Nâng hạng TTCK: Chênh vênh đường qua MSCI, Việt Nam nên tranh thủ lối đi FTSE

Thời gian gần đây, cơ quan quản lý Nhà nước (Bộ Tài chính, Uỷ ban chứng khoán Nhà nước...) đã đặt quyết tâm cao nhằm nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam từ cận biên lên mới nổi. Tuy nhiên, vấn đề đang vấp phải khó khăn cần đáp ứng tiêu chí của các tổ chức quốc tế đó là thay đổi ký quỹ và hạn chế nhà đầu tư nước ngoài.

Để đánh giá một cách khách quan nhất, TS. Nguyễn Trí Hiếu - Chuyên gia tài chính – ngân hàng đã có cuộc trò chuyện với MarketTimes.

MarketTimes: Theo nhiều ý kiến đưa ra cho thấy khó khăn mà TTCK Việt Nam còn chưa đáp ứng được các tiêu chí của các tổ chức quốc tế là thay đổi ký quỹ và hạn chế nhà đầu tư (NĐT) nước ngoài. Ông đánh giá như thế nào về vấn đề này?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Vấn đề thay đổi ký quỹ và hạn chế NĐT nước ngoài đã tác động không nhỏ tới TTCK.

Hiện, giao dịch ký quỹ tại Việt Nam rất hạn chế, ngay NĐT nước ngoài mở tài khoản cá nhân cũng có vấn đề. Đơn cử ở lĩnh vực ngân hàng, Việt kiều sử dụng dịch vụ ngân hàng hạn chế, không được sử dụng ATM, các giao dịch phải đến ngân hàng thực hiện. Bản thân tôi là một chuyên gia hoạt động lâu năm ở Việt Nam nhưng giao dịch với ngân hàng vẫn áp theo quy định của Việt kiều nên rất hạn chế.

Yêu cầu của cả MSCI và FTSE đối với Việt Nam khi nâng hạng thị trường, thì những giao dịch cần phải thông thoáng để các NĐT giao dịch thuận lợi.

Đối với yêu cầu của hai tổ chức MSCI và FTSE loại bỏ yêu cầu các quỹ phải có tiền mặt ở trong nước. Tôi nghĩ rằng, nếu đáp ứng yêu cầu này thì bất lợi cho tổ chức chứng khoán. Để nâng hạng mà yêu cầu loại bỏ điều này là điều vô lý. Khi bỏ quy định các NĐT phải có tiền mặt trong tài khoản tác động đến một số nhà đầu tư thanh toán ký quỹ, thực hiện giao dịch trong ngày.

Đối với vấn đề hạn chế room nước ngoài, theo tôi, ở một số lĩnh vực nên mở room để NĐT nước ngoài họ mang công nghệ, vốn và quản trị vào doanh nghiệp đang thua lỗ, vực lại doanh nghiệp yếu kém đó. Với những ngành nghề đầu tư khác cần có điều kiện và hạn chế.

Ngoài ra còn số ngành nghề các NĐT nước ngoài muốn đầu tư vốn chủ sở hữu 100%. Tuy nhiên, doanh nghiệp Việt Nam không muốn bán tỷ lệ lớn vì lo ngại các đối tác nước ngoài sẽ vào thao túng công ty. Nếu nới room tỷ lệ cho NĐT nước ngoài ở các ngành nghề đầu tư có điều kiện như ngân hàng thì họ sẽ mặn mà hơn, có thể nới lên 49%.

MarketTimes: Việc nâng mức sở hữu cho NĐT nước ngoài khiến nhiều người lo ngại doanh nghiệp đó sẽ bị thao túng. Vậy làm thế nào để vừa có thể nâng mức sở hữu của NĐT nước ngoài vừa quản trị được doanh nghiệp, thưa ông?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Tôi cho rằng đâu đó vẫn có những lo ngại khi nới room, nâng mức sở hữu thì các NĐT ngoại đưa doanh nghiệp vào quỹ đạo của họ, rủi ro cho doanh nghiệp nội, không phù hợp với nền kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, các cơ quan quan lý có đầy đủ công cụ, chức năng để quản lý hoạt động này. Có thể xử phạt những hoạt động mang tính lũng đoạn ngân hàng, chẳng hạn NĐT nước ngoài tìm cách trốn thuế, sử dụng doanh nghiệp đó rửa tiền...

Một doanh nghiệp yếu kém, được nới room, NĐT nước ngoài đầu tư vào họ sẽ bỏ công sức, tài chính, quản trị… làm lợi cho doanh nghiệp đó. Các doanh nghiệp nhỏ không có sự hỗ trợ về tài chính có thể tiếp tục yếu kém, thậm chí có nguy cơ huỷ niêm yết trên thị trường.

Theo tôi, những lĩnh vực hạn chế nới room, hạn chế NĐT nước ngoài sở hữu là lĩnh vực quốc phòng, an ninh lượng thực, an ninh năng lượng, truyền thông, hàng không, ngân hàng quốc doanh. Còn những lĩnh vực bảo hiểm, tài chính... nên nới room dần cho người nước ngoài.

Tôi lấy ví dụ, Mỹ cũng đã mở room cho NĐT nước ngoài 100% với điều kiện NĐT nước ngoài đó phục vụ quyền lợi của đại chúng và họ xem xét NĐT nước ngoài có định hưóng phù hợp với chính sách tiền tệ của NHTW, hỗ trợ cho cộng đồng NĐT đang hướng tới đầu tư.

MarketTimes: Ông nhìn nhận như thế nào về thực tế TTCK Việt Nam đang trong quá trình nâng hạng?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Để đáp ứng các tiêu chí nâng hạng thị trường do MSCI đánh giá còn rất khó khăn, cho đến hiện tại Việt Nam vẫn chưa được đưa vào danh sách theo dõi, trong khi đó FTSE đưa Việt Nam vào danh sách theo dõi từ năm 2018.

Các tiêu chuẩn của FTSE đưa ra ít hơn các tiêu chuẩn của MSCI. Trong khi MSCI đang đòi hỏi TTCK Việt Nam minh bạch, thì tại Việt Nam xảy ra rất nhiều sự việc tiêu cực như bán khống, thao túng, vụ FLC, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát và một loạt các công ty chứng khoán vi phạm trong thời gian vừa qua bị xử phạt. Như vậy con đường để tới thị trường mới nổi qua MSCI rất "chênh vênh".

Trong lúc này, chúng ta cần một mặt tranh thủ FTSE để họ chấp thuận, mặt khác tập trung nỗ lực tranh thủ MSCI công nhận các tiêu chí còn thiếu, yếu trong việc nâng hạng thị trường, để có nguồn đầu tư lớn cho tương lai.

Tuy nhiên, một vấn đề rất quan trọng là kể cả khi được nâng hạng, thì việc minh bạch thông tin thị trường vẫn luôn phải duy trì. Bởi nếu các thị trường được nâng hạng lên mới nổi nếu không đáp ứng được tiêu chí, các tổ chức quốc tế đánh giá lại sẽ kéo xuống thị trường cận biên. Do đó, Việt Nam cần phải cố gắng, khi được xếp hạng không có nghĩa là an toàn. Nếu không đáp ứng được các tiêu chí thì FTSE và MSCI sẽ kéo xuống cận biên trở lại.

MarketTimes: Trân trọng cảm ơn ông!