Nếu gỡ được việc này, kinh tế Cuba có thể thu được gần 3 tỷ USD/năm

Du lịch - nguồn thu ngoại tệ mũi nhọn của Cuba - đang trải qua chu kỳ khó nhất trong nhiều năm. Nửa đầu 2025, quốc đảo đón 981.856 khách quốc tế, giảm gần 25% so với cùng kỳ 2024; bản tin của cơ quan thống kê Cuba (ONEI) nêu rõ xu hướng suy yếu kéo dài sang quý 2 năm nay. Mục tiêu cả năm vì vậy đứng trước sức ép lớn dù cao điểm mùa đông còn ở phía trước.

Bức tranh càng thấy rõ nếu đặt cạnh giai đoạn cực thịnh. Theo niên giám du lịch của ONEI, Cuba từng đón 4,68 triệu khách quốc tế năm 2018 và 4,26 triệu năm 2019 - thời kỳ du lịch “điểm rơi” tốt nhờ đà nới lỏng đi lại.

Cùng năm 2018, doanh thu gắn với du lịch quốc tế đạt 2,78 tỷ USD (2019: 2,65 tỷ USD), trước khi rơi xuống 1,15 tỷ USD (2020) và chỉ 1,05 tỷ USD vào 2022. Tỷ lệ lấp đầy phòng cũng lao dốc, chỉ 27,4% năm 2022, phản ánh công suất dư thừa sau giai đoạn mở rộng nhanh số phòng khách sạn.

Đến 2024, lượng khách cả năm khoảng 2,2 triệu, vẫn xa ngưỡng “tiền COVID” và thấp hơn đáng kể so với các điểm đến Caribe đã phục hồi. Tại Hội chợ Du lịch Cuba 2025, Bộ trưởng Du lịch Juan Carlos García Granda thừa nhận áp lực, đồng thời công bố chiến lược xoay trục thị trường - đặc biệt hướng tới Trung Quốc, với các biện pháp tăng kết nối hàng không và tối giản thủ tục nhập cảnh.

Nguyên nhân khiến đà phục hồi chậm có cả yếu tố bên ngoài lẫn nội tại. Một mặt, hạn chế đi lại của Mỹ đã làm suy giảm một thị trường gần, quan trọng; mặt khác, cạnh tranh trong khu vực về chất lượng cơ sở hạ tầng - dịch vụ khiến Cuba hụt hơi khi công suất khách sạn dư thừa nhưng đầu tư nâng cấp còn chậm. Bối cảnh cắt điện lan rộng cũng tạo tâm lý rủi ro, dù nhà chức trách khẳng định các cơ sở lưu trú lớn đã đầu tư máy phát để không gián đoạn dịch vụ. 

Vai trò của du lịch với kinh tế Cuba chủ yếu thể hiện ở dòng ngoại tệ. Ngay trong năm đỉnh 2018, 2,78 tỷ USD doanh thu du lịch là nguồn lực quan trọng để nhập khẩu nhiên liệu, lương thực, linh kiện – các đầu vào mà nền kinh tế phụ thuộc. Khi khách đến giảm một nửa so với trước dịch, khoảng trống ngoại tệ xuất hiện, kéo theo vòng xoáy thiếu hàng - giá cao ảnh hưởng sức mua trong nước. Điều này giải thích vì sao La Habana đặt du lịch vào vị trí “ưu tiên khôi phục” trong các kế hoạch 2025–2026. 

Triển vọng phục hồi sẽ xoay quanh ba nhóm giải pháp đã được công bố/khởi động.

Thứ nhất, kết nối và thị trường nguồn: mở thêm đường bay thẳng, đặc biệt châu Á – Trung Quốc, nới thuận lợi thị thực, đồng thời củng cố thị trường truyền thống (Canada, châu Âu) bằng các sản phẩm mới thay vì chỉ “nắng – biển”. 

Thứ hai, sản phẩm và trải nghiệm: nâng cấp cơ sở lưu trú hiện hữu, đẩy mạnh mô hình đa điểm – đa chủ đề (văn hóa, di sản, y tế – wellness, thể thao mùa đông ở miền Đông Cuba), gắn với hệ sinh thái dịch vụ của khu vực tư nhân để kéo dài thời gian lưu trú, tăng chi tiêu/khách.

Thứ ba, độ tin cậy trong vận hành: ưu tiên bảo đảm điện - nước cho các “cụm du lịch” trọng điểm như La Habana, Varadero, Holguín, Ciego de Ávila, nơi công suất phòng lớn nhất theo thống kê ONEI.

Kịch bản “đi lên từ nền thấp” là khả thi nếu các khâu trên được thực thi đồng bộ. Chỉ cần đưa doanh thu du lịch về vùng 2,7–3,0 tỷ USD/năm như giai đoạn đỉnh (giả định công suất và chi tiêu/khách tiệm cận tiền dịch), Cuba sẽ có thêm khoảng 1,5–2,0 tỷ USD so với mặt bằng gần đây để nới không gian nhập khẩu thiết yếu, qua đó tạo vòng phản hồi tích cực cho tăng trưởng.

Dù còn nhiều ràng buộc – từ tài chính công hạn hẹp đến hạ tầng năng lượng – du lịch vẫn là đòn bẩy nhanh nhất để đưa ngoại tệ trở lại nền kinh tế. 

Du lịch Cuba đã đi qua đỉnh cao 2018–2019 và chạm đáy sau đại dịch. Dấu hiệu 2025 cho thấy con đường hồi phục còn gập ghềnh, nhưng toàn bộ công cụ chính sách đang hướng về tái kết nối thị trường, nâng chất sản phẩm và bảo đảm vận hành. Với “điểm xuất phát” thấp hiện nay, các quý tới – nhất là mùa đông – sẽ là thước đo thực tế cho khả năng đưa du lịch trở lại vai trò “máy bơm” ngoại tệ của Cuba.