Một báo cáo mang tính bước ngoặt được công bố gần đây bởi Viện Lowy (Úc), đã vẽ nên một bức tranh tài chính toàn cảnh đầy thách thức. Theo báo cáo này, trong năm 2025, các quốc gia đang phát triển trên thế giới phải trả cho Trung Quốc tổng cộng 35 tỷ USD tiền nợ. Đáng báo động hơn, khoảng 22 tỷ USD trong số đó, tức gần hai phần ba, là nghĩa vụ của 75 quốc gia được xếp vào nhóm nghèo và dễ tổn thương nhất, Reuters dẫn nguồn cho biết.
Con số này không chỉ là một thống kê, nó là một "làn sóng thần" (tidal wave), như cách các nhà phân tích của Viện Lowy mô tả, có nguy cơ cuốn phăng ngân sách dành cho các dịch vụ công thiết yếu tại nhiều quốc gia, Al Jazeera tường thuật.
Sự thay đổi vai trò của Trung Quốc từ "người cho vay" sang "người thu nợ" không xảy ra một cách ngẫu nhiên. Nó là kết quả của nhiều yếu tố hội tụ.
Trong đó có sự đáo hạn của các khoản vay thời kỳ đỉnh cao. Các khoản nợ khổng lồ mà các nước phải trả trong năm 2025 phần lớn bắt nguồn từ những khoản vay được ký kết khoảng một thập kỷ trước, vào giai đoạn Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc phát triển mạnh mẽ nhất. Đây là thời điểm các khoản vay lớn cho các dự án cơ sở hạ tầng bắt đầu đến kỳ đáo hạn.
Cùng với đó, một lý do khác có thể là do kinh tế Trung Quốc chậm lại. Financial Times cho rằng, tương tự như các năm trước, kinh tế nội địa Trung Quốc vẫn đối mặt với nhiều thách thức từ thị trường bất động sản, tiêu dùng yếu và nợ công gia tăng. Trong bối cảnh đó, các nhà hoạch định chính sách tại Bắc Kinh chịu áp lực ngày càng lớn phải thu hồi các khoản nợ nước ngoài để bảo vệ bảng cân đối tài chính của các ngân hàng chính sách và các định chế tài chính trong nước.
Còn theo The Diplomat, Trung Quốc có thể đang thay đổi chiến lược BRI. Sáng kiến BRI đã bước sang một giai đoạn mới, được mô tả với khẩu hiệu "nhỏ mà đẹp" (small is beautiful). Thay vì các dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ, Trung Quốc hiện ưu tiên các dự án nhỏ hơn, có tính bền vững cao hơn và ít rủi ro tài chính hơn. Việc quyết liệt thu hồi nợ cũ cũng là một phần của chiến lược quản lý rủi ro và tái định vị này.
Đối với 75 quốc gia nghèo và dễ tổn thương nhất, việc phải thanh toán 22 tỷ USD cho Trung Quốc trong một năm có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng thực sự.
Trung Quốc vẫn triển khai cho vay nhưng chọn lọc
Theo Viện Lowy, việc này đe dọa các dịch vụ công thiết yếu bởi áp lực trả nợ có thể buộc các chính phủ phải cắt giảm ngân sách dành cho y tế, giáo dục và các chương trình chống đói nghèo. Viện Lowy cảnh báo rằng điều này có nguy cơ xóa bỏ thành quả phát triển kinh tế - xã hội trong nhiều năm.
Đồng thời, việc thanh toán các khoản nợ lớn bằng ngoại tệ sẽ làm cạn kiệt nguồn dự trữ ngoại hối vốn đã mỏng của nhiều quốc gia, khiến họ dễ bị tổn thương hơn trước các cú sốc kinh tế bên ngoài.
Cùng đó, gánh nặng nợ nần làm thu hẹp không gian để các chính phủ đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng khác như thích ứng với biến đổi khí hậu hay phát triển cơ sở hạ tầng mới.
Đáng chú ý, báo cáo chỉ ra rằng tại 54 trong số 120 quốc gia đang phát triển, các khoản thanh toán nợ cho Trung Quốc trong năm 2025 sẽ vượt quá tổng số tiền họ phải trả cho tất cả các chủ nợ phương Tây trong Câu lạc bộ Paris cộng lại. Điều này cho thấy vai trò chủ nợ áp đảo của Bắc Kinh tại các khu vực này.
Thực tế cho thấy, Trung Quốc không hoàn toàn ngừng cho vay. Tuy nhiên, dòng vốn giờ đây chảy một cách có chọn lọc hơn. Các đối tác chiến lược, các quốc gia láng giềng và đặc biệt là những nước sở hữu khoáng sản quan trọng (như lithium, niken ở CHDC Congo, Argentina, Brazil) vẫn tiếp tục nhận được các khoản vay mới.
Điều này vẽ nên một bức tranh hai mặt: trong khi siết chặt đòi nợ với phần lớn các nước, Trung Quốc vẫn sử dụng công cụ cho vay để củng cố các mối quan hệ địa chính trị và đảm bảo chuỗi cung ứng chiến lược của mình.
.png "GDP nền kinh tế lớn thứ 3 châu Á bất ngờ tăng vượt dự báo: Cơ hội soán ngôi Đức, Nhật Bản xếp thứ 3 thế giới trong tầm tay?")
.png "Báo chí cách mạng Việt Nam đồng hành cùng sự nghiệp vẻ vang của Đảng và dân tộc")
.png "Hội Thẩm định giá Việt Nam mở lớp đào tạo nghiệp vụ tại ba thành phố lớn")
