Chiều 8/10 (theo giờ Việt Nam), chủ nhân của giải Nobel Hóa học năm 2025 được công bố. Theo đó, ba nhà khoa học Susumu Kitagawa, Richard Robson và Omar M. Yaghi đã được vinh danh vì phát triển "khung kim loại-hữu cơ" (MOF), một loại vật liệu có khả năng chứa một lượng không gian khổng lồ trong những cấu trúc nhỏ bé, được ví như "chiếc túi xách của Hermione Granger" trong truyện Harry Potter.
Trong số ba người đoạt giải Nobel Hóa học 2025, câu chuyện của GS Omar M. Yaghi (tại ĐH California, Berkeley) gây xúc động mạnh mẽ.
Khi đang trong một chuyến bay quá cảnh, nhận được cuộc gọi từ người của Ủy ban Nobel thông báo tin chiến thắng, GS Yaghi cho biết ông "vô cùng kinh ngạc, vui mừng và choáng ngợp".
Từ cậu bé tị nạn đến chủ nhân của giải Nobel danh giá
Omar M. Yaghi sinh năm 1965 ở Amman, Jordan, trong một gia đình tị nạn người Palestine đến từ vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Đồng chủ nhân của giải thưởng Nobel Hóa học chia sẻ, ông đã trải qua tuổi thơ nghèo khó trong ngôi nhà nhỏ chật chội, nơi cả chục người trong gia đình sống cùng gia súc, không có điện và nước sạch.
"Tôi sinh ra trong một gia đình tị nạn, và cha mẹ tôi hầu như không biết đọc, biết viết. Cha tôi học hết lớp sáu còn mẹ tôi thì không biết đọc, biết viết. Vậy nên, khoa học cho phép tôi đi xa đến thế này", GS Omar Yaghi xúc động chia sẻ sau khi biết tin mình đoạt Giải Nobel Hóa học 2025.
GS Yaghi cho biết: "Khoa học là thế lực công bằng vĩ đại nhất trên thế giới. Thực tế những người thông minh, tài năng, khéo léo có ở khắp mọi nơi. Đó chính là lý do tại sao chúng ta thực sự cần tập trung vào giải phóng tiềm năng của họ bằng cách mang đến cơ hội".
Trong một cuộc phỏng vấn ngay sau biết tin chiến thắng giải Nobel, GS Omar Yaghi bồi hồi nhớ lại niềm đam mê hóa học đến với ông ngay từ khi còn nhỏ, dù khi ấy ông chưa biết đó cụ thể là gì.
Đồng chủ nhân của giải Nobel Hóa học chia sẻ, lần đầu tiên ông biết tới cấu trúc phân tử trong một cuốn sách khi ông 10 tuổi, sau khi vào thư viện của trường. Mắt ông ngay lập tức bị thụ hút bởi những hình ảnh khó hiểu nhưng đầy lôi cuốn.
"Nhiều năm sau, tôi mới biết hình ảnh đó là một mô hình phân tử. Đó cũng là khởi điểm tình yêu của tôi dành cho hoá học và vật liệu. Thật may vì có thư viện", GS Yaghi kể.
Rời Jordan và chuyển tới Mỹ ở tuổi 15 với sự khích lệ từ người cha, GS Omar Yaghi bắt đầu từ Trường Cao đẳng Cộng đồng Hudson Valley. Sau đó, ông tiếp tục theo học ở ĐH New York tại Albany (SUNY Albany), nơi niềm đam mê với hóa học của ông bắt đầu định hình. Omar Yaghi lấy bằng tiến sĩ ở ĐH Illinois Urbana-Champaign và sau đó nghiên cứu sau tiến sĩ ở ĐH Harvard dưới sự dẫn dắt của Richard H. Holm.
Công nghệ MOF mà GS Omar Yaghi phát triển đang được điều chỉnh để ứng dụng rộng rãi. Thông qua những dự án Atoco (tập trung vào thu hoạch nước từ không khí và giải pháp xử lý carbon) và H2MOF (hướng tới lưu trữ hydro), GS đã chứng minh khoa học có thể trực tiếp thúc đẩy đổi mới bền vững.
