Một quốc gia châu Á âm thầm hành động, tiên phong thoát phụ thuộc đất hiếm Trung Quốc: Bài học dành cho phương Tây?

Ngay từ trước khi Trung Quốc áp lệnh cấm xuất khẩu một số nguyên tố đất hiếm và nam châm vào tháng 4, Nhật Bản đã sớm nhận thấy nguy cơ và bắt đầu xây dựng các biện pháp ứng phó. 

Cú sốc vào năm 2010 khi Trung Quốc cấm xuất đất hiếm sang Nhật Bản đã khiến Tokyo thay đổi cách tiếp cận với an ninh chuỗi cung ứng. Mặc dù lệnh cấm chỉ kéo dài 2 tháng, sự kiện đó đã trở thành hồi chuông cảnh báo. 

Ngoài việc dự trữ, tái chế và đẩy mạnh các công nghệ thay thế, Nhật Bản đã đầu tư mạnh vào các dự án đất hiếm bên ngoài Trung Quốc. Đáng chú ý nhất là khoản đầu tư cho nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất ngoài Trung Quốc Lynas ở Australia. Nhờ đó, Nhật Bản đã giảm tỷ lệ phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc từ hơn 90% xuống dưới 60%. Nhật Bản hiện đang hướng tới mục tiêu đưa tỷ lệ này xuống dưới 50% ngay trong năm nay.  

Công ty chuyên sản xuất nam châm vĩnh cữu Niron Magnetics của Mỹ cho biết Nhật Bản đã có sự chuẩn bị tốt hơn so với nhiều quốc gia khác nhờ kinh nghiệm trong cuộc khủng hoảng năm 2010. Nhật đã tăng dự trữ, đầu tư vào Lynas và thiết lập nguồn cung từ Australia và nhà máy chế biến tại Malaysia. 

Tuy nhiên, Nhật Bản vẫn còn phụ thuộc vào Trung Quốc ở các loại đất hiếm nặng, do trữ lượng trong vỏ Trái đất khá hiếm và khó tinh chế. Phần lớn đất hiếm nặng do Lynas sản xuất vẫn phải đưa về Trung Quốc để tinh chế. Tuy vậy, trong tháng qua, Lynas tuyên bố lần đầu sản xuất được hai nguyên tố đất hiếm nặng bên ngoài Trung Quốc. 

Trung Quốc hiện sản xuất 70% nguồn cung đất hiếm của thế giới và tinh chế gần 90%. Điều này khiến các quốc gia phương Tây e ngại khi nhu cầu về khoáng sản quan trọng tăng nhanh trong chuyển dịch năng lượng xanh. 

Chính sách hạn chế xuất khẩu đất hiếm mới nhất của Trung Quốc được coi là để đáp lại việc Mỹ tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc. CEO công ty Amaroq Eldur Olafsson cho biết việc ngừng xuất khẩu đã khiến nhiều nhà máy ở Mỹ và châu Âu phải ngừng sản xuất do thiếu linh kiện. Ngành ô tô phương Tây bị ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng. 

Tại Nhật, Suzuki đã tạm ngừng sản xuất dòng xe Swift do thiếu nguồn cung đất hiếm. Nissan cho biết đang phối hợp với chính phủ Nhật Bản và Hiệp hội Sản xuất Ô tô Nhật Bản để tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng. 

Về lâu dài, các chuyên gia nhận định phương Tây cần chính sách đồng bộ nhằm tăng công suất khai thác, chế biến đất hiếm trong nước. Tại châu Âu, tập đoàn hoá chất Solvay của Bỉ đặt mục tiêu đáp ứng 30% nhu cầu đất hiếm đã qua chế biến của châu lục vào năm 2030. Các chuyên gia từ CSIS ở Mỹ cũng cho rằng hỗ trợ vốn sẽ là yếu tố quan trọng giúp các dự án không phải của Trung Quốc đủ điều kiện phát triển bền vững. 

Theo CNBC