Nước Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới, đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt dân số nghiêm trọng. Tình trạng này không chỉ được nhìn qua những con số thống kê khô khan mà đang dần hiện hữu trong từng ngóc ngách của đời sống xã hội: từ những giảng đường vắng sinh viên, những nhà máy chật vật tuyển người, đến những thành phố loay hoay tìm cách níu chân gia đình trẻ. Các chuyên gia gọi đây là “khủng hoảng thiếu người” – ‘bóng ma’ có thể phủ bóng lên toàn bộ nền kinh tế và địa chính trị trong nhiều thập niên.
Sau đỉnh điểm gần 4,3 triệu trẻ sơ sinh vào năm 2007, số ca sinh tại Mỹ đã liên tục sụt giảm. Đến năm 2017, con số này chỉ còn khoảng 3,8 triệu và đến năm 2024 chỉ đạt hơn 3,6 triệu. Trung bình một phụ nữ Mỹ hiện nay chỉ sinh 1,6 con, thấp hơn nhiều so với mức 2,1 con cần thiết để duy trì dân số ổn định.
Đây không chỉ là hiện tượng ngắn hạn mà là xu thế kéo dài, phản ánh những biến đổi xã hội sâu sắc: phụ nữ ngày càng ưu tiên sự nghiệp và kết hôn muộn. Chi phí nuôi dạy con cái và chăm sóc trẻ nhỏ đắt đỏ khiến nhiều gia đình dè dặt trong việc sinh thêm con. Khảo sát xã hội cho thấy phần lớn người Mỹ vẫn mong muốn có nhiều con hơn so với thực tế, nhưng họ bị mất động lực vì gánh nặng tài chính và điều kiện sống.
Với gần 4.000 trường cấp bằng, giáo dục Đại học là lĩnh vực chịu tác động trực tiếp. Nhiều trường khó có thể trụ vững. Các trường đại học và cao đẳng vốn phụ thuộc vào số lượng tuyển sinh đang dần hụt hơi.
Các chuyên gia giáo dục cảnh báo “vực thẳm nhân khẩu” có thể khiến hàng loạt cơ sở giáo dục nhỏ phải đóng cửa trong thập kỷ tới. Mỗi ngôi trường đóng cửa không chỉ làm mất đi cơ hội học tập cho cộng đồng mà còn kéo theo hàng trăm việc làm biến mất, gây tổn thất hàng chục triệu USD cho nền kinh tế địa phương. Theo phân tích của IMPLAN năm 2024, mỗi trường hợp đóng cửa trường Đại học kéo theo trung bình 265 việc làm biến mất, 14 triệu USD thu nhập lao động và 32 triệu USD tổn thất kinh tế.
Ngoài giáo dục, thị trường lao động cũng chạm ngưỡng báo động. Một mặt, doanh nghiệp thiếu lao động khi thế hệ cũ nghỉ hưu ồ ạt, trong khi thế hệ mới không đủ đông để thay thế. Mặt khác, nghịch lý lại xuất hiện: tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm thanh niên có bằng đại học tăng cao hơn mức trung bình cả nước, lên tới 5,8% so với mức chung 4,2%. Thực tế này phản ánh sự mất cân đối nghiêm trọng: nước Mỹ thiếu người ở một số ngành nghề thiết yếu như sản xuất, dịch vụ chăm sóc và kỹ thuật, nhưng lại thừa những cử nhân không tìm được việc làm phù hợp.
Tình trạng dân số già hóa ngày càng khiến “khủng hoảng thiếu người” thêm căng thẳng. Tuổi trung vị của dân số Mỹ đã tăng lên gần 39, trong khi thế hệ Baby Boomers – từng chiếm tỷ trọng lớn trong lực lượng lao động – đang bước dần ra khỏi thị trường việc làm. Trong vòng 10 năm tới, hàng triệu lao động có kinh nghiệm sẽ rời bỏ lực lượng sản xuất, nhưng không có đủ người trẻ thay thế. Hệ thống an sinh xã hội, vốn dựa trên sự đóng góp của thế hệ đang làm việc để chi trả cho người về hưu, sẽ đứng trước áp lực khổng lồ.
