Các quốc gia làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng kinh tế trong đại dịch COVID-19

Phần lớn các chính phủ đã cắt giảm chi tiêu cho y tế, giáo dục và an sinh xã hội. Trong khi đó, họ lại không tăng thuế đối với siêu thu nhập và tài sản tăng vọt trong đại dịch.

Chỉ số cam kết giảm bất bình đẳng (CRI Index) 2022 là báo cáo phân tích chi tiết đầu tiên về các chính sách và hành động của chính phủ tại 161 quốc gia trong việc giải quyết tình trạng bất bình đẳng trong hai năm đầu đại dịch diễn ra.

Chỉ số cho thấy, dù đối mặt với tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu lớn nhất thế kỷ, một nửa các quốc gia thu nhập thấp và trung bình thấp đã cắt giảm chi tiêu cho y tế. Gần một nửa số quốc gia trong báo cáo cắt giảm chi tiêu cho an sinh xã hội và 70% các quốc gia cắt giảm chi tiêu cho giáo dục.

Trong khi tình trạng nghèo đói đã tăng đến mức kỷ lục và người lao động đang phải vật lộn với chi phí cao nhất trong nhiều thập kỷ qua, 2/3 số quốc gia đã thất bại trong việc tăng mức lương tối thiểu tương ứng với tổng sản phẩm quốc nội trong thời kỳ đại dịch. Mặc dù áp lực đè nặng lên tài chính công, 143 trong số 161 quốc gia đã không tăng thuế đối với nhóm người giàu nhất, và 11 quốc gia thậm chí còn giảm mức thuế cho người giàu.

Pháp đã tụt mười bậc trong xếp hạng chỉ số toàn cầu sau khi cắt giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và loại bỏ hoàn toàn thuế tài sản vào năm 2019. Jordan đã cắt giảm một phần năm chi tiêu cho y tế bất chấp đại dịch. Nigeria đã không cập nhật mức lương tối thiểu kể từ trước đại dịch, và Mỹ đã không tăng mức lương tối thiểu của liên bang kể từ năm 2009.

Bà Gabriela Bucher, Giám đốc điều hành tổ chức Oxfam Quốc tế chia sẻ, CRI toàn cầu cho thấy hầu hết chính phủ các nước đã thất bại trong việc thực hiện các biện pháp cần thiết để giảm bớt tình trạng bất bình đẳng gia tăng do đại dịch COVID-19.

“Chính phủ các nước đã cắt giảm chi tiêu cho dịch vụ công khi người dân cần nhất, trong khi đó các tỷ phú và các tập đoàn thu về lợi nhuận mức kỷ lục mà không gặp trở ngại nào. Tuy nhiên, một số chính phủ ở khu vực Caribe và châu Á đã dũng cảm đi ngược lại xu thế này và thực hiện các hành động mạnh mẽ để kiểm soát bất bình đẳng”, bà Gabriela Buchernói.

Có thể kể đến những hành động quyết liệt để đẩy lùi bất bình đẳng mà các quốc gia thu nhập thấp và trung bình đã thực hiện như sau: Costa Rica tăng mức thuế thu nhập cá nhân thêm 10 điểm phần trăm, New Zealand tăng 8 điểm phần trăm.

Lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng đã tăng chi tiêu xã hội từ 37% lên 47% ngân sách. Barbados ban hành một bộ luật toàn diện nhất để nâng cao quyền lao động của phụ nữ, và Maldives lần đầu tiên áp dụng mức lương tối thiểu trên toàn quốc.

Nhiều nước giàu có mặc dù đã bơm hàng nghìn tỷ đô-la cho nền kinh tế trong nước, nhưng các nước giàu đã thất bại trong việc tăng viện trợ trong thời kỳ đại dịch. Tình trạng bất bình đẳng kinh tế và đói nghèo tại các nước nghèo còn trầm trọng hơn do Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhất quyết yêu cầu các nước này áp dụng những biện pháp thắt lưng buộc bụng mới để giảm nợ và thâm hụt ngân sách.

Theo phân tích của Oxfam và Tổ chức Tài chính Phát triển Quốc tế (DFI), dựa trên dữ liệu của IMF, 3/4 quốc gia trên thế giới đang có kế hoạch tiếp tục cắt giảm chi tiêu trong năm năm tới, với tổng giá trị lên đến 7,8 nghìn tỷ USD.

Năm 2021, các nước thu nhập thấp đã chi tới 27,5% ngân sách để trả nợ - gấp đôi chi tiêu cho giáo dục, gấp bốn lần chi tiêu cho y tế và gần 12 lần chi tiêu cho an sinh xã hội.

Trong cuộc khủng hoảng do đại dịch COVID, hầu hết các quốc gia đều thất bại trong việc tăng mức thuế đối với nhóm người giàu nhất và siêu lợi nhuận bất thường bất chấp các tiền lệ trong lịch sử.