WorldCom – từng là gã khổng lồ viễn thông và là nhà cung cấp dịch vụ đường dài lớn thứ hai tại Mỹ – đã trở thành tâm điểm của một trong những vụ gian lận kế toán lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Sự sụp đổ của tập đoàn này không chỉ khiến thị trường chứng khoán toàn cầu chấn động, mà còn làm dấy lên nghi ngờ sâu sắc về đạo đức kinh doanh và năng lực giám sát tài chính tại Mỹ đầu thế kỷ 21.
Câu chuyện của WorldCom bắt đầu năm 1983 tại bang Mississippi, khi Bernie Ebbers – một cựu giáo viên thể dục – cùng một nhóm đối tác sáng lập công ty LDDS (Long Distance Discount Service), chuyên cung cấp dịch vụ điện thoại đường dài giá rẻ.
Dưới sự lãnh đạo của Ebbers, LDDS theo đuổi chiến lược thâu tóm táo bạo, dùng cổ phiếu thay cho tiền mặt để mua lại hàng loạt đối thủ nhằm mở rộng quy mô nhanh chóng. Chỉ trong nửa đầu thập niên 1990, công ty đã mua hơn 35 doanh nghiệp và đổi tên thành WorldCom vào năm 1995.
Trong chưa đầy một thập kỷ, WorldCom hoàn tất hơn 60 thương vụ thâu tóm, trong đó có thương vụ nổi bật với MCI Communications trị giá 37 tỷ USD. Ở thời kỳ đỉnh cao, WorldCom đạt vốn hóa thị trường gần 180 tỷ USD, giá cổ phiếu đạt 60 USD, và Ebbers trở thành tỷ phú với khối tài sản 1,4 tỷ USD.
Tuy nhiên, ánh hào quang nhanh chóng phai nhạt. Năm 2000, thương vụ sáp nhập trị giá 129 tỷ USD với Sprint bị giới chức Mỹ ngăn chặn vì lo ngại độc quyền. Cùng lúc đó, bong bóng dot-com nổ tung khiến cổ phiếu viễn thông lao dốc, đẩy WorldCom vào khủng hoảng.
Để giữ giá cổ phiếu và duy trì niềm tin của nhà đầu tư, ban lãnh đạo đã chỉ đạo thao túng sổ sách kế toán. Cốt lõi của hành vi gian lận là việc chuyển chi phí hoạt động (operating expenses) – như chi phí thuê đường truyền – thành chi phí đầu tư (capital expenditures), giúp thổi phồng lợi nhuận.
Nhờ thủ thuật này, WorldCom báo lãi 1,6 tỷ USD năm 2001 thay vì khoản lỗ 1,2 tỷ USD, và tiếp tục báo lãi 172 triệu USD trong quý I/2002. Ban đầu, công ty thừa nhận gian lận 3,8 tỷ USD trong giai đoạn 1999–2002, nhưng con số thực tế sau đó được xác định vượt 11 tỷ USD. Ngoài ra, WorldCom còn rút quỹ dự phòng để giảm chi phí báo cáo, che giấu tình trạng tài chính thua lỗ.
Vụ bê bối bị phát hiện giữa năm 2002 nhờ Cynthia Cooper – phó chủ tịch bộ phận kiểm toán nội bộ của WorldCom. Trong quá trình kiểm tra sổ sách, Cooper cùng đồng nghiệp Gene Morse phát hiện nhiều khoản mục bất thường, đặc biệt là chi phí “prepaid capacity” – một thuật ngữ kế toán mơ hồ.
Bất chấp sự ngăn cản từ giám đốc tài chính Scott Sullivan, Cooper vẫn tiếp tục điều tra bí mật vào ban đêm và báo cáo phát hiện của mình lên ủy ban kiểm toán cùng kiểm toán viên độc lập KPMG. Kết quả điều tra đã vạch trần vụ gian lận kế toán quy mô khổng lồ, khiến cả thị trường tài chính Mỹ rúng động. Năm 2002, tạp chí Time vinh danh Cynthia Cooper là “Nhân vật của năm” vì lòng dũng cảm và tinh thần liêm chính.
Tháng 4/2002, Bernie Ebbers buộc phải từ chức CEO, một phần vì ông nợ WorldCom hơn 400 triệu USD. Khi vụ bê bối vỡ lở, công ty đang gánh khoản nợ 41 tỷ USD, cùng áp lực lớn từ các chủ nợ như JPMorgan Trust, Mellon Bank và Citibank.
Tháng 7/2002, WorldCom nộp đơn phá sản theo Chương 11 với tổng tài sản hơn 107 tỷ USD – vụ phá sản doanh nghiệp lớn nhất lịch sử Mỹ tại thời điểm đó. Cổ phiếu rơi từ 63,5 USD xuống chỉ còn 0,20 USD (khoảng 5.000 đồng, tương đương giá 1 cốc trà đá ở thời điểm hiện tại), khiến nhà đầu tư thiệt hại hơn 180 tỷ USD và hơn 17.000 nhân viên mất việc.
Năm 2005, Ebbers bị kết án 25 năm tù vì lừa đảo chứng khoán và gian lận kế toán. CFO Scott Sullivan nhận án 5 năm tù sau khi nhận tội và ra làm chứng chống lại sếp cũ. Nhiều lãnh đạo khác của công ty cũng bị truy tố.
Cùng với vụ Enron, bê bối WorldCom đã tạo sức ép lớn buộc Quốc hội Mỹ phải cải tổ mạnh mẽ hệ thống giám sát doanh nghiệp. Năm 2002, Đạo luật Sarbanes–Oxley (SOX) ra đời, tăng cường minh bạch tài chính, quy trách nhiệm cá nhân cho lãnh đạo và siết chặt chế tài đối với gian lận kế toán.
Sau khi phá sản, WorldCom đổi tên thành MCI vào năm 2003, thoát khỏi tái cơ cấu năm 2004 và đến 2006 được Verizon Communications mua lại.
Vụ bê bối WorldCom là lời cảnh tỉnh sâu sắc cho giới doanh nhân và nhà đầu tư toàn cầu. Tăng trưởng thiếu kiểm soát và đạo đức kinh doanh yếu kém có thể biến “kỳ tích” thành thảm họa. Trong thế giới doanh nghiệp, lợi nhuận có thể là ảo, nhưng trách nhiệm, minh bạch và niềm tin thì luôn là thật.
Nguồn: Tổng hợp
.jpeg "CMC huy động 1.250 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 10 năm cho dự án CCS Hà Nội")
.jpg "Nước Mỹ sắp mất hàng chục nghìn nhân tài STEM mỗi năm, gần 500.000 việc làm sản xuất công nghệ cao chưa được lấp đầy: Chuyện gì đây?")
.jpg "Sự sụp đổ của ‘ông trùm’ ngân hàng Phố Wall gây chấn động toàn cầu: Khi bong bóng bất động sản kéo sập đế chế 60 tỷ USD, đẩy 25.000 nhân viên ‘ra đường’")
