127.271 Bitcoin bị thu giữ - dấu mốc lịch sử của cơ quan điều tra Mỹ
Ngày 14/10/2025, Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) công bố đơn dân sự tịch thu 127.271 Bitcoin - tương đương khoảng 14-15 tỷ USD - từ mạng lưới liên quan đến doanh nhân gốc Trung Quốc Chen Zhi (còn có tên khác là Vincent Chen, người sáng lập tập đoàn Prince Group) điều hành. Cùng lúc, Anh cũng phong tỏa tài sản liên quan và cả hai nước truy tố Chen về tội lừa đảo xuyên quốc gia, rửa tiền và sử dụng lao động cưỡng bức trong các khu “trại lừa đảo” tại Campuchia và Myanmar, sử dụng mạng lưới công ty bình phong để hợp thức hóa dòng tiền.
Đây không chỉ là vụ thu giữ tài sản tiền mã hóa lớn nhất trong lịch sử, mà còn là bước ngoặt trong cách các cơ quan thực thi pháp luật quốc tế phối hợp điều tra, lần theo dấu tiền ảo vốn tưởng chừng không thể truy vết.
Khi “ẩn danh” trên blockchain không còn là lá chắn
Từ những năm đầu thập niên 2010, Bitcoin được giới đầu tư và cả tội phạm mạng ưa chuộng nhờ đặc tính “phi tập trung” và “không thể kiểm soát”, giúp giao dịch ẩn danh vì không cần khai tên thật. Nhưng vụ việc lần này cho thấy lá chắn ẩn danh đó đang bị vô hiệu hóa. Với kỹ thuật phân tích blockchain ngày càng hoàn thiện, mọi giao dịch - dù được thực hiện qua hàng chục ví trung gian - vẫn để lại “dấu chân số” mà các cơ quan điều tra có thể kết nối lại.
Công nghệ phân tích chuỗi (on-chain analysis) của Chainalysis cho thấy các địa chỉ ví liên quan đến Chen Zhi có sự liên kết chéo và luân chuyển giữa nhiều ví vỏ bọc. Các chuyên gia đã gom nhóm địa chỉ ví, lần theo các giao dịch chéo và truy ngược tới dữ liệu xác minh danh tính (KYC) của người dùng trên sàn giao dịch, từ đó dẫn tới các tài khoản ngân hàng thật. Khi khả năng kỹ thuật và hợp tác quốc tế đủ mạnh, blockchain không còn là “mê cung vô hình” mà trở thành bằng chứng số có thể dùng trước tòa.
Cách Mỹ lần theo dấu ví Bitcoin và phối hợp quốc tế
Quá trình điều tra bắt đầu với việc thu thập dữ liệu giao dịch trên chuỗi Bitcoin, sau đó áp dụng kỹ thuật clustering để gom nhóm các địa chỉ có mối quan hệ hành vi. Từ các cụm này, điều tra viên tìm các điểm giao nhau, luồng chuyển và điểm “tập kết” mà từ đó dòng vốn được rút ra. Tiếp theo, Mỹ đã hợp tác với các công ty phân tích blockchain để kết nối các địa chỉ ví với danh tính thực (nhờ dữ liệu KYC từ các sàn giao dịch). Chính quyền cũng đã yêu cầu các sàn giao dịch quốc tế và địa phương chuyển giao dữ liệu khách hàng để xác minh. Ngoài ra, Bộ Tư pháp Mỹ phối hợp với các cơ quan tài chính và chức năng tại Anh, châu Âu và châu Á để phong tỏa tài sản, đóng băng tài khoản và áp dụng lệnh trừng phạt lên mạng lưới có liên quan.
Sự tham gia của ANCA, Europol, cơ quan tài chính Anh và các quốc gia khu vực Đông Nam Á đã tạo ra chuỗi hợp tác quốc tế nhằm chặn mọi đầu ra của dòng tiền phi pháp. Trong nhiều trường hợp, thông tin KYC ngân hàng hoặc dữ liệu chuyển khoản nội địa được chia sẻ xuyên biên giới để truy vết chủ sở hữu cuối cùng.
Theo cáo trạng của DOJ, Chen Zhi nắm giữ khóa riêng của những ví “unhosted” chứa lượng Bitcoin bị thu giữ. Đây là những ví tiền mã hóa do người dùng tự quản lý khóa riêng (private key), không thông qua sàn giao dịch hoặc bên trung gian nào.
Trong khi đó, Bộ Tài chính Mỹ (OFAC) cũng phối hợp cùng Anh và nhiều cơ quan châu Âu ban hành lệnh phong tỏa tài sản, trừng phạt các cá nhân và công ty liên quan đến Prince Group. Một số tài sản phi tiền mã hóa, như bất động sản tại London, đã bị tạm thời phong tỏa để ngăn hành vi tẩu tán hoặc che giấu tài sản, theo thông tin từ Guardian.
