“Chênh” chính sách xuất nhập khẩu, ngành điều Việt Nam kêu cứu khẩn cấp

Tại Hội nghị giao ban giữa Lãnh đạo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và các Hội – Hiệp hội Doanh nghiệp vừa qua, ông Bạch Khánh Nhựt - Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) đã dùng từ "kêu cứu khẩn cấp" đề cập đến những kiến nghị của ngành.

Theo Vinacas, ngành điều Việt Nam dẫn đầu toàn cầu về sản xuất, xuất khẩu nhiều năm (khoảng 3,5-3,8 tỷ USD mỗi năm). Nhưng vị trí này đang lung lay do tình trạng điều nhân nhập khẩu tăng cao, cạnh tranh không bình đẳng.

Cụ thể, năm 2022, trên 78.580 tấn điều nhân được nhập vào Việt Nam, tương đương gần 350.000 tấn điều thô - lớn hơn tổng sản lượng điều thô trong nước sản xuất một năm. Hai tháng đầu năm, lượng điều nhân nhập khẩu xấp xỉ 10.160 tấn, tương đương 44.000 tấn hạt thô. "Đây là hệ quả của việc cho phép nhập khẩu điều nhân vào Việt Nam mà không áp dụng kèm các biện pháp bảo vệ ngành chế biến trong nước", Vinacas cho hay.

Các doanh nghiệp nhập khẩu điều nhân hiện phần lớn do doanh nghiệp FDI làm đầu mối thực hiện, lợi nhuận chủ yếu tập trung cho số doanh nghiệp này. Các doanh nghiệp này tận dụng ưu đãi của các nước châu Phi nên xây nhà máy sơ chế tại đây. sau đó chuyển điều nhân giá rẻ về Việt Nam (chi phí vận chuyển ít vì 1 container điều nhân được chế biến từ hơn 4 container điều thô), chế biến đơn giản tại Việt Nam sau đó xuất khẩu.

Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam trước giờ đầu tư một nhà máy chế biến hoàn chỉnh từ điều thô thành điều nhân mất từ 100 - 500 tỉ đồng, nhưng nhập điều thô giá cao bởi châu Phi đánh thuế xuất khẩu điều thô, miễn thuế xuất khẩu điều nhân nên bị mất lợi thế cạnh tranh.

Các doanh nghiệp nước ta cũng không thể chuyển sang nhập điều nhân từ châu Phi vì như vậy sẽ chỉ thực hiện 1 đến 3 công đoạn cuối để có thành phẩm xuất khẩu (khoảng 20% toàn dây chuyền chế biến nếu tính từ điều thô), từ đó lãng phí dây chuyền đã đầu tư và phải sa thải lao động, công nhân mất việc.

“Trước đây, Việt Nam đã từng xuất khẩu sang nước này nhưng để bảo hộ trong nước, Ấn Độ áp thuế nhập khẩu điều nhân 25% nên không còn container điều nào được xuất khẩu sang được. Trong khi đó, Việt Nam lại chưa có sự bảo hộ sản xuất trong nước.” Trước thực tế này, ông Bạch Khánh Nhựt kiến nghị cần “đàm phán để các nước châu Phi miễn thuế xuất khẩu điều thô để tạo công bằng trong cạnh tranh. Nếu đề nghị này không được đáp ứng, Việt Nam cần áp thuế nhập khẩu điều nhân ở mức 25% tương tự như Ấn Độ đã thực hiện với điều Việt Nam để ngăn chặn tương lai ngành điều bị bóp chết"