Tesla, gã khổng lồ xe điện (EV) từng là biểu tượng của sự tăng trưởng không ngừng, vừa công bố một quý tài chính đầy nghịch lý. Dù doanh thu tổng thể tăng trưởng trở lại 12% lên mức kỷ lục 28 tỷ USD và doanh thu mảng năng lượng tăng vọt 44%, thế nhưng lợi nhuận ròng (net income) của công ty lại sụt giảm 37%.
Phố Wall lập tức phản ứng bằng việc cổ phiếu Tesla giảm giá, cho thấy giới đầu tư đang đặt ra câu hỏi lớn: Phải chăng CEO Elon Musk đang quá mải mê với những "niềm vui mới" như Trí tuệ Nhân tạo (AI) và Robot, khiến mảng kinh doanh cốt lõi bị ảnh hưởng?
Không còn mê xe điện
Hãng tin CNBC cho hay Tesla vẫn công bố doanh thu kỷ lục 28 tỷ USD, tăng 12% so với cùng kỳ năm trước, nhờ người tiêu dùng Mỹ đổ xô mua xe trước khi gói ưu đãi thuế 7.500 USD hết hạn vào cuối tháng 9. Thế nhưng đằng sau con số đó là một sự thật ít vui hơn: biên lợi nhuận đang mỏng đi nhanh chóng. Giá bán xe điện phải giảm để giữ doanh số, chi phí nghiên cứu và phát triển tăng 50%, còn nguồn thu từ tín chỉ carbon vốn từng là cứu cánh lợi nhuận giảm gần một nửa.
Sự sụt giảm lợi nhuận của Tesla không đến từ việc giảm doanh số, mà chủ yếu từ việc tăng 50% chi phí hoạt động. Ban lãnh đạo Tesla đã trực tiếp thừa nhận nguyên nhân là do đẩy mạnh chi tiêu cho AI và "các dự án R&D khác". Điều này phản ánh rõ ràng chiến lược xoay trục của Elon Musk.
Mặc dù ông chủ Tesla lý giải rằng khoản chi khổng lồ này là "đầu tư cho tương lai" nhưng các nhà đầu tư lại đang tự hỏi: tương lai ấy liệu có còn gắn chặt với ô tô điện vốn là trụ cột của Tesla hay đã bắt đầu dịch chuyển sang một giấc mơ khác?
Dù cổ phiếu tăng gần 9% từ đầu 2025, Tesla vẫn tụt hậu so với các công ty công nghệ lớn khác và thậm chí cổ phiếu đã giảm gần 5% sau công bố báo cáo lợi nhuận mới nhất vì thiếu định hướng rõ ràng.
Trong quý III, Tesla giao kỷ lục 497.099 xe nhưng tổng giao hàng 9 tháng đầu năm vẫn giảm 6% so với cùng kỳ 2024.
Từng là người hùng dẫn dắt ngành xe điện toàn cầu, Elon Musk giờ dường như đã mất dần hứng thú với chính sản phẩm làm nên tên tuổi của mình. Ông dành nhiều thời gian nói về robot Optimus, “nhân công thế hệ mới” và dự án Robotaxi tự hành hơn là về việc cải tiến Model 3 hay Model Y, những mẫu xe chủ lực của Tesla.
Trong cuộc gọi với nhà đầu tư sau báo cáo quý III, thay vì đưa ra định hướng sản lượng hay kế hoạch phục hồi lợi nhuận, Elon Musk miệt mài mô tả tầm nhìn về một tương lai nơi hàng triệu xe Tesla tự lái chạy trên đường, và robot hình người làm việc trong nhà máy.
Trong khi đó, doanh số của Tesla tại châu Âu đang chững lại, thị phần tại Trung Quốc bị BYD vượt mặt, còn tại Mỹ, danh tiếng của hãng bị xói mòn bởi chính những phát ngôn chính trị gây tranh cãi của Musk.
Trong khi các đối thủ EV như Volkswagen và BYD đang tăng tốc chiếm thị phần, đặc biệt là ở châu Âu, Tesla đang tập trung nguồn lực khổng lồ vào các dự án "tương lai xa" như phát triển Robot hình người Optimus, hệ thống Robotaxi tự hành hoàn toàn (Cybercab) và các siêu máy tính để đào tạo AI. Musk tuyên bố thẳng thừng rằng ông muốn Tesla được định giá như một công ty công nghệ AI và robot hơn là một nhà sản xuất ô tô. Thậm chí, ông còn đe dọa sẽ theo đuổi các dự án AI ngoài Tesla nếu không được tăng quyền biểu quyết lên 25%.
Sự dịch chuyển trọng tâm này, dù hứa hẹn những thành quả đột phá trong tương lai, nhưng đang trực tiếp làm xói mòn lợi nhuận hiện tại. Chi phí khổng lồ đổ vào R&D đã biến Tesla từ một cỗ máy kiếm tiền hiệu quả trở thành một công ty đang ưu tiên đầu tư cho sự tăng trưởng tiềm năng thay vì tối đa hóa lợi nhuận.
