Xe điện đang là tương lai. Trung Quốc là một trong những quốc gia nổi bật về sản xuất và phổ cập xe điện, nhưng ít ai biết rằng Na Uy mới là quốc gia dẫn đầu thế giới về sử dụng xe năng lượng mới.
Đất nước Bắc Âu sắp trở thành quốc gia đầu tiên xóa bỏ hoàn toàn xe chạy bằng xăng và dầu diesel khỏi thị trường ô tô. Năm ngoái, xe điện chiếm 9 trong số 10 xe mới được bán ra tại quốc gia này.
Có những người đàn ông trung niên từng tuyên bố không bao giờ mua xe điện. Nhưng sau khi lái thử, họ đã thay đổi quyết định.
Trong khi quá trình chuyển đổi trên thế giới còn chậm rãi, điều gì đã giúp Na Uy thành công nhanh đến vậy?
Chuyện gì đã xảy ra?
Trong hơn 75 năm, đại lý ô tô Harald A Møller có trụ sở tại Oslo luôn nhập khẩu xe Volkswagen, nhưng vào đầu năm 2024, họ đã nói lời tạm biệt với những chiếc xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch.
Hiện nay tất cả các mẫu được bán tại showroom đều là xe điện (EV).
"Chúng tôi nghĩ sẽ là sai lầm khi khuyên khách hàng đến đây mua xe ICE (động cơ đốt trong), vì điện mới là tương lai", giám đốc điều hành Ulf Tore Hekneby cho biết trong lúc đi quanh các mẫu xe được trưng bày. "Tầm hoạt động xa, tốc độ sạc nhanh. Thật khó để quay lại xe kiểu cũ".
Trên đường phố thủ đô Oslo của Na Uy, xe dùng pin không còn là điều mới lạ, chúng giờ là chuẩn mực. Chỉ cần nhìn quanh, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy hầu như mọi phương tiện đều có chữ "E" viết tắt của "electric" (điện) trên biển số.
Quốc gia Bắc Âu với 5,5 triệu dân áp dụng xe điện nhanh hơn bất kỳ quốc gia nào khác và đang trên đà trở thành quốc gia đầu tiên loại bỏ hoàn toàn việc bán ô tô chạy nhiên liệu.
Năm ngoái, số lượng xe điện trên đường phố Na Uy lần đầu tiên vượt qua số xe chạy bằng xăng. Khi tính cả xe chạy bằng dầu diesel, xe điện chiếm gần 1/3 tổng số xe trên đường phố Na Uy.
Dữ liệu từ Liên đoàn Đường bộ Na Uy (OFV) cho thấy 88,9% ô tô mới được bán ra ở nước này vào năm ngoái là xe điện, tăng so với mức 82,4% vào năm 2023.
Có những tháng, doanh số bán ô tô chạy hoàn toàn bằng điện lên tới 98%, trong khi nhu cầu mua ô tô chạy xăng hoặc dầu diesel mới gần như không còn.
Ngược lại, tại Anh, xe điện chỉ chiếm 20% số xe mới đăng ký vào năm 2024. Mặc dù đây là mức cao kỷ lục và tăng so với mức 16,5% vào năm 2023. Ở Mỹ, con số này chỉ là 8% vào năm ngoái, tăng từ mức 7,6%.
"Những ưu điểm của xe điện so với xe nhiên liệu là rất nhiều. Nó yên tĩnh, tiết kiệm hơn, ngoại hình đẹp, và là một loại biểu tượng địa vị đối với nhiều người. Nó sạch sẽ, bạn không cần phải thay bộ lọc dầu, không cần phải mở nắp ca-pô," Harald Nils Røstvik, giáo sư tại Đại học Stavanger của Na Uy, nói với CNBC.
"Chúng ta sẽ không quay lại với chiếc xe diesel cồng kềnh, ồn ào và dơ bẩn. Đối với phần lớn mọi người, việc dùng lại xe kiểu cũ là không hợp lý chút nào", Røstvik nói.
Cuộc cách mạng 30 năm
Na Uy tiên phong thành công trong lĩnh vực xe điện, nhưng ít người hiểu rằng cuộc cách mạng này đã diễn ra trong ba thập kỷ.
"Mọi chuyện đã bắt đầu từ đầu những năm 1990", Christina Bu, tổng thư ký Hiệp hội xe điện Na Uy, nói với BBC.
"Ô tô chạy bằng xăng và dầu diesel ngày càng bị đánh thuế cao hơn, khiến chúng trở nên đắt đỏ, trong khi ô tô điện được miễn thuế", bà nói.
Động thái hỗ trợ cho xe điện lần đầu tiên được đưa ra để giúp hai nhà sản xuất xe điện sơ khai của Na Uy là Buddy (trước đây là Kewet) và TH!NK City. Mặc dù các công ty này giờ đã phá sản, nhưng các ưu đãi cho xe xanh vẫn còn.
"Mục tiêu của chúng tôi là đảm bảo phương tiện không phát thải luôn là một lựa chọn tốt và khả thi", Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Na Uy, Cecilie Knibe Kroglund cho biết.
Mặc dù là quốc gia sản xuất dầu khí lớn, Na Uy vẫn đặt mục tiêu tất cả xe ô tô mới bán ra đều "không phát thải" vào thời điểm nào đó trong năm 2025. Một mục tiêu không ràng buộc đã được đặt ra vào năm 2017 và hiện nay cột mốc đó đã trong tầm tay.