.jpg)
Theo hãng phân tích Lightcast, sự kết hợp giữa việc thế hệ “baby boomer” nghỉ hưu và tỷ lệ sinh giảm sẽ tạo ra mức thâm hụt 6 triệu lao động vào năm 2032. “Không có chính sách nào đủ mạnh để đảo ngược xu hướng giảm sinh”, bà Wafa Orman, chuyên gia kinh tế lao động (ĐH Alabama), khẳng định.
Không chỉ trong phạm vi kinh tế, vấn đề nhân khẩu học còn tiềm ẩn nguy cơ xã hội và chính trị. Khi người trẻ ít đi, gánh nặng thuế khóa và chi phí xã hội mà họ phải gánh sẽ nặng nề hơn. Tình trạng này có thể dẫn tới sự bất mãn, phân hóa thế hệ và bất bình đẳng gia tăng.
Trước tình hình ấy, một số biện pháp đã được đưa ra. Chính quyền từng đề xuất trợ cấp tài chính trực tiếp cho gia đình sinh con, thậm chí là “tặng tiền em bé” lên tới vài nghìn USD. Nhưng các nhà phân tích nhận định đây chỉ là biện pháp ngắn hạn, không đủ để thay đổi căn bản. Muốn khuyến khích sinh con, nước Mỹ phải giải quyết những rào cản thực sự: chi phí chăm sóc trẻ em quá cao, thiếu dịch vụ nhà trẻ công cộng, giá nhà ở đắt đỏ và thời gian làm việc khắc nghiệt khiến cha mẹ khó cân bằng.
“Không có giải pháp đơn lẻ nào có thể giải quyết vấn đề này”, Giáo sư kinh tế Nathan Grawe (Đại học Carleton), người được cho là đã đưa ra khái niệm “vực thẳm dân số”, nhận định.
Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp quay sang phụ thuộc hơn vào dân nhập cư để bù đắp thiếu hụt lao động. Chính sách nhập cư trở thành công cụ quan trọng, nhưng lại gây chia rẽ chính trị và xã hội. Một bộ phận lo ngại nhập cư ồ ạt sẽ tạo áp lực về văn hóa và an ninh, trong khi giới kinh tế khẳng định lao động nhập cư là chìa khóa để duy trì sức mạnh sản xuất.
Nước Mỹ không đơn độc trong cơn khủng hoảng này. Nhật Bản, Hàn Quốc, nhiều nước châu Âu cũng đang đối mặt với tình trạng dân số suy giảm và tỷ lệ sinh thấp. Nhưng khác biệt ở chỗ, Mỹ từng được xem là có lợi thế hơn nhờ dòng người nhập cư liên tục bổ sung. Tuy nhiên, ngay cả lợi thế này cũng không còn bền vững trong bối cảnh chính trị chia rẽ.
Các chuyên gia cảnh báo nếu không có giải pháp căn cơ, nước Mỹ sẽ bước vào giai đoạn mà tăng trưởng kinh tế bị bóp nghẹt, an sinh xã hội bị bào mòn, và sự năng động vốn được coi là linh hồn của “giấc mơ Mỹ” sẽ dần phai nhạt. Tương lai của một siêu cường kinh tế phụ thuộc không chỉ vào công nghệ, vốn hay thị trường, mà còn vào một nguồn lực giản dị và căn bản nhất: con người.
Theo: Business Insider
.png "VVA tổ chức khai giảng khóa đào tạo thẩm định giá K163 tại Đà Nẵng")
.png "Khoan thủng 3,3 km đất đá, hơn 200 tỷ mét khối khí phun lên ngùn ngụt, Trung Quốc trúng đậm ‘kho báu’ trải rộng xuyên tỉnh, củng cố an ninh năng lượng")
