Ngành xe điện trước thách thức tái cơ cấu để phát triển bền vững

Ngành công nghiệp xe điện, từng được tung hô như biểu tượng của tương lai xanh và làn sóng việc làm mới, đang bước vào giai đoạn đầy thử thách. Những gì từng được xem là cuộc bùng nổ tăng trưởng nay lại trở thành chuỗi điều chỉnh khắc nghiệt, khi từ các “ông lớn” lâu đời cho đến những startup non trẻ đều đồng loạt cắt giảm nhân sự để tồn tại.

General Motors – tập đoàn trăm năm tuổi của ngành ô tô Mỹ – đã buộc phải giảm sản lượng ở một trong những nhà máy chủ lực, tạm ngừng sản xuất các mẫu SUV điện Cadillac Lyriq và Vistiq, đồng thời hoãn mở rộng tại cơ sở Chevrolet Bolt ở Kansas City. Lý do không còn xa lạ: nhu cầu thị trường suy yếu, cộng thêm các chính sách ưu đãi thuế cho xe điện bị thu hẹp, khiến những kế hoạch táo bạo phải chững lại.

Rivian, cái tên từng được kỳ vọng trở thành đối trọng của Tesla, cũng không tránh khỏi sóng gió. Hãng này đã cắt giảm hàng trăm nhân viên, tập trung nguồn lực cho mẫu SUV giá rẻ R2 dự kiến ra mắt năm 2026. Quyết định khó khăn ấy phản ánh thực tế khắc nghiệt: tín dụng carbon dần biến mất, trong khi chi phí vận hành vẫn đè nặng lên đôi vai một công ty chưa kịp thoát khỏi tình trạng thua lỗ.

Ngay cả Lotus, thương hiệu xe sang được kỳ vọng “hóa thân” thành một Porsche phiên bản Anh, cũng buộc phải sa thải tới 40% lực lượng lao động tại nhà máy. Những nỗ lực tái sinh trong nhiều năm giờ bị kéo lùi bởi doanh số lao dốc và chiến lược thiếu nhất quán. Siemens – tập đoàn công nghiệp trụ cột của châu Âu – cũng vừa tuyên bố cắt hơn 6.000 việc làm, trong đó có khoảng 450 vị trí ở mảng sạc xe điện, khi sức mua suy giảm tại các thị trường lớn như Trung Quốc và Đức.

Ở chiều ngược lại, một loạt startup từng khuấy động thị trường giờ rơi vào cảnh bi đát. Nikola – công ty xe tải điện và hydro từng có lúc được định giá vượt cả Ford – đã nộp đơn phá sản, trong khi Canoo, cái tên từng đầy tham vọng ở Mỹ, lặng lẽ chấm dứt hoạt động. Những cú ngã này gióng lên hồi chuông báo động rằng không phải cứ gắn mác “xe điện” là có thể huy động vốn, mở rộng sản xuất và chiếm lĩnh thị trường.

Chỉ trong vòng một năm, hơn 30.000 việc làm trong lĩnh vực EV biến mất. Con số ấy không chỉ phản ánh sự chững lại về doanh số, mà còn phơi bày một nghịch lý: làn sóng việc làm xanh từng được quảng bá rầm rộ giờ đang mỏng dần, để lại một thực tế khó nuốt, khi ngành xe điện không thể thoát khỏi những quy luật khắc nghiệt của cung cầu và tài chính. Tương lai vẫn còn đó, nhưng con đường đi tới sẽ không còn tăng trưởng quá bùng nổ. 

Muhammad Rafey Khan, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu về phương tiện di chuyển bằng điện tại công ty tư vấn PTR Inc., chia sẻ với Rest of World rằng: "Việc sa thải không liên quan nhiều đến sự sụp đổ của ngành xe điện, mà liên quan nhiều hơn đến việc tái cân bằng các chiến lược, cơ cấu chi phí và vị thế cạnh tranh" .

Nico Murillo bắt đầu làm việc tại một nhà máy sản xuất xe điện từ năm 2019, gắn bó với công việc bằng tất cả sự tận tâm. Mỗi ca làm kéo dài tới 12 tiếng, quãng đường đi lại mất gần ba giờ khiến anh gần như kiệt sức. Để tiết kiệm thời gian, Murillo quyết định sống luôn trong chiếc xe của mình. 

Thế nhưng, tháng 4 năm ngoái, tất cả sụp đổ chỉ trong tích tắc. Trên đường đến ca làm, Murillo nhận được thông báo rằng vị trí của anh đã bị cắt giảm do tái cấu trúc. Khi tới cổng, thẻ ra vào không còn hiệu lực, anh bị chặn lại và buộc phải nộp lại phù hiệu nhân viên. Trong khoảnh khắc ấy, bên chiếc xe từng là “ngôi nhà tạm” suốt nhiều tháng, Murillo chỉ cảm thấy choáng váng và trống rỗng.

Mất việc sau nhiều năm cống hiến, anh buộc phải xoay xở để làm lại từ đầu. Murillo tìm được một công việc mới, ít hào nhoáng hơn, và thậm chí lên kế hoạch bán căn nhà nhỏ để tiếp tục sống trong xe, giảm chi phí sinh hoạt, tích lũy cho mục tiêu tự do tài chính sớm. Anh biến cú sốc mất việc thành động lực, chia sẻ câu chuyện của mình như một bài học về khả năng thích nghi và nghị lực trước biến động.

Trường hợp của Nico Murillo không phải cá biệt. Nó phản ánh sự mong manh của hàng vạn lao động trong ngành xe điện, nơi giấc mơ xanh đang chậm lại, nhường chỗ cho những đợt tái cấu trúc lạnh lùng. Những con số sa thải tưởng chừng khô khan, nhưng đằng sau là câu hỏi không dễ trả lời: Liệu “tương lai xanh” có thực sự bền vững cho chính những con người đang tạo ra nó?

Theo: Rest of World, Business Insider