Nếu phải đốt than để tạo ra điện, dùng xe máy điện có 'sạch' hơn xe máy xăng?

Trong bối cảnh xe máy điện được khuyến khích sử dụng tại Việt Nam để thân thiện với môi trường hơn, nhiều người bày tỏ quan ngại khi nhiệt điện than vẫn chiếm tỷ trọng lớn tại Việt Nam, khiến cho việc sử dụng xe máy điện vẫn gián tiếp tạo ra phát thải. 

Nếu như sử dụng xe máy xăng trực tiếp phát thải ra môi trường, lượng phát thải gián tiếp từ xe máy điện có lớn hơn con số của xe máy xăng?

Điện than chiếm gần 50% cơ cấu điện Việt Nam

Để so sánh được, ta cần tính toán lượng phát thải ở các xe tiêu biểu giả sử khi cùng di chuyển 100 km. Nhìn chung, xe máy điện vẫn là phương án có lượng phát thải CO2 thấp hơn hẳn so với mẫu xe tương đương chạy xăng.

Cụ thể về phép tính, dữ kiện thực tế theo các báo cáo gần nhất như sau:

Các dữ kiện cần phải có để có thể tính toán được sẽ bao gồm cơ cấu điện tại Việt Nam (tỷ trọng các nguồn điện), lượng phát thải cho từng loại điện, mức tiêu hao nhiên liệu của một mẫu xe máy xăng tiêu biểu, mức tiêu hao năng lượng tiêu biểu của một mẫu xe máy điện tiêu biểu.

Theo bài viết được đăng tải trên tờ Năng Lượng Việt Nam (Cơ quan của Hiệp hội Năng lượng Việt Nam) và bài viết được đăng tải trên tờ Nông nghiệp & Môi trường, nhiệt điện than đang là nguồn tạo ra điện chính tại Việt Nam - chiếm gần 50%, theo sau là thủy điện và năng lượng tái tạo với tỷ trọng lần lượt là gần 29% và gần 13%. Số liệu tính trong năm 2024.

*Tổng phát thải tính theo kịch bản phát thải khí nhà kính cao

Bài viết trên tờ Nông nghiệp & Môi trường cũng nêu hệ số phát thải theo 3 kịch bản, lần lượt là kịch bản phát thải khí nhà kính thấp, trung bình, và cao; từ đây, hệ số phát thải tin cậy có thể sử dụng để tính toán là 0,6811 tCO2e/MWh (tính trung bình kết quả của kịch bản trung bình và cao), tương đương 0,681 kg CO2e/kWh.

Lượng phát thải của xe máy xăng và xe máy điện?

Vậy, xe máy điện di chuyển 100 km phát thải bao nhiêu CO2?

Để tính được, ta cần có hiệu suất dẫn điện của lưới điện, hiệu suất sạc và mức tiêu hao năng lượng của xe.

Bài viết đăng trên Báo Chính Phủ cho thấy tổn thất điện năng của EVNNPT trong năm 2024 là 2,62%, tức là cứ 1 kWh điện được truyền tải từ nguồn thì lượng điện thực tế tới người dùng cuối là: 1 - 1 x 2,62% = 0,9738 kWh.

Theo bài viết do Dat Bike đăng tải năm 2020, hiệu suất sạc của mẫu Dat Bike Weaver là 85%; tức là 1 kWh từ nhà máy điện truyền tới xe sẽ chỉ còn: 0,9738 kWh x 85% = 0,82773 kWh. 

Viện dẫn bài viết của Dat Bike bởi đây là đơn vị duy nhất có thông tin về hiệu suất sạc.

Mẫu xe Dat Bike Quantum S3 là mẫu xe giá dễ tiếp cận nhất thời điểm hiện tại của hãng (khoảng 35 triệu đồng), có thể đi tối đa 200 km mỗi lần sạc, sử dụng pin có công suất lưu trữ 6,4 kWh. 

Đặt giả thiết sạc của Quantum S3 vẫn có hiệu suất tương tự của xe Weaver ra đời từ năm 2019, để mẫu xe này đi được 100 km, cần phải nạp ít nhất 3,2 kWh. Áp dụng phép toán trên, ta có thể tính được lượng điện nhà máy cần truyền tới để nạp là: 3,2 / 0,82773 = 3,866 (kWh)

Để sản xuất ra 3,866 kWh, hệ thống điện tại Việt Nam đã phát thải lượng CO2 là: 3,866 x 0,681 = 2,63 (kg CO2).

Tiếp tục so sánh với xe máy xăng: Trong cùng khoảng giá với Dat Bike Quantum S3, mẫu xe tay ga Honda Vision là mẫu xe tiêu biểu khi được nhiều người lựa chọn. Theo công bố của nhà sản xuất, Honda Vision phiên bản Đặc biệt (giá niêm yết 34,353 triệu đồng) có mức tiêu thụ xăng 1,82 L/100km.

Tham khảo từ EPA (Mỹ), hệ số phát thải trung bình của xăng là 2,348 kg CO2/lít. Vậy, khi đi 100 km, lượng CO2 một chiếc Honda Vision sẽ phát thải là: 2,348 x 1,82 = 4,273 (kg CO2).

Như vậy, có thể thấy rằng khi cùng di chuyển 100 km, lượng phát thải từ năng lượng tiêu thụ của Dat Bike Quantum S3 chỉ bằng 61,55% so với xe Honda Vision.

Nhìn chung, dựa trên các dữ kiện và phép toán trên, có thể thấy rằng ngay cả khi nhiệt điện than chiếm phân nửa cơ cấu ngành điện của Việt Nam, sử dụng xe máy điện là phương án trực tiếp cắt giảm phát thải khí nhà kính so với việc sử dụng mẫu xe máy xăng tương đương.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các phép tính và kết luận phía trên chỉ mang tính tham khảo do chỉ tập trung đến lượng năng lượng tiêu thụ, không tính đến các yếu tố khác cũng góp phần làm ô nhiễm môi trường - như tổng lượng phát thải trong vòng đời một chiếc xe (bụi phanh, bụi lốp, lượng CO2 để tạo ra các cấu thành xe...), hay tổng lượng khí thải để làm ra pin mặt trời phục vụ sản xuất năng lượng tái tạo.