Startup AI tỷ USD khiến Mark Zuckerberg 'chảy máu chất xám': Là 'ChatGPT moment' của khoa học, founder tinh hoa đến từ OpenAI, Google

Mùa hè này, CEO Meta Mark Zuckerberg đã mời Rishabh Agarwal tham gia phòng thí nghiệm AI mới của công ty, đi kèm với hàng triệu USD cổ phiếu và thu nhập ‘khủng’. Với phòng thí nghiệm mới, Zuckerberg cho biết ông muốn xây dựng siêu trí tuệ, một công nghệ vượt xa bộ não con người. 

Tuy nhiên, Tiến sĩ Agarwal đã từ chối lời đề nghị.

Ông là một trong số hơn 20 nhà nghiên cứu chấp nhận rời bỏ công việc tại Meta, OpenAI, Google DeepMind và các dự án AI lớn khác để gia nhập Periodic Labs, một công ty khởi nghiệp mới ở Thung lũng Silicon. Nhiều người trong số họ đã bỏ ra hàng chục triệu USD, nếu không muốn nói là hàng trăm triệu USD, để thực hiện bước đi này. 

Trong khi các phòng thí nghiệm AI theo đuổi các mục tiêu mơ hồ như siêu trí tuệ và một khái niệm tương tự gọi là trí tuệ nhân tạo tổng quát, Periodic tập trung xây dựng công nghệ AI có thể đẩy nhanh những khám phá khoa học mới trong các lĩnh vực như vật lý và hóa học.

“Mục tiêu chính của AI không phải là tự động hóa công việc văn phòng”, Liam Fedus, một trong những người sáng lập công ty khởi nghiệp, cho biết. “Mục tiêu chính là thúc đẩy khoa học”.

Liam Fedus là một trong số ít các nhà nghiên cứu của OpenAI đã tạo ra chatbot ChatGPT vào năm 2022. Ông rời OpenAI vào tháng 3 để thành lập Periodic Labs cùng với Ekin Dogus Cubuk, người trước đây từng làm việc tại Google DeepMind, phòng thí nghiệm AI chính của gã khổng lồ công nghệ này.

Một số công ty AI hàng đầu hiện đang nghiên cứu các công nghệ nhằm đẩy nhanh quá trình khám phá khoa học. Hai nhà nghiên cứu tại Google DeepMind gần đây đã giành được giải Nobel cho công trình nghiên cứu về dự án AlphaFold, được kỳ vọng có thể giúp đẩy nhanh quá trình khám phá thuốc.

Những người đi đầu trong lĩnh vực này thường lập luận rằng các mô hình ngôn ngữ lớn - công nghệ hỗ trợ chatbot - sẽ sớm đạt được những đột phá khoa học đáng kể. OpenAI và Meta cho biết công nghệ của họ đang hướng tới mục tiêu này trong các lĩnh vực như khám phá thuốc, toán học và vật lý lý thuyết.

Người phát ngôn của OpenAI, Laurance Fauconnet, cho biết trong một tuyên bố: “Chúng tôi tin rằng AI tiên tiến có thể thúc đẩy quá trình khám phá khoa học nhanh hơn và OpenAI có vị thế độc nhất để dẫn đầu xu hướng này”. 

Nhưng ông Fedus cho rằng những công ty như vậy không đi đúng hướng đến khám phá khoa học thực sự. 

“Thung lũng Silicon lười biếng về mặt trí tuệ khi mô tả tương lai của các mô hình ngôn ngữ lớn”, ông nói.

“Một chatbot không thể chỉ suy luận trong nhiều ngày rồi đưa ra một khám phá đáng kinh ngạc”, Tiến sĩ Cubuk nói. “Con người cũng không thể làm được điều đó. Họ phải thực hiện nhiều thí nghiệm thử nghiệm trước khi tìm ra điều gì đó đáng kinh ngạc - nếu họ có tìm ra.”

“ChatGPT moment” của khoa học vật liệu

Được biết, Periodic Labs, công ty đã huy động được hơn 300 triệu đô la vốn hạt giống từ công ty đầu tư mạo hiểm a16z và các công ty khác, đã bắt đầu hoạt động tại một phòng thí nghiệm nghiên cứu ở San Francisco. Công ty, được định giá 1 tỷ USD, dự định xây dựng phòng thí nghiệm riêng tại Menlo Park, California, nơi robot — robot vật lý — sẽ thực hiện các thí nghiệm khoa học trên quy mô lớn.