"Khi tôi giảng bài cho các sinh viên trẻ, một số em hỏi tôi, làm thế nào để đam mê hóa học, làm thế nào để yêu thích nó? Và tôi luôn nói, chỉ cần chọn bất cứ thứ gì xung quanh bạn và suy nghĩ sâu sắc về những gì được tạo ra, được làm từ gì và đào sâu hơn. Bạn càng đào sâu, bạn càng tìm thấy những điều đẹp đẽ hơn, những thứ được tạo ra.
Vì vậy, ít nhất điều đó cho bạn cơ hội tốt nhất để bị thu hút bởi hóa học. Bạn không cần phải có một kế hoạch tuyệt vời, nhưng ở độ tuổi còn nhỏ như vậy, bạn chỉ cần phải theo đuổi những gì đang thu hút bạn, hướng tới một vấn đề hoặc một lĩnh vực thực sự đáng khích lệ", GS Yaghi chia sẻ về cách theo đuổi niềm đam mê với hóa học.
Đồng chủ nhân của Nobel Hóa học từng được vinh danh tại Việt Nam
Trước khi chiến thắng Nobel Hóa học 2025, GS Omar Yaghi từng được vinh danh tại Giải thưởng VinFuture mùa đầu tiên (năm 2021), với công trình tiên phong khám phá ra vật liệu khung cơ-kim (MOFs), tại hạng mục Giải Đặc biệt dành cho "Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới".
Theo Hội đồng Giải thưởng VinFuture, phát minh của GS Yaghi về MOF giúp chúng ta có được không khí sạch hơn, năng lượng sạch hơn và nước sạch hơn. Máy thu hoạch nước MOF của GS đã được chứng minh là có tiềm năng cung cấp nước sạch ở bất kỳ đâu vào bất kỳ thời điểm nào trong năm và từ đó giúp cộng đồng có được sự tự chủ về nước sạch.
Khi nhận giải thưởng trên sân khấu của Nhà hát lớn tại Hà Nội, GS Omar Yaghi chia sẻ bản thân ông xuất thân từ gia đình người tị nạn thấy cơ hội thành công ít ỏi. Theo ông, cách vượt qua không chỉ chăm chỉ mà còn biết "nói không" với người nói rằng ý tưởng của chúng ta không ổn. Ông nhấn mạnh, chỉ cần biết quan sát xung quanh thì dù cơ hội rất nhỏ cũng vẫn có thể thành công.
Tại buổi giao lưu với các bạn trẻ trong Talk Future năm 2021 tại Hà Nội, GS Yaghi đã đặt ra câu hỏi lớn, đó là: Làm thế nào để nhân loại phát triển bền vững? Theo ông, người trẻ không nên chỉ đặt ra câu hỏi mà hãy mày mò tìm ra câu trả lời.
"Hãy mơ và mơ lớn đừng để bất kỳ điều gì cản bước. Cuộc sống có nhiều căng thẳng, đẩy ta đi xa hơn đam mê, nhưng hãy cứng đầu, ngoan cố, trung thành trong đam mê, không gì có thể thay đổi được", GS Yaghi khuyên giới trẻ.
Trước khi giành giải Nobel Hóa học 2025, GS Omar Yaghi từng nhận nhiều giải thưởng danh giá như Giải Wolf (năm 2018), Giải Tang (năm 2024) và giải thưởng Von Hippel (năm 2025). Đặc biệt, GS Omar Yaghi hiện là thành viên Hội đồng Cố vấn Khoa học của Trung tâm Trí tuệ Môi trường (Center for Environmental Intelligence - CEI) tại VinUni, trường ĐH do Tập đoàn Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng thành lập.
(Ảnh: MH/VFP)
Bài tham khảo nguồn: Nobel, CNN, Daily Guardian
.jpg "Kiến nghị của Hòa Phát với Chính phủ")
.png "Lý do khiến đất nền được dự báo sẽ “tăng nhiệt” cuối năm 2025")
.jpg "Máy bay không người lái phá thế cô lập, tiếp tế 5 tấn hàng hóa, cứu trợ vùng lũ dữ Thái Nguyên")
.png "Tổng Giám đốc Dragon Capital: \"VN-Index đã vượt 1.700 điểm nhưng đây không phải mốc cuối cùng\"")