"Chúng tôi đang tiến gần đến mục tiêu và tôi nghĩ sẽ đạt được mục tiêu đó", Kroglund nói thêm.
Bà giải thích rằng chìa khóa thành công của Na Uy là các chính sách dài hạn và dễ tiên lượng.
Thay vì cấm xe động cơ đốt trong, chính phủ định hướng lựa chọn của người tiêu dùng. Trong khi xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch có mức thuế và phí đăng ký cao hơn, thuế VAT và thuế nhập khẩu đã bị bãi bỏ đối với xe có lượng khí thải thấp.
Tiếp theo là một loạt các quyền lợi như đỗ xe miễn phí, giảm phí đường bộ và được sử dụng làn xe buýt.
Việc bán ô tô chạy bằng xăng và dầu diesel vẫn được phép ở Na Uy. Nhưng ít người chọn mua chúng.
"Rất nhiều người đàn ông trung niên từng đến gặp tôi và nói họ sẽ không bao giờ mua một chiếc ô tô điện. Họ nhấn mạnh là không bao giờ. Nhưng khi gặp lại sau đó, họ cho biết đã lái thử một chiếc và tỏ ra rất hào hứng về công nghệ và mọi thứ", bà Bu nói.
Tiềm lực dồi dào
Đối với nhiều người dân địa phương, như Ståle Fyen, người đã mua chiếc xe điện đầu tiên của mình cách đây 15 tháng, phương tiện này có ý nghĩa về mặt kinh tế.
"Các ưu đãi ở Na Uy, bao gồm không có thuế với xe điện, khá quan trọng về mặt tiền bạc", Fyen nói trong khi cắm xe vào trạm sạc ở thủ đô.
"Trong thời tiết lạnh, phạm vi có thể ngắn hơn 20%, nhưng với mạng lưới sạc rộng khắp ở Na Uy, đó thực sự không phải vấn đề lớn", Fyen nói thêm. "Bạn chỉ cần thay đổi suy nghĩ là sạc khi có thể, không phải khi cần".
Một tài xế khác, Merete Eggesbø, cho biết vào năm 2014, cô là một trong những người đầu tiên ở Na Uy sở hữu một chiếc Tesla. "Tôi thực sự muốn có một chiếc xe không gây ô nhiễm. Nó giúp tôi bớt cắn rứt lương tâm hơn khi lái xe."
Tại các trạm xăng ở Na Uy, nhiều máy bơm nhiên liệu đã được thay thế bằng các điểm sạc nhanh và hiện có hơn 27.000 trạm sạc công cộng trên khắp Na Uy.
Để so sánh, số trạm sạc ở Anh là 73.699, trong khi quốc gia này có dân số lớn hơn gấp 12 lần. Điều đó có nghĩa là, cứ 100.000 người Na Uy có 447 bộ sạc trong khi Vương quốc Anh chỉ là 89 bộ sạc.
Tesla, VW và Toyota là những thương hiệu xe điện bán chạy nhất tại Na Uy năm ngoái. Trong khi đó, các thương hiệu do Trung Quốc sở hữu - như MG, BYD, Polestar và XPeng - hiện chiếm tổng cộng 10% thị trường.
Không giống như Mỹ và EU, Na Uy không áp dụng thuế đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc.
Christina Bu, tổng thư ký Hiệp hội xe điện Na Uy, cho biết "không có lý do gì ngăn cấm các quốc gia khác học theo Na Uy". Tuy nhiên, "vấn đề là cách thực hiện sẽ hiệu quả thế nào ở từng quốc gia hoặc thị trường".
Bà cho rằng người Na Uy không có ý thức bảo vệ môi trường nhiều hơn những người ở nơi khác. "Tôi không nghĩ rằng tư duy xanh có liên quan nhiều đến điều này. Nó liên quan đến các chính sách mạnh mẽ và mọi người dần hiểu rằng lái xe điện là điều khả thi".
Tuy nhiên, Na Uy cũng là một quốc gia rất giàu có, nhờ vào lượng dầu khí xuất khẩu khổng lồ, có quỹ đầu tư quốc gia trị giá hơn 1,7 nghìn tỷ USD.
Điều này có nghĩa là họ sẽ dễ dàng chi trả cho các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng lớn và bù đắp lại bằng thuế từ bán ô tô chạy nhiên liệu.
Đất nước này cũng có nguồn thủy điện tái tạo dồi dào, chiếm 88% công suất sản xuất.
"1/3 số xe hiện nay là xe điện, và con số sẽ vượt qua 50% trong vài năm nữa", Kjell Werner Johansen từ Trung tâm nghiên cứu giao thông Na Uy cho biết.
"Chính phủ vẫn chấp nhận một số xe chạy bằng xăng hoặc xe hybrid mới có mặt trên thị trường, nhưng tôi không biết có ai muốn mua chúng vào thời điểm này không".
.png "Giữa lúc thị trường chung giảm sâu, một công ty giải trình cổ phiếu tăng trần 5 phiên liên tiếp")
.png "Chứng khoán Mỹ ngập sắc xanh, Dow Jones tăng 1.300 điểm khi nhà đầu tư nhìn thấy “tia hy vọng”")
