Đặc sản triệu đô của Việt Nam bất ngờ lao dốc cực mạnh: Vì sao nên nỗi?

Theo số liệu từ Hiệp hội Dừa Việt Nam, diện tích trồng dừa cả nước hiện nay khoảng 202.000ha, trong đó có 181.000ha cho thu hoạch với sản lượng 2,28 triệu tấn. Vùng Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích trồng dừa lớn nhất cả nước với 178.000ha, cho sản lượng 1,95 triệu tấn.

Trong những năm gần đây, dừa trở thành một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.

Theo dữ liệu thống kê từ Cục Hải quan Việt Nam, xuất khẩu dừa tươi của nước ta lọt top 6 mặt hàng quả có giá trị xuất khẩu lớn nhất. Trong tháng 9, sản phẩm dừa tươi xuất khẩu đạt kim ngạch hơn 41 triệu USD, tăng 19% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế 9 tháng đầu năm, Việt Nam thu về hơn 138 triệu USD từ dừa tươi, tăng 17% so với 9 tháng năm 2024.

Bên cạnh dừa tươi, Việt Nam còn xuất khẩu dừa khô và hơn 100 sản phẩm chế biến từ dừa, như dầu dừa, nước dừa đóng hộp, cơm dừa sấy… đến hơn hàng chục quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong 9 tháng đầu năm 2025, sản phẩm chế biến từ dừa có kim ngạch xuất khẩu lên tới gần 260 triệu USD, tăng mạnh 55% so với cùng kỳ.

Mỹ hiện trở thành thị trường lớn nhất của Việt Nam, chiếm gần 26% trong tổng kim ngạch xuất khẩu dừa của Việt Nam. Đứng thứ 2 là thị trường Trung Quốc. Ngoài ra, có nhiều thị trường cũng tăng cường nhập khẩu dừa Việt Nam, chẳng hạn như Tây Ban Nha, Puerto Rico, Úc và Campuchia với mức tăng từ 2-3 lần.

Tuy nhiên, sau thời gian tăng giá cao kỷ lục, trái dừa tươi tại thị trường trong nước đang chứng kiến sự giảm giá cực mạnh. Nếu như hồi tháng 8, mặt hàng này được bán ở mức 180.000 đồng/chục (12 trái) thì ở thời điểm hiện tại, thương lái chỉ mua với giá 40.000 đồng/chục.

Tình trạng này diễn ra ở hầu hết các tỉnh trồng dừa miền Tây. Doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu dừa các nhận, hiện, giá mà doanh nghiệp trả cho mỗi chục dừa chỉ là 40.000 - 50.000 đồng. Mức giá này tương đương giai đoạn thấp điểm các năm trước.

Lý giải về tình trạng này, một đầu mối tiết lộ, sau một thời gian xuất khẩu sang Trung Quốc được khơi thông thì đã có tình trạng người mua "chê" sản phẩm dừa tươi của Việt Nam không đồng nhất, chất lượng không đồng đều khiến hàng bị trả về.

Ông Cao Bá Đăng Khoa, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam chia sẻ, do tăng trưởng xuất khẩu quá nhanh dẫn đến tình trạng nhiều doanh nghiệp thu mua ồ ạt nhưng không tuyển chọn kỹ, dẫn tới container dừa xuất sang Trung Quốc chứa đủ loại kích cỡ, hương vị. Có lô bị trả hàng, buộc doanh nghiệp phải đưa về bán rẻ trong nước.

Trên thực tế, theo đánh giá của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông Nghiệp và Môi trường), chất lượng dừa chưa đồng đều, một số sản phẩm không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu do kỹ thuật trồng và chăm sóc chưa đồng bộ. Một số vùng vẫn sử dụng phương pháp tưới tiêu lạc hậu, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng.

Trước thực trạng trên, để đảm bảo dừa Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cũng như giá bán, theo đánh giá của Hiệp Hội Dừa Việt Nam, ngành dừa Việt Nam cần tái cấu trúc theo hướng sinh thái - tuần hoàn - ít phát thải. Ngành dừa phải thích ứng, chuyển hướng canh tác bền vững, quản lý dịch bệnh gây hại tổng hợp và bảo vệ thực vật theo hướng an toàn.

Cùng với đó, liên kết sản xuất - tiêu thụ, định hướng hình thành vùng nguyên liệu tập trung, sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn cũng là một trong những cách để phát triển ngành dừa của Việt Nam đạt được mục tiêu trở thành mặt hàng xuất khẩu tỷ đô.

Theo đánh giá của các chuyên gia, Việt Nam hiện là quốc gia trồng dừa lớn thứ 7 thế giới, nếu khắc phục được 2 điểm yếu then chốt là chuẩn hóa vùng trồng và minh bạch chất lượng sản phẩm, ngành dừa hoàn toàn có thể lấy lại đà tăng trưởng và vươn lên trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Việc dừa tươi giảm giá mạnh trong thời gian gần đây không phải chỉ xảy ra tại Việt Nam. Báo cáo của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết xu hướng giảm giá tương tự cũng đang diễn ra tại Thái Lan.

Thái Lan hiện là quốc gia có sản lượng dừa lớn trong khu vực. Giá dừa tươi tại tỉnh Songkhla cuối tháng 10 chỉ còn tương đương 1.300 - 2.100 đồng/quả, thấp hơn chi phí sản xuất. Chất lượng không đồng đều và khó tiếp cận thị trường là nguyên nhân chính khiến giá dừa tại quốc gia này giảm mạnh.