Các nhà nghiên cứu của công ty sẽ tổ chức và hướng dẫn các thí nghiệm này. Trong quá trình đó, hệ thống AI sẽ phân tích cả quá trình thử nghiệm lẫn kết quả. Hy vọng là chúng sẽ học cách tự thực hiện các thí nghiệm tương tự.

Tại Periodic Labs, các hệ thống AI sẽ học hỏi từ các tài liệu khoa học, thử nghiệm vật lý và những nỗ lực lặp đi lặp lại để sửa đổi và cải thiện thử nghiệm. Ví dụ, một trong những robot của công ty có thể thực hiện hàng nghìn thí nghiệm kết hợp nhiều loại bột và vật liệu khác nhau nhằm tạo ra một loại siêu dẫn mới, có thể được sử dụng để chế tạo nhiều loại thiết bị điện mới.

Được biết, vật liệu siêu dẫn cũng là mục tiêu đầu tiên mà Periodic Labs theo đuổi. Nếu tìm ra được những chất siêu dẫn hoạt động ở nhiệt độ cao và điều kiện thực tiễn, thế giới có thể bước sang kỷ nguyên truyền tải điện năng không tổn hao, chip máy tính mạnh hơn gấp bội, công nghệ y tế và không gian được cách mạng hóa. Ngoài siêu dẫn, Periodic còn hướng đến gốm, vật liệu từ tính và hợp chất điện tử mới – những “nguyên liệu gốc” cho thế giới công nghệ trong tương lai.

Sự khác biệt ở Periodic không chỉ nằm ở mục tiêu khoa học, mà còn ở quy mô nguồn lực. Việc huy động được hơn 300 triệu USD ngay trong vòng hạt giống cho thấy niềm tin lớn lao từ giới đầu tư. Một số nhà phân tích thậm chí gọi đây là “chatGPT moment” của khoa học vật liệu – khi AI không còn dừng ở tạo văn bản, hình ảnh, mà sẽ viết nên chương tiếp theo cho cả lịch sử nghiên cứu. 

Thế nhưng, thách thức cũng không nhỏ. Xây dựng phòng thí nghiệm tự động nghĩa là phải giải quyết hàng loạt bài toán về robot, hệ thống đo đạc chính xác, kiểm soát điều kiện thí nghiệm và xử lý khối dữ liệu khổng lồ với sai số cực nhỏ. Khác với dữ liệu văn bản có thể thu thập hàng tỷ mẫu từ Internet, dữ liệu khoa học thực nghiệm hiếm, đắt đỏ, và thường không hoàn hảo. Chính sự khan hiếm này mới là lý do Periodic muốn AI tự tạo ra dữ liệu của mình.

Sự gia nhập của Rishabh Agarwal làm cho câu chuyện càng thêm kịch tính. Trước đó, ông từng gắn bó 5 tháng với đội “superintelligence” tại Meta – nơi trả lương hậu hĩnh nhưng gây nhiều áp lực – rồi quyết định rời đi để tham gia Periodic. Trong mắt cộng đồng nghiên cứu, lựa chọn này phản ánh xu hướng mới: các nhà khoa học AI hàng đầu không còn chỉ bị cuốn vào cuộc đua mô hình ngôn ngữ khổng lồ, mà chuyển hướng sang những startup khoa học ứng dụng, nơi tiềm năng tạo ra tác động thực sự cho nhân loại.

Periodic Labs có nhiều lối đi để thương mại hóa. Họ có thể bán bản quyền phát minh vật liệu mới cho ngành công nghiệp, hợp tác sản xuất cùng các tập đoàn năng lượng, công nghệ hay thậm chí cung cấp “AI khoa học dưới dạng dịch vụ” cho các viện nghiên cứu. Nhưng hơn cả lợi nhuận, điều Periodic theo đuổi là một minh chứng: rằng AI không chỉ là công cụ sáng tạo nội dung, mà có thể trở thành động cơ khám phá khoa học, thay đổi cách con người tiếp cận những câu hỏi nền tảng nhất của tự nhiên.

Theo: The NY Times, Business Times