty, nói với Rest of World.

Robot hoạt động tốt, "chỉ thỉnh thoảng mới có lỗi cơ học", Trung nói thêm, nói đến những trường hợp robot trục trặc do những vấn đề nhỏ về phần cứng, chẳng hạn như bánh xe không chạy.

Những chú robot này là một phần trong nỗ lực của Viettel Post nhằm tận dụng lợi nhuận từ sự bùng nổ mua sắm trực tuyến tại Việt Nam, một trong những thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất Đông Nam Á.

Tại kho hàng Hà Nội, quyết định đưa robot và công nghệ kho bãi vào sử dụng đã giúp Viettel Post rút ngắn thời gian giao hàng từ 8–10 giờ, tăng sản lượng lên 3,5 lần và tăng công suất xử lý cho "toàn bộ hệ thống" lên khoảng 4 triệu bưu kiện mỗi ngày, tương đương với khoảng 50% công suất thương mại điện tử của Việt Nam, một phát ngôn viên của công ty nói với Rest of World.

Viettel Post hiện đang để mắt đến các thị trường nước ngoài, như Campuchia và Myanmar. "Công nghệ AGV hiện đại và phổ biến", Trung nói. "Đó là xu hướng của các công ty hậu cần hiện nay".

Bài toán logistics Việt Nam

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp Logistics Việt Nam, ngành logistics trong nước đã tăng trưởng từ 14% đến 16% lên khoảng 40 tỷ USD mỗi năm trong những năm gần đây.

Việt Nam xếp thứ 43 trong chỉ số hiệu suất logistics của Ngân hàng Thế giới, ở mức thấp so với các nước trong khu vực là Singapore, Malaysia và Thái Lan. Theo một số ước tính, chi phí logistics hiện chiếm ít nhất 16%–17% GDP quốc gia, gần gấp đôi tỷ lệ mà Singapore chi tiêu.

Theo báo cáo năm 2023 của công ty nghiên cứu VietData, Viettel Post thống trị lĩnh vực logistics của Việt Nam với thị phần khoảng 17%. Nhưng công ty phải cạnh tranh với doanh nghiệp bưu chính nhà nước khác là Vietnam Post, cũng như ứng dụng trong nước Be và các công ty tư nhân nước ngoài bao gồm J&T Express, Best Express, SPX của Shopee và Grab.

"Điều đó gây áp lực cho nhiều công ty logistics phải suy nghĩ về nỗ lực nắm bắt thị trường", Hung Nguyen, giảng viên quản lý chuỗi cung ứng và logistics tại Đại học RMIT ở Hà Nội, chia sẻ với Rest of World. Đối với các công ty nhà nước như Viettel Post, đây cũng là một "sứ mệnh chính trị", ông nói. "Làm thế nào để chúng ta tích hợp ngành logistics cạnh tranh với các công ty quốc tế như của Trung Quốc?"

Ông Nguyễn Xuân Hùng, Trưởng phòng Logistics thương mại điện tử tại Hiệp hội Doanh nghiệp Logistics Việt Nam, chia sẻ với Rest of World rằng, không giống như cơ sở hạ tầng logistics tập trung của Trung Quốc, sự hợp nhất giữa người bán, nền tảng thương mại điện tử và các công ty logistics tại Việt Nam vẫn còn hạn chế.

"Việt Nam có quá nhiều người bán hàng quy mô nhỏ, khiến công việc của trung tâm phân loại trở nên khó khăn", ông nói. Vì một số nhà cung cấp thuê ngoài dịch vụ đóng gói và giao hàng, trong khi những người khác tự quản lý, các trung tâm hoàn tất đơn hàng không có lượng khách lớn sẽ gặp khó khăn trong việc tự động hóa.

Vấn đề càng phức tạp hơn khi người mua thương mại điện tử Việt Nam thích trả tiền khi giao hàng và nhân viên giao thường phải đi nhiều chuyến để tìm người nhận. "Vì vậy, các công ty hậu cần có thêm một nhiệm vụ nữa, đó là thu tiền thanh toán", ông Hùng từ hiệp hội hậu cần cho biết.

Trong bối cảnh này, Viettel Post và Vietnam Post có một lợi thế cố hữu: mạng lưới rộng khắp. Quy mô hiện tại của hai đơn vị cho phép tự động hóa, theo lời ông Hùng từ RMIT.

Người phát ngôn của công ty cho biết, Viettel Post đã triển khai 10 nhóm, mỗi nhóm phụ trách một giai đoạn của chuỗi hậu cần - chẳng hạn như kho bãi, vận chuyển, thủ tục hải quan và giao hàng chặng cuối - để xây dựng các hệ thống tự động có thể "tối ưu hóa việc vận chuyển hàng hóa".

