Karawang, cách Jakarta khoảng 90 phút lái xe, vốn là trung tâm ô tô lớn của Indonesia trong nhiều thập kỷ. Tháng 7 năm ngoái, một nhà máy sản xuất pin xe điện đầu tiên của Đông Nam Á đã được khánh thành tại khu công nghiệp này.
Được thành lập như một liên doanh giữa Hyundai Motor, LG Energy và Tổng công ty Pin Indonesia thuộc sở hữu nhà nước, nhà máy nói trên mỗi năm sẽ sản xuất đủ pin để cung cấp năng lượng cho 150.000 chiếc xe điện, qua đó đánh dấu một bước tiến quan trọng trong tham vọng của Indonesia trở thành trung tâm sản xuất xe điện hàng đầu, hay thậm chí là lọt top các quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất pin xe điện vào năm 2027.
Được biết, chính phủ Indonesia đã đưa ra rất nhiều các ưu đãi và trợ cấp thuế đối với ô tô điện, ô tô hybrid và xe máy điện để từng bước đạt mục tiêu vận hành 2 triệu chiếc ô tô điện và 13 triệu xe máy điện vào năm 2030. Trong đó, việc tăng cường xây dựng các trạm sạc xe điện công cộng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Ước tính đến năm 2030, Indonesia cần có 32.000 trạm sạc xe điện công cộng để đáp ứng nhu cầu.
Theo Rahul Gupta, đối tác liên kết tại McKinsey, xe máy điện có thể chiếm tới 50% thị trường xe máy tổng thể tại ĐNÁ vào năm 2030, cao hơn so với mức 20% của ô tô. Các quốc gia như Indonesia - vốn đã là những thị trường lớn đối với xe tay ga và xe máy - sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng này, đặc biệt khi các công ty giao hàng như Grab và GoJek cam kết chuyển hoàn toàn đội xe sang xe điện.
Indonesia sản xuất gần một nửa sản lượng niken của thế giới, một loại khoáng sản chính trong sản xuất pin. Năm 2020, nước này đã cấm xuất khẩu quặng niken để kích thích sản xuất pin trong nước và thu hút các nhà đầu tư toàn cầu.
Tuy nhiên, tham vọng này chỉ là giấc mơ viển vông, trong bối cảnh nhiều thách thức vẫn đang thường trực, từ việc tuân thủ kém các tiêu chuẩn về môi trường đến sự tham gia sâu rộng của các công ty Trung Quốc. Nhu cầu EV trong nước cũng chưa thực sự rộng mở.
Năm 2024, công ty hóa chất Đức BASF hủy bỏ kế hoạch xây dựng một cơ sở tinh chế niken tại Indonesia do lo ngại tác động của chúng đối với một trong những bộ tộc bản địa cuối cùng trên thế giới. Cùng năm đó, Elon Musk cũng từ chối đề xuất của Indonesia với việc thành lập một nhà máy sản xuất pin do những thách thức về mặt hậu cần.
“Chính phủ Indonesia đã và đang thuyết phục nhiều quốc gia, song các khu vực như Mỹ và Châu Âu nói chung lại có các yêu cầu về ESG nghiêm ngặt. Việc đầu tư vào Indonesia vì thế trở nên hơi khó khăn”, Tenny Kristiana, nhà nghiên cứu tại Hội đồng Quốc tế về Giao thông Sạch, chia sẻ với Rest of World.
Trong thập kỷ qua, Trung Quốc được cho là đã rót hơn 65 tỷ USD vào ngành công nghiệp niken của Indonesia. Các nhà đầu tư và công ty Trung Quốc kiểm soát khoảng 90% các mỏ niken, nhà máy chế biến của Indonesia, song không giám sát sát sao các tác động đến môi trường, theo Kevin O'Rourke, chuyên gia tại công ty tư vấn Reformasi Information Services. Nhiều vụ nổ và tai nạn đã được ghi nhận trong những năm gần đây.
“Các nhà đầu tư Trung Quốc có mối quan hệ chặt chẽ với chính phủ Indonesia, vì vậy họ dễ dàng xin được giấy phép và tiếp cận các dự án lớn hơn”, Djoko Widajatno Soewanto, thành viên ban cố vấn khai thác tại Hiệp hội khai thác niken Indonesia, cho biết với Rest of World.
