Quản lý thuế Hộ kinh doanh từ 2026: Chấm dứt thuế khoán, chuyển hoàn toàn sang phương pháp kê khai

Bộ Tài chính vừa phê duyệt Đề án "Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán" thông qua Quyết định số 3389/QĐ-BTC. Đây là một bước đi cụ thể hóa chủ trương chuyển đổi toàn bộ hộ kinh doanh sang phương pháp tự kê khai và tự nộp thuế, một thay đổi được xem là căn bản trong công tác quản lý thuế đối với khu vực kinh tế quan trọng này.

Theo nội dung Đề án, từ đầu năm 2026, các hộ kinh doanh sẽ được phân chia thành ba nhóm chính dựa trên quy mô doanh thu để áp dụng các phương pháp tính thuế và nghĩa vụ kê khai tương ứng.

Nhóm thứ nhất bao gồm các hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng một năm.

Nhóm này sẽ không phải nộp thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Dù không cần áp dụng sổ sách kế toán phức tạp, các hộ này vẫn phải thực hiện kê khai định kỳ hai lần mỗi năm để cơ quan quản lý nắm bắt tình hình hoạt động.

Nhóm thứ hai là các hộ có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 3 tỷ đồng một năm.

Đối với nhóm này, phương pháp tính thuế trực tiếp trên doanh thu sẽ được áp dụng, tương tự như cách tính hiện hành với các mức thuế suất theo ngành nghề đã được quy định. Cụ thể, tỷ lệ thuế là 1% cho hoạt động phân phối hàng hóa; 5% cho dịch vụ và xây dựng không bao thầu vật liệu; 3% cho sản xuất, vận tải, và 2% cho các hoạt động kinh doanh khác.

Các hộ kinh doanh thuộc nhóm này sẽ phải thực hiện kê khai thuế theo quý, tức 4 lần một năm, và phải lập sổ sách kế toán đơn giản theo biểu mẫu. Một điểm đáng chú ý là các hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm trong lĩnh vực bán lẻ, dịch vụ tiêu dùng sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.

Nhóm thứ ba, và cũng là nhóm có quy mô lớn nhất, là các hộ kinh doanh đạt doanh thu trên 3 tỷ đồng một năm.

Các hộ này sẽ bắt buộc phải chuyển sang phương pháp khấu trừ thuế GTGT, tức số thuế phải nộp được tính bằng thuế đầu ra trừ đi thuế đầu vào được khấu trừ. Về thuế TNCN, mức thuế suất là 17% tính trên lợi nhuận (doanh thu trừ chi phí hợp lý).

Nghĩa vụ của nhóm này cũng gần hơn với doanh nghiệp, bao gồm việc phải mở tài khoản ngân hàng riêng cho hoạt động kinh doanh, sử dụng hóa đơn điện tử có mã hoặc hóa đơn từ máy tính tiền. Tần suất kê khai sẽ là theo tháng đối với hộ có doanh thu trên 50 tỷ đồng/năm và theo quý cho các hộ còn lại.

Theo số liệu thống kê đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh, trong đó có khoảng 2,2 triệu hộ đang hoạt động ổn định. Số hộ có doanh thu trên ngưỡng phải nộp thuế (trên 100 triệu đồng/năm theo quy định cũ) là 1,3 triệu hộ. Năm 2024, tổng thu ngân sách từ khu vực này đạt khoảng 26.000 tỷ đồng.

Việc chuyển đổi sang mô hình quản lý mới này được đánh giá là một bước tiến quan trọng nhằm tăng cường tính minh bạch, giảm thiểu sự khác biệt về nghĩa vụ tuân thủ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy một sân chơi công bằng hơn. Tuy nhiên, để các quy định này đi vào thực tiễn, một khối lượng lớn công việc về hoàn thiện thể chế đang chờ đợi các cơ quan chức năng.

Theo lộ trình dự kiến trong Đề án, các văn bản luật cốt lõi như Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội tại kỳ họp Quốc hội thứ 10 - tháng 10/2025. Cùng với đó, Luật Phí và lệ phí cũng cần được sửa đổi trước khi năm 2026 bắt đầu.

Trong năm 2026, các văn bản khác như Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng các thông tư hướng dẫn về chế độ kế toán cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ cũng sẽ được rà soát, điều chỉnh. Quá trình này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ để đảm bảo toàn bộ khung pháp lý được chuẩn bị đồng bộ, tạo nền tảng vững chắc cho việc triển khai mô hình quản lý thuế mới trên toàn quốc.