Nội dung chính:
- Tổng giá trị giao dịch trong năm 2022 tính đến ngày 9/11 của sàn Binance còn nhiều hơn 7 sàn giao dịch tiền số lớn kế tiếp;
- Rủi ro của nhà đầu tư giao dịch trên Binance là cách thức vận hành và cơ cấu tổ chức của sàn này;
- Sự tập trung hóa rõ rệt của Binance làm lung lay niềm tin về thị trường tài chính phi tập trung của những người ủng hộ tiền số.
Những ngày gần đây, Sam Bankman-Fried, nhà sáng lập FTX - sàn giao dịch tiền số lớn thứ ba thế giới nhận được nhiều sự chú ý. Vị CEO trẻ tuổi với mái tóc xoăn từng được ca tụng là “Warren Buffett kế tiếp” đã ra tay cứu nhiều công ty tiền mã hóa, trước khi chính công ty FTX đệ đơn phá sản và đối mặt với một triệu chủ nợ.
Tuy nhiên, Changpeng Zhao, hay còn gọi là CZ, nhà sáng lập sàn giao dịch tiền số Binance, mới chính là người đáng ra phải được quan tâm nhiều hơn lúc này. Sam Bankman-Fried hiện đang chịu nhiều cáo buộc, trong khi CZ vẫn trụ vững và Binance càng củng cố vị thế dẫn đầu.
Sau nhiều cú sốc, tiền số vẫn được nhà đầu tư tiền quan tâm và đặt cược. Garv Thakur, một người dùng FTX 22 tuổi ở Ấn Độ nói với Bloomberg rằng anh có khoảng 40.000 USD - tương đương 80% tiền tiết kiệm – không thể rút khỏi sàn FTX. Dù vậy, Thakur vẫn có kế hoạch sử dụng Binance để đầu tư tiền số trong tương lai.
Quy mô giao dịch không có đối thủ của Binance
Theo dữ liệu của Bloomberg, tính đến quý này, Binance đã thực hiện 43% giá trị giao dịch tiền số, trong khi FTX chỉ có 4% và Coinbase 5%. Trong khi đó, theo nguồn của CoinGecko, tổng giá trị giao dịch trong năm 2022 tính đến ngày 9/11 của Binance còn nhiều hơn 7 sàn giao dịch tiền số lớn kế tiếp.
Dẫu có ví von Binance như JPMorgan Chase hay sàn giao dịch chứng khoán New York của thế giới tiền số, thì vẫn chưa đủ. Binance là sàn giao dịch, công ty môi giới, nhà đầu tư mạo hiểm và đơn vị vận hành ví điện tử, tất cả trong một. Tether và BNB do Binance tạo ra là hai trong sáu đồng tiền số giá trị nhất.
Thị trường tiền mã hóa non trẻ, không kế thừa bất kỳ hạ tầng kỹ thuật trước đó, lại càng không có nhiều quy định ràng buộc như thị trường tài chính truyền thống, nên việc các sàn giao dịch tiền điện tử lớn đảm nhiệm hết các chức năng quan trọng như vậy cũng không có gì lạ. Kể cả vậy, Binance của CZ cũng là tổ chức thu trọn quyền lực tiền số tốt hơn bất kỳ ai.
Rủi ro trong vận hành sàn giao dịch
Tài năng của CZ là hiểu được quyền lực của sự tập trung hóa trong khi vẫn lớn tiếng bày tỏ sự quan ngại về việc quyền lực quy về một mối xảy ra ở Phố Wall. Ông biết rõ một ứng dụng “có mọi thứ” hấp dẫn thế nào, nên mới tạo ra một sàn giao dịch mà việc mua bán Bitcoin dễ như bắn tiền cho bạn bè qua ví điện tử Venmo.
Ở Binance, giao dịch hiệu quả hơn nhiều, nhờ mô hình ví Omnibus. Thay vì mỗi người dùng của Binance lưu trữ tiền số trong một ví riêng, thì tài sản của nhiều khách hàng được lưu chung trong một vài ví, được gọi là ví Omnibus, và toàn bộ giao dịch được ẩn danh.
Mỗi khi có khách đặt lệnh mua bán, giao dịch thay vì phải diễn ra trên một chuỗi khối, đơn vị quản lý ví chung, vì là người duy nhất nắm giữ thông tin khách hàng nào có bao nhiêu tài sản trong ví chung này, sẽ lưu ký lệnh giao dịch đó trên một “sổ cái” mà họ quản lý - tức là ghi nhận lên hoặc xuống tài sản tiền số dưới tên người giao dịch trong ví Omnibus.
Cách vận hành này làm mất đi “tính ngang hàng” (peer-to-peer), nhưng CZ chưa bao giờ giữ bí mật về nó. “Nếu [thị trường tài chính] phi tập trung chỉ đơn giản làm tăng sự tự do, nhưng làm giảm bảo mật và tính tiện dụng, thì sẽ đến lúc phi tập trung chẳng có ích gì”, ông viết trên blog năm 2019.
Không có trụ sở, nhưng hiện diện khắp mọi nơi
CZ đã trở thành người trung gian quyền lực nhất thế giới tiền số. Vị tỷ phú gốc Trung Quốc có nét kinh điển của một nhà sáng lập lĩnh vực công nghệ: quản lý công ty bằng luật lệ thép, ưu tiên thị phần lên trên tất cả, tiến lên nhanh chóng và phá vỡ mọi quy tắc.
Ông xây dựng Binance nổi bật hơn cả ở một điểm: Công ty không ở đâu cả, nhưng lại hiện diện khắp mọi nơi - nghe hệt như tiêu chí phi tập trung mà những người ủng hộ tiền mã hóa mong chờ ở một nền kinh tế tài chính không có quyền lực nào kiểm soát.
Năm 2017, Binance rời quê nhà Trung Quốc sau lệnh cấm của chính phủ trong lĩnh vực tiền số. Về sau, sàn giao dịch phải đối mặt với nhiều cuộc điều tra của Mỹ vì nghi ngờ rửa tiền, trốn thuế cũng như khả năng thao túng thị trường và giao dịch nội gián (insider trading). Mặc dù vậy, quy mô giao dịch của Binance vẫn không bên nào sánh nổi, kể cả sàn tiền số đã niêm yết công khai trên Nasdaq (Mỹ) năm 2021 là Coinbase.
Trong khi luật pháp quy định tiết lộ người sở hữu, CZ đứng tên là cổ đông duy nhất cho hầu hết các pháp nhân của Binance. Một pháp nhân của Binance ở Quần đảo Virgin thuộc Anh được CZ sử dụng để thực hiện một số thương vụ mua lại cũng hoàn toàn thuộc sở hữu của ông. Theo Bloomberg, CZ cũng là người ký tên trên các khoản chi trả bằng cổ phiếu cho những nhân viên đầu tiên.
Điều trớ trêu nhất hiện ra rõ ràng: lĩnh vực non trẻ tôn thờ nền tài chính phi tập trung dường như đang dồn quyền lực cho một sàn trung gian và vị tỷ phú tiền số đại diện cho nó. Rủi ro không chỉ nằm ở cách tổ chức và vận hành Binance, mà còn là sự lung lay niềm tin của những người ủng hộ tiền số mạnh mẽ nhất.
