Quản lý tài chính cá nhân là nền tảng để đạt tự do tài chính. Một kế hoạch tài chính hiệu quả cho phép kiểm soát chi tiêu, tích lũy tài sản, và ứng phó với những tình huống bất ngờ. Tuy nhiên, thực trạng đáng lo ngại là 68% người trẻ dưới 35 tuổi tại Việt Nam gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi tiêu và lập kế hoạch tài chính, theo báo cáo của Nielsen Việt Nam (2023).
Những sai lầm tưởng chừng "nhỏ" như chi tiêu bốc đồng hay không có quỹ dự phòng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Với thói quen đúng đắn và hỗ trợ từ công nghệ, việc tự chủ tài chính hoàn toàn nằm trong tầm tay. Dưới đây là 5 sai lầm phổ biến của người trẻ và cách khắc phục để xây dựng tương lai tài chính bền vững.
1. Không theo dõi các khoản chi
Theo Viện Nghiên cứu Phát triển bền vững (2024), 73% người trẻ Việt Nam không ghi chép chi tiêu thường xuyên. Các khoản nhỏ như cà phê sáng, ăn uống ngoài, hay mua sắm trực tuyến tích tụ thành số tiền lớn, dẫn đến mất kiểm soát tài chính. Để khắc phục, việc ghi chép mọi giao dịch, dù chỉ là 10.000 đồng, là cần thiết. Sử dụng sổ tay hoặc ứng dụng điện thoại để phân loại chi tiêu thành các nhóm như ăn uống, đi lại, giải trí sẽ giúp nhận diện các khoản chi không cần thiết. Đặt giới hạn chi tiêu hàng tuần và thử thách không mua sắm bốc đồng trong 7 ngày có thể rèn luyện tính kỷ luật, từ đó điều chỉnh thói quen chi tiêu hiệu quả hơn.
2. Không có kế hoạch tài chính
Việc thiếu mục tiêu tài chính cụ thể khiến chi tiêu trở nên bừa bãi, làm trì hoãn các kế hoạch lớn như mua điện thoại, đi du lịch, hay sở hữu nhà riêng. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ ra rằng chỉ 29% người trẻ có kế hoạch tài chính rõ ràng.
Để thay đổi, cần xác định mục tiêu ngắn hạn, như tiết kiệm cho một kỳ nghỉ, và dài hạn, như mua xe, ghi lại mục tiêu với thời hạn cụ thể và chia nhỏ thành các mốc, ví dụ tiết kiệm 1 triệu mỗi tháng thay vì nghĩ đến 12 triệu cả năm.
Có thể áp dụng quy tắc 50/30/20 – 50% thu nhập cho nhu cầu thiết yếu, 30% cho sở thích, 20% cho tiết kiệm hoặc đầu tư – và kiểm tra tiến độ hàng tháng sẽ giúp duy trì định hướng và đạt được mục tiêu.
3. Lạm dụng tín dụng tiêu dùng
Tín dụng tiêu dùng là công cụ hữu ích nhưng có thể trở thành gánh nặng nếu sử dụng không đúng cách. Khảo sát cho thấy, 45% người trẻ dùng tín dụng mà không tính toán khả năng trả nợ, dẫn đến nợ chồng chất. Vay nóng hoặc lạm dụng thẻ tín dụng cho chi tiêu xa xỉ dễ gây ra áp lực tài chính.
Để tránh rủi ro, người trẻ chỉ nên dùng tín dụng cho nhu cầu thiết yếu. Trước khi vay, cần tính toán khả năng trả nợ dựa trên thu nhập và đọc kỹ điều khoản hợp đồng, đặc biệt về lãi suất, phí phạt. Đặt nhắc nhở thanh toán trước hạn sẽ giúp tránh lãi suất cao và duy trì điểm tín dụng tốt, đảm bảo tài chính ổn định.
4. Không tiết kiệm và đầu tư
Suy nghĩ “lương thấp, không thể tiết kiệm” khiến nhiều người bỏ lỡ cơ hội gia tăng tài sản. Standard Chartered Việt Nam cho biết chỉ 15% người dưới 30 tuổi duy trì tiết kiệm thường xuyên. Tuy nhiên, chỉ cần bắt đầu từ khoản nhỏ, như 10% thu nhập mỗi tháng, dù là 200.000 đồng, cũng có thể tạo khác biệt.
Chuyển tiền vào tài khoản tiết kiệm riêng ngay khi nhận lương sẽ giúp tự động hóa thói quen này. Khi đã có khoản tiết kiệm, người trẻ có thể tìm hiểu các kênh đầu tư an toàn hoặc gửi tiết kiệm kỳ hạn.
5. Không chuẩn bị cho tình huống khẩn cấp
Những khoản chi không thường xuyên như sửa xe hay viện phí có thể gây lúng túng cho người trẻ nếu không có quỹ dự phòng. PwC Việt Nam chỉ ra 80% người trẻ không có quỹ khẩn cấp, dẫn đến việc phải vay nóng với lãi suất cao, làm gia tăng áp lực tài chính.
Để ứng phó, người trẻ cần xây dựng quỹ khẩn cấp tương đương 3-6 tháng chi tiêu bằng cách dành một phần thu nhập, dù chỉ 100.000 đồng mỗi tháng. Giữ quỹ này ở tài khoản tiết kiệm dễ rút để sử dụng khi cần. Nếu gặp chi phí bất ngờ, ưu tiên các giải pháp tín dụng an toàn với lãi suất thấp thay vì vay nóng. Đặt mục tiêu cụ thể, như đạt 3 triệu đồng quỹ khẩn cấp trong 6 tháng, và theo dõi tiến độ sẽ củng cố thói quen này.
Việc làm chủ tài chính sẽ trở nên dễ dàng hơn với sự hỗ trợ của công nghệ. Các trợ lý ảo như AI Moni của MoMo, cho phép ghi nhận và phân loại chi tiêu hàng ngày qua giao diện trò chuyện đơn giản, giúp người dùng dễ dàng nắm bắt thói quen chi tiêu, chẳng hạn như hỏi “Tháng này tôi tiêu bao nhiêu cho ăn uống?”.
Đồng thời, AI Moni cung cấp gợi ý cá nhân hóa để đặt mục tiêu tiết kiệm hoặc phân bổ thu nhập, hỗ trợ xây dựng kế hoạch tài chính ngắn hạn và dài hạn hiệu quả. Được tích hợp sẵn 24/7 qua widget trang chủ, mục Chat, hoặc Trung tâm Tài chính trên ứng dụng MoMo, AI Moni đảm bảo dễ dàng truy cập mọi lúc.
Tóm lại, tự chủ tài chính không chỉ là việc đạt được những mục tiêu về thu nhập, mà mỗi người trẻ còn cần từng bước xây dựng những thói quen tốt trong việc lập kế hoạch và quản lý tài chính cá nhân, tạo nền tảng cho tương lai bền vững.
.png "Hệ sinh thái Web3 sôi động, nhưng để tận dụng hết tiềm năng cần thiết kế con đường “chuẩn”")