Không chỉ Tesla, tỷ phú giàu nhất thế giới còn lập ra công ty trí tuệ nhân tạo riêng xAI và trở thành khách hàng lớn của Tesla Energy, mua về hàng trăm triệu USD thiết bị lưu trữ năng lượng Megapack để phục vụ huấn luyện mô hình AI. Cách làm đó khiến giới đầu tư lo ngại Tesla đang chi tiền khổng lồ cho các dự án mà ranh giới giữa công ty và “niềm vui cá nhân” của Elon Musk ngày càng mờ nhạt.
Chi phí cho AI, robot và hệ thống tự lái đang kéo lợi nhuận xuống, trong khi những sản phẩm hứa hẹn như Cybercab hay Semi vẫn chưa đi vào sản xuất hàng loạt. Thế nhưng Elon Musk vẫn nói về một giấc mơ rằng đây mới là “chương hai” của Tesla, nơi xe điện chỉ là khởi đầu cho một đế chế công nghệ tự động hóa toàn diện.
Giấc mơ ảo vọng?
Bên cạnh chi phí R&D tăng vọt, hoạt động kinh doanh ô tô cốt lõi của Tesla cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn.
Thứ nhất, việc hết hạn hỗ trợ tín dụng thuế xe điện liên bang đã tạo ra một đợt mua sắm dồn dập trong quý III, nhưng điều này đồng thời đặt ra câu hỏi về khả năng duy trì doanh số khi lợi ích thuế bị loại bỏ. Để đối phó, Tesla buộc phải tung ra các phiên bản Model 3 và Model Y cắt giảm tính năng để hạ giá, nhưng điều này lại vô tình làm giảm biên lợi nhuận.
Thứ hai, việc giảm giá xe và giảm doanh thu từ Tín dụng Carbon (giảm 44%) đã trực tiếp làm giảm tỷ suất lợi nhuận gộp của mảng ô tô. Tesla đang phải vật lộn trong một thị trường ngày càng cạnh tranh, buộc phải ưu tiên khối lượng giao hàng hơn lợi nhuận trên mỗi chiếc xe.
Thứ ba, sự thiếu vắng hướng dẫn cụ thể (guidance) từ ban lãnh đạo về sản lượng trong tương lai đã khiến các nhà đầu tư thêm hoang mang. Thay vì đưa ra các mục tiêu kinh doanh rõ ràng, Elon Musk lại chỉ lặp lại những tầm nhìn viễn tưởng về Robot và Cybercab.
Sự chậm chạp trong việc thương mại hóa Hệ thống Lái tự động Hoàn toàn (FSD), vốn được coi là động cơ lợi nhuận tiềm năng lớn cũng là một nỗi thất vọng lớn, khi chỉ có 12% đội xe hiện tại trả tiền cho FSD Supervised.
Tóm lại, Quý 3/2025 của Tesla cho thấy một bức tranh rõ ràng: Công ty đang hy sinh lợi nhuận quý này để tài trợ cho tầm nhìn lớn của Elon Musk về một tương lai lấy AI làm trung tâm.
Tài chính của Tesla đã sa sút kể từ khi Elon Musk tham gia chính trường, gây ra các cuộc biểu tình và làm xấu đi hình ảnh công ty ở các khu vực như California và Châu Âu. Doanh số ô tô đã giảm hơn 13% trong nửa đầu năm. Tesla đang mất thị phần do sự cạnh tranh ngày càng tăng và dòng sản phẩm xe EV đang cũ đi.
Thế rồi các phiên bản Model Y và Model 3 cắt giảm tính năng mới ra mắt có giá thấp hơn $5.000 so với các mẫu khác, nhưng vẫn đắt hơn so với giá xe có đầy đủ tiện nghi khi được mua kèm với ưu đãi thuế liên bang trước đây.
Tệ hơn, Cơ quan An toàn Giao thông Đường cao tốc Quốc gia (NHTSA) đã ra lệnh thu hồi khoảng 13.000 xe (Model 3 đời 2025 và Model Y đời 2026) do lỗi pin có thể gây chết máy.
Tesla vẫn đang kiếm được hàng chục tỷ USD mỗi quý, nhưng bức tranh lợi nhuận lại đi xuống trong bối cảnh thị trường ngày càng khốc liệt. Sự chuyển hướng mạnh mẽ sang AI và robot khiến nhiều người lo ngại rằng Elon Musk đang đánh cược nguồn lực cốt lõi của Tesla cho những dự án chưa có lộ trình thương mại rõ ràng.
Với Elon Musk, có lẽ lợi nhuận quý không quan trọng bằng viễn cảnh 10 năm tới, nơi Tesla không chỉ sản xuất xe, mà còn sản xuất cả trí tuệ nhân tạo, robot và dữ liệu. Tuy nhiên với cổ đông, mỗi phần trăm giảm trong biên lợi nhuận lại là một lời nhắc rằng giấc mơ của Elon Musk vẫn đang được nuôi bằng tiền thật và rủi ro thật.
Trong bối cảnh lợi nhuận tụt dốc còn CEO mải mê với robot và AI, Tesla bất ngờ lâm vào thế bí khi phải lựa chọn, hoặc là tập trung giữ vị thế công ty xe điện dẫn đầu thế giới, hoặc là trở thành phòng thí nghiệm của Elon Musk để theo đuổi giấc mơ công nghệ không giới hạn.
*Nguồn: CNBC, WSJ
