Trung Quốc rộ lên xu hướng 'suất ăn cho người nghèo', chuyên gia nhận định tình hình hiện tại như 'thập kỷ mất mát' ở Nhật Bản

Với Olivia Wang, nhân viên tư vấn nhập cư ở Bắc Kinh, một buổi tối đi chơi với bạn bè từng tiêu tốn của cô ít nhất 1.000 NDT (138 USD). Ăn tối tại nhà hàng có giá trung bình từ 200 đến 300 NDT mỗi người, sau đó đi spa hoặc massage là thói quen của Olivia.

Cô chia sẻ: “Còn bây giờ, mọi người thường nói đến những buổi đi chơi chỉ tốn từ 40 đến 50 NDT, lựa chọn những món ăn đơn giản, giá rẻ, thay vì đồ Tây đắt đỏ. Ngay cả massage chúng tôi cũng chỉ đến những nơi có giá chưa đến 100 NDT.”

Xu hướng cắt giảm chi tiêu đang diễn ra ở khắp Trung Quốc, trong bối cảnh người dân muốn tiết kiệm tiền do kinh tế giảm tốc và thị trường lao động chưa ổn định. Sự thay đổi này cũng thúc đẩy nhiều doanh nghiệp triển khai những lựa chọn kinh tế hơn, còn được gọi là “suất ăn của người nghèo”. 

Ví dụ, McDonald’s có những phần ăn có giá 13,9 NDT (1,9 USD) và chuỗi nhà hàng Hefu Noodle và Rice Village cũng bán các suất ăn giá rẻ chỉ 9 và 3 NDT. 

Trong bối cảnh xu hướng này “lên ngôi”, ngày càng nhiều nhà hàng cũng phải chạy theo và đưa ra những lựa chọn phù hợp với túi tiền của người tiêu dùng. Li Yingtao, nhà tư vấn ngành tiêu dùng tại Analysys, cho hay: “Ở góc độ kinh doanh, ‘suất ăn của người nghèo’ luôn tồn tại. Chúng tôi gọi đó là sản phẩm giá rẻ, nhằm thu hút khách hàng và có một số thì nhắm đến đối thủ cạnh tranh.”

Theo Li, sự phổ biến của những sản phẩm này cũng phản ánh thực tế rằng tâm lý của người tiêu dùng trẻ ở Trung Quốc ngày càng nhạy cảm hơn. Thuật ngữ mới cũng có một số điểm tương đồng với “nền kinh tế điểu ti” cách đây 1 thập kỷ. 

Li chỉ ra, bắt nguồn từ văn hoá internet của Trung Quốc, đặc biệt là những năm sau 2010, “điểu ti” dùng để nói đến những người trẻ có thu nhập thấp, chi tiêu không quá 39 ND cho 3 bữa ăn một ngày và chỉ dùng đồ giá rẻ. 

Nhà tư vấn này nói thêm, cả “suất ăn cho người nghèo” và “điểu ti” đều cho thấy cách người trẻ đối mặt với căng thẳng trong công việc và bối cảnh tăng trưởng thu nhập ảm đạm. Họ chấp nhận những khó khăn đó theo hướng hài hước hơn. 

Khi nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới nỗ lực vượt qua những khó khăn sau đại dịch, tăng trưởng GDP 5% trong nửa đầu năm hầu như không có tác động đến người tiêu dùng. Nguyên nhân là do thị trường lao động vẫn chưa ổn định. 

Tình trạng sa thải và cắt giảm lương đang gia tăng ở quy mô lớn. Những công ty lớn cũng cắt giảm nhân sự và giảm lương, trong khi tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị trong tháng 6 vẫn ở mức 5%. 

SCMP đã có đánh giá về báo cáo thường niên của 23 doanh nghiệp Trung Quốc, bao gồm 5 công ty vốn hoá lớn nhất trong ngành bất động sản, internet, ô tô và tài chính cùng 3 hãng xe điện nổi tiếng. Trong đó, 14 công ty đã thu hẹp quy mô, trong khi số khác phải cắt giảm nhân sự, chi phí. 

Trong khi đó, niềm tin của người tiêu dùng Trung Quốc ít có dấu hiệu phục hồi. Doanh số bán lẻ chỉ tăng 2% so với cùng kỳ vào tháng 6, trong khi tăng 3,7% trong tháng 5. Đây là tốc độ tăng chậm nhất kể từ khi Trung Quốc kết thúc chính sách Zero Covid vào cuối năm 2022. 