So sánh với các vụ án lớn trước đây
Nếu nhìn lại lịch sử, vụ Silk Road hồi năm 2013 là một trong những dấu mốc đầu tiên khiến cộng đồng chú ý tới việc điều tra Bitcoin. Khi Ross Ulbricht bị bắt và chính phủ Mỹ thu giữ hàng trăm nghìn BTC, người ta mới bắt đầu hiểu rằng việc giao dịch “ẩn danh” qua Tor không đảm bảo sự vô hình dài hạn, bởi dữ liệu blockchain và bằng chứng đời thực có liên kết với nhau. Dù Bitcoin không gắn với tên thật, các giao dịch vẫn có thể truy vết nếu có đủ dữ kiện ngoài đời thực.
Vụ hack Bitfinex năm 2016 liên quan tới khoảng 119.756 BTC bị đánh cắp đã dẫn tới các cuộc điều tra kéo dài nhiều năm. Khi một số lượng lớn BTC bị rút ra trong các điều kiện bí ẩn, các cơ quan điều tra đã lần ra manh mối qua chuyển giao ví và yêu cầu hợp tác dữ liệu từ các bên trung gian. Trong một số trường hợp, họ thành công trong thu hồi một phần tài sản.
Còn với vụ FTX (sập năm 2022), trọng điểm không phải là rửa tiền trên chuỗi mà là gian lận tài chính, quản trị kém và lạm dụng tiền khách hàng nội bộ. Dù nó cho thấy hệ thống quản trị các nền tảng tiền mã hóa dễ bị rủi ro, nhưng nó không có yếu tố điều tra on-chain quy mô như vụ Chen Zhi.
So với ba vụ nổi bật trên, vụ Chen Zhi đặc biệt ở quy mô khổng lồ, tính chất xuyên quốc gia và sự kết hợp của nhiều loại tội phạm: lừa đảo, cưỡng bức lao động, rửa tiền và thao túng tài sản số. Nó phản ánh công nghệ điều tra tài chính blockchain và hợp tác quốc tế đã tiến rất xa, đủ sức truy tới những mạng lưới tinh vi.
Thông điệp gửi tới tội phạm tài chính toàn cầu
Vụ thu giữ 127.271 Bitcoin là lời cảnh báo rõ ràng rằng “ẩn danh” trên blockchain không còn là tấm khiên tuyệt đối. Khi tài sản số được xem là tài sản có thể bị tịch thu và các nước cùng phối hợp hành động, không gian ảo cũng không thể che giấu dấu vết thật.
Luật pháp và chính sách đối với tiền mã hóa ở nhiều quốc gia, đặc biệt trong khu vực Đông Nam Á, có thể chịu tác động mạnh mẽ từ vụ này. Các nước có thể tăng cường quy định về xác minh danh tính và chống rửa tiền (KYC/AML) trong giao dịch crypto, phát triển thỏa thuận trao đổi dữ liệu tài chính xuyên quốc gia chặt chẽ hơn, và nâng cao năng lực điều tra kỹ thuật số, đồng thời thúc đẩy trao đổi dữ liệu tài chính xuyên biên giới để đối phó với rửa tiền kỹ thuật số.
Ở chiều ngược lại, tội phạm mạng sẽ phải đổi chiến thuật. Khả năng sẽ xuất hiện rộng rãi hơn các công cụ che dấu vết, chẳng hạn như privacy coin (tiền mã hóa được thiết kế đặc biệt để ẩn danh giao dịch, che giấu thông tin người gửi, người nhận và số tiền), cross-chain mixing (trộn chép chuỗi, chuyển tiền giữa các blockchain khác nhau để làm mất dấu vết), dịch vụ tumbling (dịch vụ trộn, là trung gian nhận tiền mã hóa từ nhiều người dùng, trộn chúng lại, rồi gửi lại cho mỗi người một lượng tương đương nhưng đến từ ví khác), hoặc các chainside hopping (nhảy chuỗi - liên tục chuyển tài sản qua nhiều chain trong thời gian ngắn để “làm rối” dữ liệu truy vết)... Tuy nhiên, nếu cơ quan thực thi pháp luật có thể tiếp tục cải thiện công cụ phân tích và hợp tác quốc tế, thì bất kỳ giao dịch nào dù được che giấu cũng có thể trở thành một manh mối.
Vụ thu giữ 127.271 Bitcoin liên quan Chen Zhi không chỉ là con số đáng kinh ngạc mà còn là bước ngoặt trong quan hệ giữa blockchain và pháp luật quốc tế. Nếu trước đây Bitcoin bị xem như vùng tự do cho tội phạm, nay nó đang chuyển thành dữ liệu công khai, nơi mỗi giao dịch là một dấu vết có thể truy vết. Hành động phối hợp giữa các quốc gia để phong tỏa tài sản, áp lệnh trừng phạt và thu hồi tài sản số cho thấy blockchain không còn là công cụ che giấu tối thượng, mà có thể là bằng chứng quan trọng trong các vụ án tài chính quốc tế.
Tham khảo: DOJ, Chainalysis, Elliptic, Guardian, FT, Al Jazeera
