Châu Âu đang bị ‘giáng đòn’ trực diện

Cỗ máy xuất khẩu khổng lồ của Trung Quốc đang một lần nữa “đánh trực diện” vào châu Âu. Sau 2 thập kỷ, các nhà sản xuất châu Âu lại phải đối mặt với làn sóng hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc tràn vào, lần này không chỉ dừng ở quần áo hay đồ điện tử tiêu dùng giá rẻ như thời điểm sau khi Trung Quốc gia nhập WTO năm 2001, mà nhắm thẳng vào “trái tim công nghiệp” của lục địa già - từ ô tô, máy móc đến thiết bị công nghệ cao.

Áp lực từ việc Bắc Kinh xuất khẩu ồ ạt là hậu quả trực tiếp của tình trạng dư thừa công suất sản xuất trong nước, kết hợp với sự sụt giảm nhu cầu từ Mỹ. Đây là hệ quả của loạt thuế quan mới được áp dụng từ năm 2025. Trong khi đó, châu Âu trở thành điểm đến thay thế, một hiện tượng được các nhà kinh tế gọi là “chuyển hướng thương mại” và ngày càng bị chỉ trích là hành vi phá giá thị trường.

Ủy ban châu Âu đã thành lập một lực lượng giám sát đặc biệt để theo dõi hiện tượng này. Số liệu trong năm kết thúc vào tháng 10 cho thấy, nhập khẩu robot công nghiệp từ Trung Quốc vào EU tăng 171%, trong khi giá trung bình giảm 31%. Vi mạch nhập khẩu tăng 84%, giá giảm 6%. 

Đặc biệt, ô tô Trung Quốc vào châu Âu đã tăng gấp đôi với giá trung bình giảm 15%. Những con số này đặt ra thách thức lớn cho các nhà sản xuất châu Âu, vốn đang chật vật với nhu cầu yếu từ Trung Quốc, áp lực từ thuế Mỹ, nay lại thêm cạnh tranh ngay tại sân nhà.

Một số ý kiến trong nội khối đã kêu gọi Brussels hành động cứng rắn hơn, ví dụ như áp thuế chống bán phá giá rộng rãi hơn, tương tự như biện pháp đã áp dụng đối với xe điện Trung Quốc vào năm 2024. Tuy nhiên, kết quả của biện pháp đó không mấy khả quan, khi thuế có thể làm chậm đà mở rộng thị phần, nhưng không thể xóa bỏ lợi thế giá rẻ của các hãng xe Trung Quốc.

Có 3 lý do chính khiến châu Âu khó có thể “ăn miếng trả miếng” theo cách toàn diện. Trước tiên, EU phụ thuộc vào Trung Quốc ở mức độ sâu hơn nhiều so với Mỹ, cả ở khía cạnh thị trường xuất khẩu lẫn nguồn cung nguyên vật liệu, linh kiện. Nếu Trung Quốc trả đũa bằng thuế, các tập đoàn EU hoạt động ở thị trường Trung Quốc có thể sẽ chịu thiệt hại nhiều hơn so với lợi ích thu được từ việc chặn hàng giá rẻ ở châu Âu.

Một yếu tố khác là áp lực giảm chi phí năng lượng. Giá điện công nghiệp tại EU hiện trung bình 0,199 euro/kWh, cao gấp đôi Mỹ và hơn 50% so với Trung Quốc. Việc đẩy mạnh năng lượng tái tạo là một hướng giải pháp, nhưng lại phụ thuộc lớn vào thiết bị và nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc. Nếu EU tăng thuế mạnh tay, chính chiến lược chuyển đổi xanh có thể bị đình trệ hoặc đội chi phí lên cao.

Lý do thứ ba, ít được công khai hơn nhưng vô cùng quan trọng, là sự dịch chuyển ảnh hưởng chính trị trong lòng châu Âu. Một số quốc gia như Hungary, Tây Ban Nha và đặc biệt là Đức, trái tim công nghiệp của châu Âu, đang đón làn sóng đầu tư trực tiếp từ các nhà sản xuất Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực pin và xe điện. Những nhà máy này mang lại việc làm, thu ngân sách, nhưng cũng khiến các chính phủ khó khăn hơn trong việc ra quyết sách cứng rắn chống lại chính các nhà đầu tư đang tạo sinh kế cho dân của họ.

Song, đằng sau những mối lo vĩ mô ấy lại xuất hiện một “cơ hội ngược dòng”. Số liệu cho thấy, trong 12 tháng qua, giá trung bình hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào EU đã giảm tới 20%. 

Theo phân tích từ Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), nhóm hàng này tác động trực tiếp đến khoảng 23% rổ tính lạm phát của khu vực đồng euro. Tác động của việc hàng Trung Quốc rẻ hơn có thể giúp giảm lạm phát ở khu vực này thêm khoảng 0,15 điểm phần trăm vào năm 2026.

Điều đặc biệt là châu Âu đang ở một điểm rất khác so với Mỹ hay Anh, khi lạm phát tại khu vực đồng euro hiện đã tiệm cận ngưỡng mục tiêu 2% của ECB,và nhiều khả năng còn giảm nhẹ trong thời gian tới. 

Sức ép giảm giá từ Trung Quốc, thay vì là nguy cơ, có thể là “trợ lực” giúp ECB có thêm dư địa hạ lãi suất. Điều này không chỉ hỗ trợ phục hồi tăng trưởng, mà còn giúp giảm chi phí tài chính cho doanh nghiệp và người dân.

Tham khảo Reuters