Chủ tịch STI Holdings: Ngày xưa làm phải ra lãi, không là chết luôn, còn startup bây giờ 'vẽ' được những bài toàn lớn nhưng không phải lo tồn tại

Chia sẻ trên được ông Phan Minh Tâm - Chủ tịch HĐQT STI Holdings đưa ra tại sự kiện Scale Up Forum do Endeavor Vietnam tổ chức, trong bối cảnh “mùa đông” gọi vốn của giới startup. STI đã đồng hành cùng gần 20 công ty khởi nghiệp, trong đó có những cái tên nổi bật như 24h, 30Shine, M Village…

Theo "Báo cáo Đầu tư Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo 2024" của Do Ventures, các startup Việt Nam năm 2023 nhận được tổng số vốn đầu tư 529 triệu USD, giảm 17% so với năm trước đó. Số thương vụ giảm nhẹ 9% xuống còn 122.

Còn theo báo cáo của Tracxn Technologies, hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ tại Việt Nam huy động được 35,7 triệu USD trong quý I/2024, giảm 39% so với cùng kỳ 2023.

Nhìn lại thời điểm 7-8 năm trước, ông Phan Minh Tâm chỉ ra rằng làn sóng startup đã tạo ra dòng tiền từ nước ngoài vào, cũng như từ trong nước ra. Khi đó, các startup công nghệ tìm cách tăng trưởng bằng mọi giá. Giá vốn thời đó cũng rất rẻ.

“Ngay từ thời điểm đó tôi đã thấy có gì đấy không ổn, dù mọi người sẽ nghĩ rằng chúng tôi khá bảo thủ. Tuy nhiên, mục đích của các công ty phải là làm ra tiền. Tăng trưởng mà không làm ra tiền là lỗ thủng rất lớn. Thậm chí với nhiều công ty thành công trên thế giới, tương lai có lãi cũng rất mịt mù.

Một trong những điều đầu tiên tôi nhìn ra là bài toán thanh khoản. Khi dòng tiền rẻ và FOMO, có những công ty như Amazon được các nhà đầu tư tạm ứng niềm tin hơn 20 năm để có thể thua lỗ. Bây giờ khoảng thời gian đấy ngắn lại. Tôi sợ khi gió đảo chiều, mọi người sẽ phản ứng thái quá, tương lai thậm chí không cho năm nào cả, hoặc yêu cầu 1-2 năm phải có lãi, dòng tiền dương.

Cuối cùng, dù công ty như thế nào cũng phải có hai điều. Một là lợi nhuận, hai là có thể bán được công ty, hoặc cả hai. Đó là điều chúng tôi nhìn thấy từ 5 năm trước và phải hành động ngay”, ông Tâm chia sẻ.

Chủ tịch STI Holdings bước vào con đường kinh doanh từ những năm 1990 – 1992, mà theo lời ông gần như là thời kỳ “hồng hoang”. Lúc đó không có nhà đầu tư hay các quỹ, phải tự kiếm lợi nhuận. Do đó, mọi người tập trung vào kiếm tiền – tức là nhìn ngắn hạn. Về sau, những người được học hành sẽ có tầm nhìn dài hạn.

Ông Tâm cho biết vào năm 1992, ông đảm nhiệm vị trí trưởng phòng kinh doanh về công nghệ của FPT, chỉ được giao 20.000 USD nên khó có thể nhìn dài hạn, phải vay ngân hàng để có dòng tiền.

“Lúc đấy, một chiếc máy tính đắt tiền phải 5.000 USD, rẻ thì hơn 1.000 USD, tức là số vốn lưu động chưa mua được 20 chiếc máy tính. Rõ ràng không có tiền thì phải xoay, cuối cùng cái khó ló cái khôn.

Hồi đó phải làm ra lãi, không là chết luôn. Bây giờ chúng tôi nhìn vào các startup thế hệ 2015-2016 và sau này thì thấy các bạn không phải kiếm tiền, thậm chí sống rất lâu bằng tiền của nhà đầu tư. Điều này tạo ra một thế hệ doanh nhân thực sự khác. Họ vẽ ra được những bài toán rất lớn, nhưng không phải lo tồn tại.

Thế hệ sau này, tôi thấy các bạn đến lúc phát triển được công ty to rồi vẫn không phải con buôn, cái cơ bản nhất như thời chúng tôi là kiếm tiền thì không biết. Đấy là thực tế, vì các bạn được nuôi bằng rất nhiều tiền. Vài chục, vài trăm, thậm chí nghìn tỷ cũng có”, Chủ tịch STI Holdings nói.

Theo quan điểm của ông, khi các startup được bao bọc thì không thể học được cách kiếm tiền, vì họ sẽ có xu hướng nghĩ thế nào để kiếm được lợi nhuận hàng trăm triệu USD một năm, thay vì vài chục tỷ. Tuy nhiên, không kiếm được vài chục tỷ thì rất khó kiếm được nghìn tỷ.

“Đấy là sự tiến hóa của nền kinh tế. Tôi không chỉ trích bất cứ thế hệ nào. Mỗi thế hệ có lịch sử và đóng góp riêng. Thế hệ sau này rất giỏi giang, thông minh, mọi thứ hơn hẳn, nhưng vì không có sức ép nên không biết kiếm tiền. Ai biết kiếm tiền sớm lại bị nhìn quá ngắn hạn. Hai điều đó chưa dung hòa được.

Tôi nghĩ đó là một quá trình. Đến thế hệ tiếp theo, tôi tin rằng chúng ta sẽ cân đối được cả ngắn hạn và dài hạn. Chúng tôi cũng muốn những gì mình đã trải qua, trả rất nhiều tiền ‘ngu’, thì các thế hệ sau sẽ tiết kiệm được thời gian cũng như tiền bạc. Cả hai điều này đều quý”, ông Tâm kết luận.