'Kỳ lân' quốc phòng 5 tỷ USD sau sự cố máy bay rơi tự do: Sai phạm đã tồn tại nhiều năm, CEO chấp nhận từ chức

Tháng 4 năm 2024, một nhóm sĩ quan Mỹ tụ tập bên ngoài Fort Stockton, Texas, cùng chiêm ngưỡng công ty công nghệ quốc phòng Shield AI trình diễn máy bay không người lái mới nhất. Được gọi là V-BAT, chiếc máy bay tự hành này được thiết kế với khả năng cất và hạ cánh thẳng đứng mà không cần đường băng - minh chứng cho khát vọng đưa AI trở thành “phi công chiến thuật” mới của thế kỷ 21.

Thế nhưng, bi kịch đã xảy ra khi chiếc V-BAT chuẩn bị tiếp đất. Nó mất kiểm soát, lật ngược và khiến ngón tay một quân nhân đứt lìa vì kẹt lại trong cánh quạt. Theo điều tra của Forbes, đội ngũ điều hành đã bỏ sót các nguy cơ về an toàn kỹ thuật liên quan tới thiết kế và vận hành.

Shield AI vốn nổi lên như một ứng cử viên hàng đầu trong cuộc đua trang bị cho quân đội Mỹ những chiếc máy bay không người lái sát thủ. Công ty khởi nghiệp trị giá 5 tỷ USD này, được thành lập vào năm 2015 bởi hai anh em Ryan và Brandon Tseng, bán bộ phần cứng và phần mềm lái tự động sử dụng trong máy bay chiến đấu. Vào tháng 3, công ty đã huy động được 240 triệu USD trong một vòng gọi vốn do tập đoàn Hàn Quốc Hanwha và nhà thầu quốc phòng Mỹ L3Harris dẫn đầu.

Sản phẩm đầu tiên đưa Shield AI trở thành hiện tượng là Nova – thiết bị bay không người lái (drone) có khả năng tự động điều hướng trong các môi trường không có GPS, như bên trong tòa nhà, hang động, khu vực đô thị chật hẹp. Khác với drone thông thường cần người điều khiển, Nova có thể “nhìn”, “hiểu” và “quyết định” đường bay nhờ hệ thống AI tự học.

Đến năm 2021, Shield AI tiếp tục tạo dấu ấn khi mua lại công ty Martin UAV – đơn vị sản xuất V-BAT, một dòng máy bay không người lái cất-hạ cánh thẳng đứng (VTOL). Kết hợp công nghệ AI của Shield AI với nền tảng bay mạnh mẽ của V-BAT, họ đang tạo ra các “phi công ảo” có thể điều khiển phi đội máy bay tác chiến hoàn toàn tự động.

V-BAT là động lực chính thúc đẩy doanh thu của công ty. 1000 nhân sự được khuyến khích duy trì tinh thần chiến binh, vào thời điểm “kỳ lân” công nghệ quốc phòng hiếm hoi của Mỹ thu hút được rất nhiều sự chú ý từ các nhà đầu tư, bao gồm Andreessen Horowitz, Founders Fund và các quỹ đầu tư thiên thần hàng đầu.

Thế nhưng, sau sự cố nói trên, mọi thứ có vẻ không còn đi đúng quỹ đạo. 

“Sẽ là trái ngược với sứ mệnh của chúng tôi nếu có ai đó bị thương. Chúng tôi tồn tại để bảo vệ các quân nhân và thường dân”, Tổng giám đốc điều hành Ryan Tseng nói và cho biết thêm rằng V-BAT “đã bay được gần 10 năm, với hồ sơ an toàn hoàn hảo”. “Sự kiện này theo đó là một bất ngờ và thành thật mà nói, tôi cảm thấy rất kinh khủng”. 