Nghiên cứu từ đồng nghiệp Trung Quốc, tìm hiểu đối thủ

Robot của Viettel Post được phát triển bởi một nhóm như vậy được thành lập vào năm 2023. Nhóm này bao gồm 11 kỹ sư, một số người đã từng giành chiến thắng trong các cuộc thi robot trong nước và quốc tế.

Các kỹ sư bắt đầu công việc của mình bằng chuyến đi đến Trung Quốc, nơi họ gặp gỡ các đồng nghiệp từ các công ty hậu cần hàng đầu bao gồm Cainiao và Yunda Express của Alibaba, và Libiao, chuyên về tự động hóa hậu cần.

Họ đã nghiên cứu các mô hình được sử dụng bởi dịch vụ bưu chính quốc gia Trung Quốc và gã khổng lồ thương mại điện tử Amazon. Trở lại Việt Nam, nhóm đã mua robot do các đối thủ cạnh tranh của Viettel Post sản xuất để tìm hiểu cách chúng hoạt động.

Canh bạc này đã được đền đáp. Theo Trung, một khi robot đến, công nhân không còn phải chạy quanh kho để tách các gói hàng tròn, vốn có xu hướng rơi ra khỏi băng chuyền chuyển động nhanh. Năng suất tăng lên đáng kể, anh nói với Rest of World.

Theo thông cáo báo chí của Viettel Post, một trong những khách hàng của họ, Yody - nhà bán lẻ thời trang Việt Nam có 300 cửa hàng trên cả nước - đã cắt giảm một nửa chi phí lao động sau khi mua 48 robot AGV và phần mềm quản lý kho.

Tuy nhiên, mặt trái của việc tăng năng suất là "nguy cơ mất việc làm, yêu cầu về kỹ năng mới và áp lực tinh thần đối với người lao động", ông Phạm Trung Thành, giám đốc Viện Chuyển đổi sáng tạo và số hóa, đơn vị đào tạo và tư vấn về các dự án số hóa tại Việt Nam, chia sẻ với Rest of World.

Trong năm qua, Viettel Post đã thử nghiệm máy bay không người lái giao hàng để tiếp cận các khu vực xa xôi, bị thiên tai cô lập. Ngoài robot AGV, công ty đã giới thiệu các hệ thống robot có cánh tay linh hoạt để tự động hóa việc kiểm tra kho, phân loại và xử lý vật liệu.

Người phát ngôn cho biết, công ty cũng lắp đặt 1.000 tủ thông minh — loại tủ kỹ thuật số nhiều ngăn để lưu trữ các gói hàng cho những người nhận đi vắng — trong các tòa nhà tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Vào tháng 1, Viettel Post đã giới thiệu những chú robot mới nhất đến kho hàng tại Thành phố Hồ Chí Minh — ngay cả phần cứng dành cho chúng cũng được sản xuất tại chỗ.

"Trước đây, việc sử dụng robot AGV nhập khẩu là lựa chọn phổ biến của các doanh nghiệp Việt Nam", người phát ngôn Viettel Post cho biết. Bây giờ, công ty đang tự phát triển.

Cách tiếp cận tự lực của Viettel Post vốn không hiệu quả về mặt chi phí hoặc thời gian. Đây là lý do tại sao các công ty logistics tại Việt Nam thích nhập khẩu công nghệ có sẵn, ông Hùng từ hiệp hội logistics cho biết.

Sự tập trung vào nghiên cứu và phát triển của doanh nghiệp nhà nước có thể được thúc đẩy bởi những tham vọng vượt qua thị trường thương mại điện tử, chuyên gia này cho hay.

Theo ông Hùng, tự động hóa hậu cần mang đến cơ hội sở hữu công nghệ và Viettel muốn đi đầu làm gương. Điều này phù hợp với định hướng của nhà nước là chuyển đổi Việt Nam từ sản xuất và lắp ráp chi phí thấp sang các lĩnh vực công nghệ cao, chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo và chất bán dẫn.

Tháng 12 năm ngoái, Viettel Post khánh thành khu công nghiệp logistics lớn nhất Việt Nam, được xây dựng trên diện tích gần 144 ha với chi phí 130 triệu USD.

Người phát ngôn cho biết nơi đây sẽ được trang bị cơ sở dữ liệu chuẩn hóa, kết nối trực tiếp với dữ liệu hải quan của Việt Nam và Trung Quốc, nhằm rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa xuyên biên giới xuống dưới 24 giờ, thay vì 4-5 ngày như hiện nay. Công ty cũng đang thành lập một công ty con tại tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc để mở rộng hệ thống hậu cần xuyên biên giới.

Theo người phát ngôn, Viettel Post tin rằng công nghệ sẽ đặt nền tảng cho sự chuyển đổi trong cơ sở hạ tầng logistics quốc gia. Với những sáng kiến ​​này, công ty đang tìm cách "biến Việt Nam thành một trung tâm logistics khu vực".