Xu Tianchen, nhà kinh tế cấp cao về Trung Quốc của Economist Intelligence Unit, nhận định việc các sản phẩm giá rẻ lên ngôi phần nào phản ánh những áp lực về kinh tế đang tác động đến giới rẻ. Theo ông, điều này có thể gây ra hậu quả sâu sắc, trong đó là rủi ro nền kinh tế rơi vào giảm phát, tiền tiết kiệm liên tục ở mức cao và tốc độ tăng trưởng chậm chạp. 

Nắm bắt xu hướng tiêu dùng này, gã khổng lồ ngành giao hàng Meituan thông báo mở rộng dịch vụ mua hàng chung Pin Hao Fan, giúp người tiêu dùng tiết kiệm tiền, mang sản phẩm giá rẻ đến nhiều thành phố hơn. 

Trong quý I, Meituan đã giới thiệu cho khách hàng những cửa hàng “vệ tinh” có thương hiệu - mô hình mới, nơi các nhà hàng độc quyền cung cấp dịch vụ giao đồ ăn chất lượng cao và giá hợp lý. Các nhà hàng này không mở mặt bằng để trực tiếp cung cấp dịch vụ. Nhờ chiến lược đó, Meituan ghi nhận khối lượng giao hàng tăng 28% lên 5,46 tỷ lượt.

Theo ông Xu, trong một chu kỳ kinh tế, xu hướng chi tiêu tiêu dùng tăng và giảm cùng nhau tồn tại. Hiện tại, Trung Quốc đang ở xu hướng giảm từ năm 2022 và có thể kéo dài từ 5-6 năm. Ông nói, các công ty kinh doanh mặt hàng thiết yếu như thực phẩm hay đồ uống, có khả năng hồi phục tốt hơn.

Xu chỉ ra, ở Nhật Bản, “thập kỷ mất mát” là thời kỳ mà số lượng lớn công ty sản xuất hàng tiêu dùng không thiết yếu đã nổi lên. Trong thời kỳ bong bóng kinh tế những năm 1990, khi hầu hết các nhà hàng gặp khó khăn, thì chuỗi nhà hàng Ý giá rẻ Saizeriya lại đạt thành công lớn. 

Ông nhận định, trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc tăng trưởng yếu, thì Saizeriya cũng phổ biến hơn, đặc biệt là “suất ăn cho người nghèo” đã thu hút được nhiều khách hàng trẻ tuổi. 

Theo báo cáo tài chính, lợi nhuận ròng của Saizeriya đạt mức kỷ lục 10 tỷ yên (63,7 triệu USD) từ tháng 9/2023 đến cuối tháng 5/2024, tăng 182% so với cùng kỳ. Hơn 80% lợi nhuận hoạt động được đóng góp bởi thị trường châu Á và phần lớn là đến từ Trung Quốc.

Trong thời kỳ suy thoái kinh tế của Nhật Bản, một số thương hiệu đạt lợi nhuận lớn đều cung cấp những sản phẩm giá rẻ như Don Quijote và Daiso. 

Ở Trung Quốc, từ nền tảng mua sắm bình dân Pinduoduo đến JD.com, Taobao và Douyin đều nhắm đến “sản phẩm giá thấp” là chiến lược cốt lõi trong “cuộc chiến giá cả” nóng lên. Douyin đã đặt ra mối ưu tiên “cạnh tranh về giá” là nhiệm vụ hàng đầu trong năm 2024. Và trong bối cảnh người tiêu dùng muốn chi tiêu cho sản phẩm giá rẻ, Pinduoduo và các nền tảng khác sẽ phát triển nhanh hơn. 

Barbara Guo, cựu giám đốc dự án, người vừa bị cắt giảm lươn một nửa, đã tự pha cafe hay vì đến Starbucks. Cô cho biết mình đã cắt giảm chi tiêu trong vài năm qua và hiện tại còn cắt giảm nhiều hơn. Hiện tại, cô còn tự mang đồ ăn trưa, mua mỹ phẩm hàng mẫu và quần áo giá rẻ trên Taobao. 

Barbara chia sẻ: “Môi trường kinh tế khó khăn khiến tôi muốn tiết kiệm tiền nếu bị sa thải và cắt giảm lương. Tôi đã từng ‘có bao nhiêu tiêu bấy nhiêu’, nhưng đang cảm thấy lo ngại nhiều hơn.” 

Tham khảo SCMP