Thế nhưng, Forbes phát hiện ra rằng trong nhiều năm, khi Shield huy động hàng trăm triệu USD từ các nhà đầu tư như Andreessen Horowitz và USIT của tỷ phú Thomas Tull, các giám đốc điều hành đã bỏ qua các vấn đề kỹ thuật an toàn. Vào năm 2022, gần 2 năm trước khi thành viên Hải quân Mỹ bị thương, phía quản lý đảm bảo chất lượng khi đó của Shield đã “báo cáo một vấn đề liên quan đến nguy cơ va chạm với cánh quạt. Vào năm 2023, áo sơ mi một nhân viên đã bị hút vào cánh quạt và rách toạc trong chuyến bay thử nghiệm.

Tuy nhiên, sau khi nêu lên những lo ngại về V-BAT với các giám đốc điều hành, 2 cựu nhân viên Shield lại bị sa thải. Họ vỡ mộng và thừa nhận rằng phía công ty đã không có bất kỳ động thái nào liên quan đến các khiếu nại về an toàn. 

Khi được hỏi tại sao Shield AI không giải quyết thỏa đáng mối nguy hiểm về cánh quạt khi nhân viên báo cáo, Tseng cho biết “nhiều” cải tiến về an toàn sau đó đã được thực hiện đối với V-BAT. 

“Ngày nay, V-BAT vẫn giữ được thành tích hoàn hảo là không có thương tích nào. Nó vẫn tuân theo các quy trình đã được đào tạo”, ông nói và thẳng thắn thừa nhận công ty “cần làm tốt hơn”, đồng thời ngay lập tức tiến hành các cải tổ nội bộ về kiểm định an toàn.

Tseng cho biết công ty đã vượt qua 2 cuộc kiểm toán an toàn của Lầu Năm Góc. Shield cũng đã giải quyết mối nguy hiểm về cánh quạt trong bản nâng cấp cho V-BAT được công bố vào tháng trước, trong khi máy bay không người lái hiện được dán nhãn cảnh báo. Nhân viên phải mặc bộ đồ bay.

Công ty tham vọng tạo ra doanh thu hơn 400 triệu USD và có lãi trong năm nay, chủ yếu nhờ doanh số bán V-BAT, tuy nhiên sự cố đã làm chậm quá trình này. 

Tseng nói với Forbes rằng Shield gần đây đã ký hợp đồng trị giá hơn 100 triệu USD cho các khách hàng chính phủ châu Âu. Công ty cũng có hợp đồng kéo dài 5 năm với Cảnh sát biển Mỹ trị giá 200 triệu USD.

Tiềm năng là vậy, song sau sự cố đáng tiếc, Tseng vẫn tự đề xuất rời ghế giám đốc điều hành. CEO mới, Gary Steele, người trước đây đã lãnh đạo các công ty an ninh mạng Splunk và Proofpoint, sẽ tiếp quản vào tháng này. 

“Tôi rất vui khi được làm việc với anh ấy để xây dựng một công ty tuyệt vời”, Gary Steele nói. 

Được biết, Brandon Tseng từng là cựu sĩ quan Hải quân Mỹ phục vụ trong lực lượng đặc nhiệm SEAL – đơn vị tinh nhuệ chuyên tham gia các nhiệm vụ tối mật và nguy hiểm tại những điểm nóng toàn cầu. Sau khi xuất ngũ, Brandon cùng anh trai mình – Ryan Tseng, một kỹ sư xuất thân từ MIT và từng làm việc tại Apple – bắt đầu hành trình khởi nghiệp. Hai anh em sáng lập Shield AI với mục tiêu rất rõ ràng: Tạo ra trí tuệ nhân tạo có thể vận hành các thiết bị bay không người lái (drone) một cách hoàn toàn tự động, giúp trinh sát các khu vực nguy hiểm mà không cần con người can thiệp.

“Một ngày nào đó, AI của chúng tôi có thể điều khiển các máy bay chiến đấu phản lực như F-16 – không cần phi công người”, ông nói. 

Theo: Forbes