Bên cạnh biến đổi khí hậu, một mối quan ngại lớn ẩn chứa đằng sau sự thịnh vượng kinh tế của ASEAN, là tỷ lệ sinh giảm - có thể làm ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng của khu vực.

Do số lượng trẻ em được sinh ra ở Đông Nam Á ngày càng ít đi do lối sống thay đổi và quá trình đô thị hóa, năng suất kinh tế có thể bị ảnh hưởng thực sự.

Mặc dù là khu vực đông dân với khoảng 670 triệu người, các Chính phủ Đông Nam Á cần giải quyết tình trạng chuyển dịch nhân khẩu học sang tình trạng dân số già hóa và tỷ lệ sinh giảm.

Theo báo cáo “Những con số chính của ASEAN năm 2023”, ASEAN là khu vực đông dân thứ ba trên thế giới, sau Ấn Độ và Trung Quốc.

Biên tập viên của Asean Briefing, Ayman Falak Medina, nói với hãng tin Bernama (Malaysia) rằng biến đổi khí hậu và tỷ lệ sinh giảm là những lo ngại đối với triển vọng tăng trưởng của khu vực.

“Mặc dù biến đổi khí hậu sẽ đặt ra thách thức cho ASEAN, tôi tin rằng thách thức lớn hơn sẽ là giải quyết tình trạng tỷ lệ sinh giảm, vì điều này sẽ tác động đến năng suất chung. Singapore, Thái Lan, Việt Nam và Malaysia đều đang trải qua những thay đổi về nhân khẩu học do dân số già hóa”, ông Ayman Falak Medina nói.

Sự suy giảm dân số có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, tình trạng thiếu hụt lao động và dân số trẻ giảm sút. Tuy nhiên, sự chậm lại trong tăng trưởng dân số cũng có những mặt tích cực.

Trong đó có chất lượng cuộc sống tốt hơn, ít căng thẳng về tài chính hơn và nhu cầu về các nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng như năng lượng, đất đai và nước cũng giảm.

Đến năm 2030, cứ bốn người Singapore thì có một người từ 65 tuổi trở lên, trong khi Thái Lan dự kiến ​​25% dân số sẽ đạt đến độ tuổi này vào năm 2040. Việt Nam cũng đang trên đà tương tự, với gần 30% dân số dự kiến ​​sẽ từ 60 tuổi trở lên vào năm 2050.

Biên tập viên của Asean Briefing cho biết: “Quá trình già hóa dân số ở Malaysia diễn ra chậm hơn, với 14,5% dân số dự kiến ​​sẽ từ 65 tuổi trở lên vào năm 2040. Indonesia, Brunei, Campuchia, Myanmar và Lào đang chuẩn bị cho tình trạng dân số già hóa”.

Đến năm 2036, Việt Nam sẽ là xã hội già

Theo báo cáo của ASEAN, khu vực này đang phải đối mặt với quá trình chuyển đổi nhân khẩu học khi tỷ lệ sinh tổng thể (TFR) giảm trong thập kỷ qua. Việc giảm TFR trong một thời gian nhất định có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vì nó dẫn đến việc giảm tỷ lệ trẻ em và tăng tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động.

Về lâu dài, đặc biệt nếu tỷ lệ sinh tiếp tục giảm, số lượng dân số trong độ tuổi lao động sẽ giảm trong khi số lượng người cao tuổi sẽ tăng lên, dẫn đến tình trạng dân số già hóa.

Báo cáo cho biết: “Điều này có thể làm tăng gánh nặng kinh tế, trong đó có việc làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội”.

Các khoản đầu tư của chính phủ vào bảo vệ xã hội, thực hiện các chính sách hỗ trợ sinh đẻ, chăm sóc người cao tuổi và chăm sóc sức khỏe sẽ rất quan trọng vì khu vực này sẽ trải qua làn sóng già hóa dân số.

Theo Tạp chí Cộng sản, trong lộ trình phát triển kinh tế - xã hội, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề xã hội, một trong những vấn đề nổi bật nhất là tình trạng già hóa dân số.

Dân số Việt Nam đã vượt 100 triệu người, đưa Việt Nam trở thành quốc gia thứ 15 trên thế giới và là quốc gia thứ ba ở Đông Nam Á có dân số trên 100 triệu người. Cột mốc này tạo ra nhiều cơ hội song cũng đặt ra không ít thách thức, trong đó có vấn đề đáng lo ngại là tình trạng già hóa dân số đang gia tăng nhanh chóng.

Dự kiến, vào năm 2036, Việt Nam bước vào thời kỳ dân số già, chuyển từ xã hội “già hóa” sang xã hội “già”. Đến năm 2038, nhóm dân số 60 tuổi trở lên ở Việt Nam chiếm 20% dân số; đến năm 2050, Việt Nam trở thành xã hội siêu già với tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên chiếm 25% dân số.

Điểm cơ bản tạo ra các thách thức đối với Việt Nam là nước ta chỉ có trên 20 năm để chuyển từ xã hội già hóa dân số sang xã hội dân số già, trong khi Pháp là 115 năm, Thụy Điển 89 năm, Mỹ 69 năm... Như vậy, trong khi các nước có hàng trăm năm hoặc hơn nửa thế kỷ để từng bước thay đổi chính sách, ứng phó với sự già hóa dần, Việt Nam chỉ có khoảng 1/4 thế kỷ.