“Nga đang bơi trong tiền mặt”, Elina Ribakova – nhà kinh tế tại Viện tài chính Quốc tế cho biết. Moscow kiếm được 97 tỷ USD từ dầu và khí đốt trong 7 tháng đầu năm nay, trong đó khoảng 74 tỷ USD đến từ dầu mỏ.
Nước này xuất khẩu 7,4 triệu thùng dầu thô và các sản phẩm như dầu diesel và xăng mỗi ngày trong tháng 7, theo Cơ quan năng lượng Quốc tế, chỉ giảm khoảng 600.000 thùng/ngày so với giai đoạn đầu năm.
Ngay cả khi xuất khẩu dầu giảm, Nga đã kiếm được khoảng 20 tỷ USD doanh thu trung bình tháng trong năm nay, so với mức 14,6 tỷ USD vào năm 2021, khi các nền kinh tế đang phục hồi sau đại dịch. Dữ liệu từ công ty theo dõi tàu biển Vortexa cho thấy các lô hàng đã tăng trở lại trong tháng 8.
Giá dầu đã vọt lên 130 USD/thùng trong những tuần đầu tiên khi cuộc xung đột nổ ra, sau đó ổn định ở mức 90-100 USD/thùng thời gian gần đây.
Theo các nhà kinh doanh dầu mỏ, các quan chức ngành vận tải biển, doanh số bán năng lượng của Nga khởi sắc nhờ tìm được người mua mới, phương tiện thanh toán mới, thương nhân mới và cách thức hỗ trợ tài chính mới.
“Rõ ràng là thế giới cần dầu mỏ và không ai đủ dũng cảm để cấm vận 7,5 triệu thùng dầu và các sản phẩm dầu mỏ của Nga mỗi ngày”, Sergey Vakulenko cho biết.
Sau khi những người mua ở Mỹ, Liên minh châu Âu và các đồng minh Thái Bình Dương cắt giảm nhập khẩu dầu của Nga, phần lớn lượng dầu này đã được chuyển đến các quốc gia châu Á – những nước được xem là có lập trường “trung lập”.
Một thị trường bất ngờ là Trung Đông. Xuất khẩu dầu nhiên liệu của Nga – một phiên bản tinh chế nhẹ của dầu thô – hiện đã liên tục chảy đến Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.
Dầu của Nga được sử dụng trong các nhà máy điện của Ả Rập Xê Út hoặc được xuất khẩu từ cảng Fujairah, của UAE, nơi dễ dàng pha trộn dầu của Nga và Iran để che giấu xuất xứ. Đây là loại dầu mà trước cuộc xung đột Nga thường chuyển đến Mỹ.
Mua được dầu của Nga với giá chiết khấu cao, tập đoàn dầu khí khổng lồ Saudi Arabian Oil tiếp tục xuất khẩu mạnh dầu thô của họ với giá thị trường. “Người Ả Rập Xê Út vui mừng khi sử dụng dầu của họ để bán hơn là để đốt”, chuyên gia Carole Nakhle của hãng tư vấn Crystol Energy cho biết.
Trong hầu hết trường hợp, dầu của Nga là hợp pháp để mua và bán. Mỹ và EU đã thiết kế các biện pháp trừng phạt đối với hệ thống tài chính nhưng không thể ngăn được dầu Nga chảy đến các quốc gia không bị trừng phạt.
Nhiều tổ chức phương Tây, bao gồm các ngân hàng và nhà giao dịch hàng hoá khẳng định đã cắt giảm hoặc dừng bất kỳ giao dịch nào liên quan đến dầu Nga. Tuy nhiên, điều này lại mang đến cơ hội cho các thương nhân nhỏ hơn.
Chẳng hạn, các công ty này đã chuyển nhân sự đến Dubai hay Singapore để “lách” các lệnh trừng phạt ngắn hạn của EU để giao dịch với các tập đoàn dầu của Nga. Để hỗ trợ cho các “đối tác mới”, Nga cũng đã dừng cập nhật sản lượng dầu hàng tháng cùng các dữ liệu khác, khiến việc đánh giá hoạt động của họ trở nên khó khăn. Các tài liệu về cảng của Nga cũng không còn nêu chi tiết dầu của nước này đang đi đến đâu và ai đang vận chuyển nó, theo các thương nhân.
Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia Trung Đông nhanh chóng tăng cường mua hàng, tận dụng lợi thế giảm giá và mở ra các tuyến thương mại mới cho dầu thô của Nga.
Ấn Độ hiện là khách hàng tốt nhất của Nga. Các công ty tại đây đã nhập khẩu dầu Nga từ con số 0 lên khoảng 1 triệu thùng/ngày chỉ trong vòng vài tuần sau khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra.
Một Giám đốc điều hành của Indian Oil Corp cho biết nhập khẩu gần đây đã giảm do công tác bảo trì nhà máy lọc dầu. Tuy nhiên, công ty đã ký hợp đồng với hãng dầu mỏ Nga Rosneft để đảm bảo nguồn cung đến năm 2028.
Vẫn còn những lo ngại
Tuy nhiên, các nhà phân tích và nhà điều hành năng lượng đều khẳng định về lâu dài, Nga sẽ gặp khó trong việc duy trì vị thế là nhà cung cấp dầu hàng đầu. Có những giới hạn về lượng dầu thô của Nga mà các nhà máy lọc dầu ở Ấn Độ, Trung Quốc có thể nhập được. Khi máy móc của Nga cũ đi, quyền truy cập vào các phần mềm của phương Tây bị mất, các lệnh trừng phạt cấm nhập khẩu công nghệ mới… tất cả đều sẽ gây ra cản trở lớn.
Mùa đông năm nay sẽ là thời điểm thử thách quyết tâm của Moscow. Vào ngày 5/12 tới đây, lệnh cấm nhập khẩu dầu mỏ Nga bằng đường biển sẽ có hiệu lực, cùng với đó là lệnh trừng phạt các tổ chức cung cấp dịch vụ bảo hiểm và tài trợ cho các chuyến tàu chở dầu Nga.
Nga có thể gặp khó trong việc tìm kiếm người mua mới cho khoảng 1,25 triệu thùng dầu thô và nhiên liệu xuất khẩu hiện đang hướng đến châu Âu mỗi ngày, theo Arkady Gevorkyan – nhà phân tích tại Citigroup. Livia Gallarati của Energy Aspects thì tin rằng sản lượng dầu thô hàng ngày của Nga có thể giảm khoảng 2 triệu thùng vào tháng 3/2023.
