Chính phủ Malaysia vừa làm rõ lập trường về Thỏa thuận Thương mại Tương hỗ (Agreement on Reciprocal Trade – ART) ký kết với Hoa Kỳ, khẳng định nước này có thể chấm dứt thỏa thuận bất kỳ lúc nào bằng văn bản thông báo nếu thấy cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia.
Theo Văn phòng Tổng Chưởng lý (Attorney-General’s Chambers – AGC), “Malaysia có quyền đơn phương chấm dứt ART thông qua thông báo bằng văn bản cho phía Mỹ”, đồng thời nhấn mạnh việc thực thi ART phải “phù hợp với pháp luật và thủ tục trong nước”. Thông cáo chính thức được AGC, được xem là phản ứng trực tiếp trước những quan ngại về tính ràng buộc pháp lý của văn kiện này, theo The Star.
Thủ tướng Datuk Seri Anwar Ibrahim cho biết thỏa thuận “không đi ngược lại Hiến pháp Liên bang” và mọi cam kết quốc tế đều được đặt dưới khuôn khổ luật pháp Malaysia. “Không có thỏa thuận quốc tế nào có thể được ưu tiên hơn Hiến pháp,” ông Anwar nhấn mạnh trong cuộc họp báo tại Putrajaya, theo hãng Bernama.
Theo Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia (MITI), ART được ký vào cuối tháng 10/2025 nhằm giúp nước này giảm mức thuế nhập khẩu do Mỹ áp đặt trong bối cảnh Washington siết chặt chính sách thương mại. Bộ cho biết, thỏa thuận này tạo khuôn khổ hợp tác để giảm thuế một số mặt hàng từ 25% xuống 19%, qua đó “giảm thiệt hại cho các doanh nghiệp Malaysia định hướng xuất khẩu”, theo Bernama.
Theo thông tin công bố bởi Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR), ART thiết lập cơ chế tham vấn giữa hai bên, cho phép Washington tái áp dụng mức thuế cũ theo Sắc lệnh 14257 của Nhà Trắng nếu đàm phán thất bại. USTR cho biết mục tiêu của ART là “đảm bảo công bằng thương mại và chống lẩn tránh xuất xứ trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, Reuters.
Điều khoản chấm dứt và tranh luận trong nước
Theo Điều 7.5 của văn bản ART, Malaysia có thể chấm dứt thỏa thuận “bất kỳ lúc nào” bằng thông báo bằng văn bản. Cơ chế này được AGC mô tả là “điều khoản bảo vệ chủ quyền”, nhằm đảm bảo Kuala Lumpur có thể rút khỏi ART mà không cần sự đồng thuận của Mỹ, theo The Star.
Tuy nhiên, thỏa thuận đã làm dấy lên tranh luận gay gắt trong nội bộ chính trị Malaysia. Cựu Thủ tướng Tun Dr. Mahathir Mohamad lên tiếng kêu gọi hủy bỏ ART, cho rằng văn bản “đe dọa chủ quyền quốc gia và vị thế của Hội đồng Quân vương”. Theo MalaysiaKini, ông Mahathir lập luận rằng Malaysia “không nên ký bất kỳ thỏa thuận nào cho phép nước khác can thiệp vào chính sách nội địa”.
Trong khi đó, giới chuyên gia pháp lý cho rằng điều khoản chấm dứt đơn phương là “van an toàn” bảo vệ Malaysia. Theo Business Today, các điều 7.4 và 7.5 của ART quy định hai bên phải “tham vấn thiện chí” trước khi áp dụng biện pháp thương mại và mỗi bên “có thể chấm dứt thỏa thuận bất kỳ lúc nào bằng văn bản.
Theo Reuters, ART ra đời trong bối cảnh Mỹ xem xét mở rộng thuế phòng vệ thương mại với các sản phẩm có nguy cơ “chuyển hướng xuất xứ” từ khu vực Đông Nam Á. Việc Malaysia ký ART giúp tránh nguy cơ bị đánh thuế 24–25% đối với một số mặt hàng điện tử, cao su và hóa chất xuất khẩu sang Mỹ.
Các doanh nghiệp Malaysia nhìn nhận ART là biện pháp tạm thời để duy trì thị trường Mỹ, song vẫn thận trọng trước rủi ro. Chủ tịch Liên đoàn các Nhà sản xuất Malaysia (FMM) cho biết trong phỏng vấn với The Edge Malaysia rằng “quyền chấm dứt đơn phương giúp giảm rủi ro chính trị, nhưng doanh nghiệp cần rõ ràng hơn về quy trình nội luật hóa ART và nghĩa vụ tuân thủ mới”.
Theo The Straits Times (Singapore), tuyên bố của AGC được xem là nỗ lực làm dịu dư luận, đồng thời củng cố thông điệp rằng Malaysia “hợp tác nhưng không đánh đổi chủ quyền”. Tờ báo dẫn lời một quan chức Bộ Ngoại giao Malaysia nói thêm: “Chúng tôi coi ART là công cụ kỹ thuật nhằm quản lý thuế quan, không phải hiệp định ràng buộc lâu dài”.
Các nhà phân tích cho rằng ART là bước đi thực dụng của Malaysia trong bối cảnh thương mại toàn cầu phức tạp. Theo chuyên gia kinh tế Jukhee Hong từ Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (ISIS Malaysia), “ART chỉ là biện pháp tạm thời để duy trì tiếp cận thị trường Mỹ trong thời gian Mỹ siết quy tắc xuất xứ. Điều quan trọng là Malaysia vẫn bảo lưu quyền chủ động rút lui”, theo Channel News Asia.
Từ góc độ chiến lược, việc AGC tuyên bố rõ quyền chấm dứt ART được xem là động thái khẳng định chủ quyền và linh hoạt chính sách của Malaysia. Như Bernama bình luận, thông điệp của Kuala Lumpur rất rõ ràng: Malaysia sẵn sàng hợp tác thương mại với các cường quốc, nhưng sẽ không để bất kỳ thỏa thuận nào hạn chế quyền quyết định của quốc gia.
Tổng hợp nguồn: Bernama, The Star, MalaysiaKini, Business Today Malaysia, Reuters, The Straits Times, Channel News Asia
.png "Tin vui: Lần đầu tiên người Việt Nam có thể trả góp khi chi tiêu, mua sắm ở nước ngoài")