Tuy nhiên, sự tham gia của các công ty Trung Quốc khiến Indonesia không đủ điều kiện hưởng các ưu đãi của chính phủ Mỹ — chẳng hạn như Đạo luật Giảm lạm phát. Đạo luật này từng đưa ra các ưu đãi bao gồm trợ cấp, cho vay và cắt giảm thuế nhằm đẩy nhanh việc áp dụng các loại xe sạch.
“Mỹ là thị trường tăng trưởng lớn nhất đối với xe điện, vì vậy, thật hợp lý khi Đạo luật Giảm lạm phát khiến nhiều nhà sản xuất… lo lắng”, Putra Adhiguna, giám đốc điều hành tại Viện Chuyển dịch Năng lượng, nói với Rest of World.
Sự phụ thuộc của Indonesia vào pin do Trung Quốc sản xuất dường như ngày càng tăng. Indonesia Battery Corporation đang đàm phán với Contemporary Amperex Technology của Trung Quốc để thành lập một cơ sở sản xuất pin niken tại quốc gia này, theo Bayu Yudhi Hermawan, phó chủ tịch của Indonesia Battery Corporation.
“Các vật liệu cần thiết cho ngành công nghiệp xe điện có thể tìm thấy ở Indonesia. Chúng tôi có đồng, nhôm, thiếc, thậm chí là coban”, ông nói.
Mặc dù có báo cáo về việc các công ty Trung Quốc cố gắng giảm cổ phần của họ tại các nhà máy luyện niken của Indonesia, các chuyên gia vẫn hoài nghi về xu hướng này.
“Các công ty Trung Quốc sẽ không từ bỏ 76% khoản đầu tư của họ vào các dự án này. Điều đó hoàn toàn trái ngược với mong muốn và cách thức hoạt động của Trung Quốc”, O'Rourke cho biết.
Tại Indonesia, tỷ lệ ứng dụng xe điện vẫn ở mức thấp nên thị trường không mấy hấp dẫn. Vào năm 2024, xe điện chỉ chiếm chưa đến 5% tổng doanh số bán ô tô.
“Thị trường Indonesia quá nhỏ ... vì vậy, việc biện minh cho chi phí của cơ sở sản xuất là không hợp lý”, O’Rourke cho biết.
Ngoài ra, trên toàn cầu, công nghệ pin đã bắt đầu chuyển dần sang pin không chứa niken và điều này có thể đe dọa Indonesia.
Trong 5 năm qua, pin lithium sắt phosphate — không sử dụng bất kỳ niken nào — đã phục vụ hơn 40% nhu cầu EV trên toàn cầu vào năm 2023, theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế. Pin lithium sắt phosphate được cho là an toàn hơn, có vòng đời dài hơn với mức giá rẻ hơn.
Năm 2023, giá niken giảm mạnh 45% do nguồn cung quá mức, một phần do pin lithium sắt phosphate ngày càng phổ biến. Để thúc đẩy giá niken, Indonesia đang cân nhắc cắt giảm sâu các hoạt động khai thác, song quyết định này có thể gây ra nhiều bất ổn. Các công ty Trung Quốc và chính phủ Indonesia được cho là đang nỗ lực cải thiện việc tuân thủ ESG, song điều đó cũng khó có thể mang lại cho quốc gia này các khoản đầu tư dồi dào để tạo ra một hệ sinh thái EV toàn diện.
Trước đó, Bộ Công nghiệp Indonesia đã đạt thỏa thuận với bốn công ty xe điện (EV) của Trung Quốc là Neta, Wuling, Chery và Sokon nhằm xây dựng Indonesia trở thành trung tâm sản xuất xe điện để xuất khẩu. Theo thỏa thuận, hai bên nhất trí giúp Indonesia có thể xuất khẩu xe điện sang 54 quốc gia trên thế giới sử dụng tay lái bên phải. Bộ trưởng Agus Gumiwang Kartasasmita nêu chi tiết rằng Neta, thông qua Neta Auto Manufacturing Indonesia, đặt mục tiêu tăng mức độ linh kiện nội địa lên 60% vào năm 2025 với doanh số hàng năm là 10.000 chiếc.
Theo: Rest of World, Nikkei Asia
