Thống đốc Nguyễn Thị Hồng: Nếu định lượng các dấu hiệu đáng ngờ có thể gây hạn chế phát hiện các giao dịch đáng ngờ

Ngày 01/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi). Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng đã có những phát biểu.

Báo cáo về các nội dung giao Chính phủ, NHNN hướng dẫn tại dự thảo Luật, Thống đốc cho biết, trong quá trình xây dựng dự thảo Luật, cơ quan soạn thảo đã rà soát và luật hóa một số nội dung đang được quy định tại văn bản dưới luật và quy định trực tiếp tại dự thảo Luật. Đối với các nội dung giao Chính phủ, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước hướng dẫn, cơ quan soạn thảo nhận thấy các nội dung hướng dẫn chủ yếu bao gồm các vấn đề về kỹ thuật, hoặc nội dung cần điều chỉnh phù hợp theo từng thời kỳ hoặc phải được cập nhật kịp thời do thay đổi thường xuyên. Bên cạnh đó, trong hồ sơ dự án Luật trình Quốc hội, Chính phủ đã trình kèm 03 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật gồm 01 Nghị định, 01 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 01 Thông tư của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước để hướng dẫn các nội dung được giao tại Luật. Trong quá trình cho ý kiến về dự án Luật, ý kiến đại biểu đã tham gia đối với dự thảo các văn bản quy định chi tiết Luật. Sau khi Luật được thông qua, Cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu ý kiến Đại biểu để hoàn thiện các văn bản này.

Nhóm vấn đề thứ hai đại biểu nêu liên quan đến các đối tượng chủ thể báo cáo và tính khả thi trong việc quy định đối với các chủ thể đối tượng báo cáo là các tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành nghề phi tài chính có liên quan. Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định, các đối tượng báo cáo là tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành nghề phi tài chính trong dự thảo Luật là những đối tượng được kế thừa từ Luật PCRT năm 2012. dự thảo Luật PCRT (sửa đổi) bổ sung những đối tượng đang được quy định các văn bản dưới luật.

Về ý kiến của một số đại biểu đề nghị bổ sung trong dự thảo luật này là các công ty cung cấp dịch vụ tài sản ảo, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian kết nối người đi vay và cho vay dựa trên nền tảng về công nghệ, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, trong quá trình xây dựng, cơ quan soạn thảo đã đề xuất bổ sung một số đối tượng báo cáo mới như trên vào dự thảo Luật.

Tuy nhiên, trong quá trình tham gia ý kiến, nhiều cơ quan, tổ chức cho rằng đây là các hoạt động mới, chưa được quy định trong các văn bản pháp luật hiện hành vì vậy chưa nên đưa vào dự thảo Luật. Chính vì vậy, để đảm bảo bao quát được các hoạt động mới phát sinh trong tương lai, dự thảo Luật được điều chỉnh lại theo hướng giao Chính phủ bổ sung đối tượng báo cáo mới sau khi được sự chấp thuận, đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Trong quá trình thảo luận cũng có một số đại biểu đề nghị bổ sung các đối tượng báo cáo liên quan đến những hoạt động như đấu giá tranh cổ vật hay đấu giá về quyền sử dụng đất... Theo Thống đốc, hiện nay FATF (Lực lượng đặc nhiệm tài chính quốc tế về chống rửa tiền) chưa đề cập những hoạt động về đấu giá nhưng FATF cũng khuyến nghị các quốc gia khi đánh giá về rủi ro quốc gia nếu thấy có rủi ro có thể bổ sung vào đối tượng báo cáo.

Hiện FATF chưa đề cập đến nhóm đối tượng báo cáo là các tổ chức đấu giá tranh, cổ vật và có khuyến nghị các quốc gia xác định bổ sung đối tượng báo cáo trên cơ sở kết quả đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền. NHNN và các Bộ ngành đang phối hợp triển khai đánh giá rủi ro quốc gia cho giai đoạn 2018 - 2022 và như đã báo cáo, tại dự thảo Luật đã có quy định giao Chính phủ quy định các hoạt động mới phát sinh có rủi ro về rửa tiền sau khi được sự đồng ý của Ủy ban thường vụ Quốc hội. Trường hợp cần thiết, NHNN sẽ đề xuất, báo cáo Chính phủ báo cáo Ủy ban thường vụ Quốc hội để bổ sung các đối tượng này.

Nhóm vấn đề thứ ba được các đại biểu quan tâm liên quan đến các dấu hiệu đáng ngờ và báo cáo giao dịch đáng ngờ. Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, dấu hiệu đáng ngờ chủ yếu là mang tính định tính, cơ quan soạn thảo tổng hợp từ kinh nghiệm mang tính phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới. Ngoài ra, khi xác định các dấu hiệu này, bên cạnh các dấu hiệu cơ bản, cơ quan soạn thảo cũng cân nhắc đến đặc thù tại Việt Nam của lĩnh vực như tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, bất động sản….

Do dấu hiệu giao dịch đáng ngờ là định tính và chỉ là bước khởi đầu phát hiện ra có dấu hiệu đáng ngờ, là dấu hiệu cảnh báo ban đầu, sau đó các đối tượng báo cáo, các chủ thể báo cáo sẽ gửi cho NHNN tiếp nhận thông tin để phân tích, xử lý…

Bên cạnh đó, các giao dịch đáng ngờ do đối tượng báo cáo báo cáo cho NHNN cũng mới chỉ là các giao dịch có nghi ngờ liên quan đến rửa tiền theo đánh giá của đối tượng báo cáo. Sau khi phân tích, xử lý thông tin thì NHNN có thể chuyển giao thông tin cho cơ quan có thẩm quyền để thực hiện điều tra theo đúng quy định pháp luật.

Hơn nữa, các dấu hiệu đáng ngờ chỉ là các yếu tố cảnh báo ban đầu và còn phụ thuộc vào các đối tượng khách hàng, loại hình giao dịch của các khách hàng. Do đó, nếu đề xuất quy định theo hướng định lượng các dấu hiệu đáng ngờ có thể dẫn đến thì các đối tượng tìm cách để "lách" quy định được lượng hóa này, dẫn đến hạn chế trong việc phát hiện giao dịch đáng ngờ.

Liên quan đến việc áp dụng biện pháp trì hoãn, về bản chất đây là hình thức phong tỏa tạm thời tài sản của khách hàng, được áp dụng ngay khi có cơ sở hợp lý để nghi ngờ hoặc phát hiện các bên liên quan tới giao dịch thuộc danh sách đen hoặc có lý do để tin rằng giao dịch được yêu cầu thực hiện có liên quan đến hoạt động phạm tội.

Danh sách đen là danh sách cá nhân, tổ chức liên quan tới khủng bố, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt. Việc thực hiện giao dịch liên quan đến các đối tượng này tiềm ẩn nguy cơ cao ảnh hưởng đến an ninh quốc gia. Do đó, đối với các giao dịch của đối tượng này cần có biện pháp để ngăn chặn ngay lập tức. Do tính cấp thiết vì lợi ích an ninh, an toàn quốc gia, dự thảo Luật quy định đối tượng báo cáo phải áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch ngay khi có cơ sở hợp lý để nghi ngờ. Đây không phải quy định mới bổ sung mà đã được quy định tại Luật PCRT năm 2012 và phù hợp với khuyến nghị của FATF. Dự thảo Luật này bổ sung thêm "căn cứ nghi ngờ" để thực hiện trì hoãn giao dịch này.

Việc trì hoãn giao dịch do ưu tiên an ninh quốc gia nhưng có thể ảnh hưởng tới quyền và lợi ích của cá nhân, tổ chức. Do đó, để tránh lạm quyền, ảnh hưởng quyền, lợi ích của khách hàng, dự thảo Luật đã quy định: thời hạn trì hoãn giao dịch không được quá 03 ngày làm việc kể từ ngày áp dụng; đối tượng báo cáo chỉ được miễn trách nhiệm pháp lý về những hậu quả pháp lý phát sinh nếu áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch theo đúng quy định tại Luật; dự thảo Luật giao Chính phủ quy định chi tiết về việc xác định “căn cứ để nghi ngờ”, “lý do để tin rằng giao dịch được yêu cầu thực hiện có liên quan đến hoạt động phạm tội”. Việc giao Chính phủ hướng dẫn để đảm bảo cập nhật kịp thời, phục vụ yêu cầu bảo đảm an ninh, an toàn quốc gia.

Về nhóm nội dung liên quan đến bảo mật thông tin khách hàng và bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định trong xuyên suốt dự thảo Luật đều quy định trách nhiệm của các đối tượng báo cáo, gồm cả người quản lý, người lao động, bên thứ ba trong việc tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước và bảo mật thông tin nhận biết khách hàng. Trong đó, cũng quy định rất rõ trách nhiệm và nếu không thực hiện thì sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật,…

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, trong phiên thảo luận đã có 22 ý kiến phát biểu. Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng đã phát biểu giải trình, làm rõ các vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm.

Qua thảo luận, đa số ý kiến các đại biểu nhất trí về sự cần thiết sửa đổi Luật PCRT để thể chế hóa chủ trương của Đảng, khắc phục hạn chế của luật hiện hành, nâng cao hiệu quả, hiệu lực công tác phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, phòng, chống tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, phù hợp với các cam kết quốc tế.